زندگینامه حافظ شیرازی
زندگینامه حافظ شیرازی
خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی ملقب به لسان الغیب، یکی از شاعران و حکیمان بزرگ قرن هشتم هجری است.
در کشور ما ایران، حافظ را بیشتر با کتاب غزلیات او می شناسیم و آن هم بیشتر با نام فال حافظ!
در حالی که حافظ شیرازی کتاب ها و نوشته های زیادی داشته است که متأسفانه بسیاری از آنها از بین رفته یا در دسترس ما نیستند. ما در این مقاله سعی داریم شما را با زندگینامه حافظ شیرازی آشنا کنیم. با مجله اینترنتی تحلیلک همراه باشید.
شمس الدین محمد، به سال ۷۲۶ هجری قمری، در شیراز به دنیا آمد. محل زندگی حافظ شیرازی، محله «شیادان» شیراز بود که این محله با محله ی «مورستان» در زمان کریم خان زند، یکی شد و مجاور «درب شاهزاده» قرار داشت. حافظ قریب چهل سال در محضر بسیاری از استادان آن زمان از جمله « قوام الدین عبدالله»، «مولانا بهاء الدین عبدالصمد بحرآبادی»، «میر سید شریف علامه گرگانی»، «مولانا شمس الدین عبدالله» و «قاضی عضدالدین عیجی» حضور یافت و به همین سبب، در اغلب دانش های زمان خود متبحّر شده بود.
اطلاعات چندانی از خانواده و اجداد حافظ شیرازی در دست نیست و ظاهراً پدرش بهاء الدین نام داشته و در دوره سلطنت اتابکان فارس از اصفهان به شیراز مهاجرت کرده است.
در خصوص سال دقیق ولادت او بین مورخین و حافظ شناسان اختلاف نظر وجود دارد. دکتر ذبیح الله صفا ولادت او را در ۷۲۷ ( تاریخ ادبیات ایران ) و دکتر قاسم غنی آن را در ۷۱۷ ( تاریخ عصر حافظ ) می دانند. برخی دیگر از محققین همانند علامه دهخدا بر اساس قطعه ای از حافظ ولادت او را قبل از این سال ها و حدود ۷۱۰ هجری قمری تخمین می زنند ( لغت نامه دهخدا، مدخل حافظ). آن چه مسلّم است ولادت او در اوایل قرن هشتم هجری قمری و بعد از ۷۱۰ واقع شده و به گمان غالب بین ۷۲۰ تا ۷۲۹ روی داده است.
سال وفات او به نظر اغلب مورخین و ادیبان ۷۹۲ هجری قمری است. (از جمله در کتاب مجمل فصیحی نوشته فصیح خوافی (متولد ۷۷۷ ه.ق.) که معاصر حافظ بوده و همچنین نفحات الانس تالیف جامی (متولد ۸۱۷ ه.ق.) صراحتاً این تاریخ به عنوان سال وفات خواجه قید شده است). حافظ شیرازی در شهر شیراز به دنیا آمد و در همان شهر هم دار فانی را وداع گفته است.
دیوان حافظ
دیوان حافظ مشتمل بر حدود ۵۰۰ غزل، چند قصیده، دو مثنوی، چندین قطعه، و تعدادی رباعی است که چندین دفعه به زبان فارسی و دیگر زبان های جهان به چاپ رسیده است.
نمونه ای از اشعار
پیش از اینت بیش از این اندیشه ی عشّاق بود
مهرورزی تو با ما شهره آفاق بود
یاد باد آن صحبت شب ها که با نوشین لبان
بحث سرّ عشق و ذکر حلقه عشّاق بود
پیش ازین کاین سقف سبز و طاق مینا برکشند
منظر چشم مرا ابروی جانان طاق بود
سایه معشوق اگر افتاد بر عاشق چه شد
ما به او محتاج بودیم او به ما مشتاق بود
حسن مهرویان مجلس گرچه دل می برد و دین
بحث ما در لطف طبع و خوبی اخلاق بود
شعر حافظ در زمان آدم اندر باغ خلد
دفتر نسرین و گل رازینت اوراق بود
رباعیات زیادی به حافظ نسبت داده شده است. دکتر پرویز ناتل خانلری در تصحیحی که از دیوان حافظ ارائه داده است، تعدادی از این رباعیات را آورده است که ده رباعی در چند نسخه مورد مطالعه خانلری بوده اند و بقیه فقط در یک نسخه ثبت شده اند. خانلری درباره رباعیات حافظ می نویسد: “هیچ یک از رباعیات منسوب به حافظ چه در لفظ و چه در معنی ارزش و اعتبار چندانی ندارد و بر قدر و شأن این غزل سرا نمی افزاید.”
امشب ز غمت میان خون خواهم خفت
و ز بستر عافیت برون خواهم خفت
باور نکنی خیال خود را بفرست
تا درنگرد که بی تو چون خواهم خفت
هر دوست که دم زد از وفا دشمن شد
هر پاک روی که بود تردامن شد
گویند شب آبستن غیب است عجب
چون مرد ندید از که آبستن شد
تاثیر حافظ شیرازی بر بزرگان ادبیات جهان
گوته
گوته «دیوان غربی – شرقی» خود را تحت تاثیر دیوان حافظ شیرازی سرود و فصل دوم آن را با نام «حافظ نامه» به اشعاری در مدح حافظ اختصاص داد که از جمله آن ها می توان به دو شعر زیر اشاره کرد:
حافظا، در غزل هایت می شنوم
که شاعران را بزرگ داشته ای.
بنگر که اینک پاسخی فراخورت می دهم:
بزرگ اویی است که این سپاس به بزرگ داشت اوست.
خود را با تو برابر گرفتن، حافظا
راستی که دیوانگی است!
کشتی یی پُر شتاب و خروشان
به پهنه پُر موج دریا در می آید،
و مغرور و دلیر به دلِ خیزاب ها می زند.
آن و دمی است که اقیانوس درهم اش بشکند.
ولی این تخته بند پوده هم چنان به پیش می راند.
در غزل های سبک خیز و تند آهنگِ تو
خنکای سیال دریا است،
و فورانِ کوه وار آتش نیز
و گدازه ها مرا در خود غرق می کنند.
با این همه خیالی نیز درونم را می آکند
و شجاعت ام می بخشد.
مگر نه آن که من نیز در سرزمین خورشید
زیسته و عشق ورزیده ام!
بیشتر بخوانید: تک بیتی های عاشقانه حافظ شیرازی / عاشقانه های حضرت حافظ
نیچه
یکی دیگر از شاعران و فیلسوفان بنام آلمان، نیچه نیز در دیوان «اندرز ها و حکمت ها»، یکی از شعر های خود را با نام «به حافظ (آوای نوشانوش، پرسش یک آبنوش)» به او تقدیم کرده است:
میخانه ای که تو برای خویش پی افکنده ای
فراخ تر از هر خانه ای است
جهان از سر کشیدن می یی
که تو در اندرون آن می اندازی،
ناتوان است.
پرنده ای، که روزگاری ققنوس بود
در ضیافت توست
موشی که کوهی را بزاد
خود گویا تویی
تو همه ای، تو هیچی
میخانه ای، می یی
ققنوسی، کوهی و موشی،
در خود فرو می روی ابدی،
از خود می پروازی ابدی،
رخشندگی همه ی ژرفا ها،
و مستی همه ی مستانی
– تو و شراب؟
آرامگاه حافظ
آرامگاه حافظ در شمال شهر شیراز، پایین تر از دروازه قرآن، در یکی از قبرستان های معروف شیراز به نام خاک مصلی قرار دارد و مساحت آن ۱۹۱۱۶ متر مربع است. ۶۵ سال پس از درگذشت حافظ، در سال ۸۵۶ هجری قمری (برابر ۱۴۵۲ میلادی)، شمس الدین محمد یغمایی وزیر میرزا ابوالقاسم بابر گورکانی (پسر میرزا بایسنغر نواده شاهرخ بن تیمور) حاکم فارس، برای اولین بار ساختمانی گنبدی شکل را بر فراز مقبره حافظ بنا کرد و در جلو این ساختمان، حوض بزرگی ساخت که از آب رکن آباد پر می شد. این بنا یک بار در اوایل قرن یازدهم هجری و در زمان حکومت شاه عباس صفوی و دیگر بار ۳۵۰ سال پس از وفات حافظ به دستور نادرشاه افشار مرمت شد. در سال ۱۱۸۷ هجری قمری، کریم خان زند بر مقبره حافظ، بارگاهی به سبک بناهای خود، شامل تالاری با چهار ستون سنگی یکپارچه و بلند و باغی بزرگ در جلو آن ساخت و بر مزارش سنگ مرمری نهاد که امروز نیز باقی است.
بعد از عمارتی که کریم خان زند بر مقبره حافظ ساخت در طول یکصد و شصت سال تعمیرات زیادی به وسیله اشخاص خیرخواه انجام گرفت تا آنکه در سال ۱۳۱۵ به کوشش شادروان علی اصغر حکمت بنای کنونی با بهره گیری از عناصر معماری روزگار کریم خان زند و یادمان های حافظیه توسط آندره گدار فرانسوی طراحی و اجرا شد. در کنار مزار حافظ عرفا و شعرای نامداری به خاک سپرده شده اند.
نقل شده که در هنگام تشییع جنازه خواجه حافظ شیرازی، گروهی از متعصبان که اشعار شاعر و اشارات او به می و مطرب و ساقی را گواهی بر شرک و کفر ورزی می دانستند، مانع دفن خواجه به آیین و رسم مسلمانان شدند.
در مشاجره ای که بین دوست داران خواجه و مخالفانش در گرفت، سرانجام قرار بر آن شد تا تفألی به دیوان خواجه حافظ شیرازی زده و داوری را به اشعار خودش واگذارند. پس از باز کردن دیوان خواجه حافظ شیرازی این بیت شاهد آمد:
قدم دریغ مدار از جنازه حافظ
که گرچه غرق گناه است می رود به بهشت
مجله اینترنتی تحلیلک
ممنونم که شما به ما اطلاعات را به ما داده اید
ممنون از توجه و حسن نظر شما