همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیلک؛ دراین مطلب می خواهیم با زندگینامه و آثار عطار نیشابوری آشنا شویم. فریدالدین ابو حامد محمد بن ابوبکر ابراهیم بن اسحاق عطار نیشابوری، یکی از شعرا و عارفان بنام ایران در اواخر قرن ششم و اویل قرن هفتم است.

عطار نیشابوری یکی از شاعران بزرگ متصوفه و از مردان نام آور تاریخ ادبیات ایران است. سخن او ساده و گیراست. او برای بیان مقاصد عرفانی خود بهترین راه را که همان آوردن کلام ساده و بی پیرایه و خالی از هرگونه آرایش است، انتخاب کرده است. همچنین کمک گرفتن او از تمثیلات و بیان داستان ها و حکایات مختلف، یکی دیگر از جاذبه های آثار او است. او سرمشق عرفای نامی بعد از خود همچون مولوی و جامی قرار گرفته و آن دو نیز به مدح و ثنای این مرشد بزرگ پرداخته اند، چنان که مولوی گفته است:

عطار روح بود و سنایی دو چشم او
ما از پی سنایی و عطار آمدیم

زندگینامه عطار نیشابوری

از دوران کودکی او اطلاعی در دست نیست جز اینکه پدرش در شهر شادیاخ به شغل عطاری مشغول بوده است. بعد از رحلت پدر، فریدالدین عطار نیشابوری کار پدر را ادامه می دهد و به شغل عطاری مشغول می شود. او در این هنگام نیز طبابت می کرده و اطلاعی در دست نیست که نزد چه کسی طبابت را فرا گرفته است. او به شغل عطاری و طبابت مشغول بوده تا زمانی که آن انقلاب روحی در وی به وجود آمد و در این مورد داستان های مختلفی بیان شده که معروف ترین آن این است که:

“روزی عطار در دکان خود مشغول به معامله بود که درویشی به آن جا رسید و چند بار با گفتن جمله چیزی برای خدا بدهید از عطار کمک خواست ولی او به درویش چیزی نداد.

درویش به او گفت: ای خواجه تو چگونه می خواهی از دنیا بروی؟ عطار گفت: همان گونه که تو از دنیا می روی. درویش گفت: تو مانند من می توانی بمیری؟ عطار گفت: بله. درویش کاسه چوبی خود را زیر سر نهاد و با گفتن کلمه الله از دنیا برفت. عطار چون این را دید شدیداً متغیر شد و از دکان خارج شد و راه زندگی خود را برای همیشه تغییر داد.”

بعد از آن واقعه عطار نیشابوری به خدمت شیخ عارف رکن الدین رفت و به دست او توبه کرد و به ریاضت و مجاهدت با نفس مشغول شد و چند سال در خدمت این عارف بود.

زندگینامه عطار نیشابوری

عطار نیشابوری قسمتی از عمر خود را در سفر گذراند و از مکه تا ماوراءالنهر به مسافرت پرداخت و در این سفرها بسیاری از مشایخ و بزرگان زمان خود را زیارت کرد و در همین سفرها بود که به خدمت مجدالدین بغدادی رسید. گفته شده در هنگامی که شیخ به سن پیری رسیده بود بهاءالدین محمد پدر جلال الدین محمد (مولانا) با پسر خود به عراق سفر می کرد که در مسیر خود به نیشابور رسید و توانست به زیارت شیخ عطار برود، شیخ نسخه ای از اسرار نامه خود را به جلال الدین که در آن زمان کودکی خردسال بود، داد.

در مورد رحلت عطار نیشابوری نقل قول های متعددی وجود دارد. اما بنا بر تحقیقاتی که انجام گرفته بیشتر محققان سال رحلت او را ۶۲۷ هجری دانسته اند و در مورد چگونگی مرگ او نیز گفته شده که او در هنگام یورش مغولان به شهر نیشابور توسط یک سرباز مغول به شهادت رسیده است.

شیخ بهاءالدین در کتاب معروف خود “کشکول” این واقعه را چنین تعریف می کند:

“وقتی لشکر تاتار به نیشابور رسید اهالی نیشابور را قتل عام کردند و ضربت شمشیری توسط یکی از مغولان بر دوش شیخ خورد که شیخ با همان ضربت از دنیا رفت و نقل کرده اند که چون خون از زخمش جاری شد شیخ بزرگ دانست که مرگش نزدیک است. با خون خود بر دیوار این رباعی را نوشت:

 

در کوی تو رسم سرفرازی این است
مستان تو را کمینه بازی این است

با این همه رتبه هیچ نتوانم گفت
شاید که تو را بنده نوازی این است”

مقبره شیخ عطار نیشابوری در نزدیکی شهر نیشابور قرار دارد و چون در عهد تیموریان مقبره او خراب شده بود به فرمان امیر علیشیر نوایی وزیر سلطان حسین بایقرا مرمت و تعمیر شد.

معرفی آثار عطار

آثار شیخ عطار نیشابوری به دو دسته منظوم و منثور تقسیم می شود.

آثار منظوم عطار نیشابوری

۱- دیوان اشعار که شامل غزلیات و قصاید و رباعیات است.

۲- مثنویات او عبارت است از: الهی نامه، اسرار نامه، مصیبت نامه، وصلت نامه، بلبل نامه، بی سر نامه، منطق الطیر، جواهر الذات، حیدر نامه، مختار نامه، خسرو نامه، اشتر نامه و مظهر العجایب.

آثار منثور عطار نیشابوری

یکی از معروف ترین آثار منثور عطار نیشابوری کتاب تذکره الاولیا است که در این کتاب عطار به معرفی ۹۶ تن از اولیا و مشایخ و عرفای صوفیه پرداخته است.

امیدواریم از مطالعه زندگینامه عطار نیشابوری لذت برده باشید.

مجله اینترنتی تحلیلک