همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیلک؛ در این مطلب می خواهیم با زندگینامه محمود دولت آبادی نویسنده رمان کلیدر آشنا شویم.
زندگینامه محمود دولت آبادی
محمود دولت آبادی مرداد ۱۳۱۹ در دولت‌آباد سبزوار به دنیا آمد. او در زندگی اش مشاغل مختلفی مانند کار روی زمین، چوپانی، پادویی کفاشی و… را تجربه کرد، که بعدها تمام آن ها در آثارش نمود یافت.
در دهه ۱۳۴۰ محمود دولت آبادی که به تهران نقل مکان کرده بود، به صورت جدی با تئاتر آشنا شد و یک سال به صورت عملی و تئوری به فراگیری این حرفه پرداخت. او در این دوره شاگرد اول شد و پس از آن در تئاترهای مختلفی از جمله “شب های سفید داستایوسکی”، “قرعه برای مرگ”، “اینس مندو” و… ایفای نقش کرد؛ سپس به گروه هنر ملی پیوست که دوره پرباری برای او به شمار می‌آمد.
از سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۳ تئاتر و داستان نویسی با هم ذهن دولت آبادی را تسخیر کرده بودند. در سال ۱۳۵۳ مهین اسکویی، کارگردان تئاتر از او دعوت کرد که در نمایشنامه «در اعماق» اثر ماکیسم گورکی ایفای نقش کند. او در همین سال تئاتر را برای همیشه کنار گذاشت.
تقریبا می توان گفت که محمود دولت آبادی کار منظم داستان نویسی را با انتشار ته شب در سال ۱۳۴۱ آغاز کرده است.
زندگینامه محمود دولت آبادی
ویژگی نوشته های محمود دولت آبادی
یکی از ویژگی های اصلی آثار او عشق به پدر یا خاطره پدری است.
ارادت به صادق هدایت، همدلی با او به رغم تفاوت نگاهشان که به خوبی در رمان سلوک وجه روشن تری به خود می‌گیرد، از دیگر مشخصه‌های آثار دولت آبادی است.
ویژگی دیگر آثار او ندای امیدواری در عین کلافگی است و نگاه تلخ او به زندگی که این امیدواری از تربیت و آموزش روستایی او ناشی می‌شود و قناعت و صبوری ویژگی آن است.
محمود دولت آبادی به شرح بیرونی آدم ها بیشتر رغبت نشان می‌دهد تا شرح درونی آن ها.
پس از ته‌شب، در سال ۱۳۴۷ دولت آبادی ادبار را به همراه داستان‌های بند، پای گلدسته امام زاده، هجرت سلیمان و سایه‌های خسته در مجموعه لایه‌های بیابانی منتشر کرد.
پس از آن محمود دولت‌آبادی رمان اوسنه بابا سبحان را منتشر کرد که از ساختار خوبی برخوردار است. رمان با باباسبحان آغاز می‌شود و بعد عروسش شوکت و آن‌گاه پسرها صالح و مصیب و دیگر شخصیت‌ها، در شبکه‌ای منطقی از روابط اجتماعی روستا و تعاملی معقول و ناگزیر، یکی‌یکی پا به صحنه داستان می‌گذارند.
رمان بعدی دولت‌آبادی باشبیرو است که این اثر با آثار قبلی دولت‌آبادی تفاوت فاحشی دارد. پس از آن گاواره‌بان را می‌نویسد که رمانی کوتاه‌تر از باشبیرو است. گاواره‌بان نیز چون همیشه با یک بحران آغاز می‌شود.
داستان بعدی محمود دولت‌آبادی مرد است که در سال ۱۳۵۱ نوشته و دو سال بعد چاپ شد. اثر بعدی او عقیل عقیل است. این اثر دیگر با بحران شروع نمی‌شود بلکه داستان با فاجعه آغاز می‌شود؛ زلزله! در مرکز فاجعه عقیل قرار دارد که همه نزدیکانش مرده‌اند جز دخترش شهربانو، که با او به صحرا رفته بوده است و جز پسرش تیمور که در گناباد به سربازی رفته است.
پس از آن از خم چنبر را منتشر می‌کند که بسیاری معتقدند موضوع یا ماجرا در این داستان اهمیت ندارد.
اثر دیگری که از دولت‌آبادی منتشر می‌شود دیدار بلوچ، سفرنامه ای کوتاه و شرح سفری است که دولت‌آبادی به زاهدان و آن حدود داشته است. اثر بعدی او جای خالی سلوچ است. در این داستان، پدر، نقطه اتکا و اطمینان خانواده، ناگهان نیست شده یا از بین رفته‌است.
زندگینامه محمود دولت آبادی
رمان کلیدر
اثر بعدی دولت‌آبادی کلیدر است. کلیدر بلندترین رمان ایرانی و حاصل ۱۵ سال تلاش دولت‌آبادی برای خلق این اثر است که در ده جلد و سه هزار صفحه نوشته شده است. در این کتاب که یک رمان روستایی محسوب می‌شود، زندگی و رنج مردمان روستانشین را در قالب کلمات به تصویر کشیده است. شخصیت‌پردازی قوی از بارزترین مشخصه‌های کتاب است که آن را در قالب شصت شخصیت در کتاب مشاهده می‌کنیم.
کلیدر به سبب روایتش از جامعه و رویدادهایی در دل همان جامعه، برشی از تاریخ را نشان می‌دهد و همین باعث شده تا کلیدر تنها یک رمان و روایت یک ماجرا نباشد، بلکه با خواندنش می‌توان به دل برهه‌ای از تاریخ رفت و به تحلیل، آسیب‌شناسی و بررسی جامعه روستانشین آن زمان پرداخت و همین ارزش کتاب را بیش از پیش می‌کند. در کلیدر دولت‌آبادی در واقع راوی پیوند عمیق انسان و طبیعت است.
محمود دولت‌آبادی درباره کلیدر گفته است:
«دیگر گمان نکنم که نیرو و قدرت و دل و دماغم اجازه بدهد که کاری کامل‌تر از کلیدر بکنم. کلیدر از جهت کمی و کیفی، کامل‌ترین کاری است که من تصور می‌کرده‌ام که بتوانم و شاید بشود گفت، در برخی جهات از تصور خودم هم زیادتر است.»
نظر برخی از بزرگان ادب در مورد کتاب کلیدر:
احمد شاملو: «کلیدر قله ای است که از مه بیرون است.»
بزرگ علوی: «این کتاب تاریخ سه هزار ساله ایران را در خودش دارد.»
آثار محمود دولت آبادی
• جای خالی سلوچ (رمان)
• کلیدر (رمان)
• روزگار سپری شده مردم سالخورده
• تنگنا (نمایشنامه)
• هجرت سلیمان
• از خم چنبر
• مرد
• آهوی بخت من گزل (داستان)
• روز و شب یوسف
• ما نیز مردمی هستیم (گفت و گو)
• سلوک
• لایه‌های بیابانی
• عقیل، عقیل
• گاواره‌بان
• ناگریزی و گزینش هنرمند (مجموعه مقاله)
• سفر (رمان)
• اتوبوس (رمان)
• آن مادیان سرخ‌یال
• کارنامه سپنج (مجموعه داستان و نمایشنامه)
• ققنوس
• باشبیرو (نمایشنامه)
• دیدار بلوچ (سفرنامه)
• ته شب (داستان)
• آوسنه بابا سبحان (داستان بلند)
• موقعیت کلی هنر و ادبیات کنونی
• رد، گفت و گزار سپنج
• صحرای مشر (طنز)
جوایز و افتخارات محمود دولت آبادی
برنده لوح زرین بیست سال داستان‌نویسی برای کلیه آثار، به همراه امین فقیری (۱۳۷۶)
دریافت جایزه یلدا برای یک عمر فعالیت فرهنگی (۱۳۸۲)
برنده جایزه ادبی واو (۱۳۹۰)
دریافت جایزه ادبیات بین‌المللی خانه فرهنگ‌های جهان برلین (۲۰۰۹)
نامزد دریافت جایزه ادبی آسیایی، برای رمان زوال کلنل (۲۰۱۱)
نامزد دریافت جایزه مَن بوکر آسیا در جشنواره کتاب سنگاپور (۲۰۱۱)
برنده جایزه ادبی هوشنگ گلشیری برای یک عمر فعالیت (۲۰۱۲)
برنده جایزه ادبی یان میخالسکی سوییس (۲۰۱۳)
ترجمه انگلیسی رمان کُلنل، با ترجمه تام پتردیل، نامزد جایزه بهترین کتاب ترجمه در آمریکا (۲۰۱۳)
نشان شوالیه هنر و ادب فرانسه (۲۰۱۴)
امیدواریم از مطالعه زندگینامه محمود دولت آبادی لذت برده باشید.
مجله اینترنتی تحلیلک
