شهریار عاشق حافظ بود

محمدرضا شفیعی کدکنی درباره شهریار

شهریار عاشق حافظ بود

شهریار همه عمر عاشقِ حافظ بود و کدام شاعر فارسی‌زبان هست که عاشق حافظ نباشد؟ امّا در چند قرن اخیر یکی از دو‌ سه شاعری که بیش از همه شیفته حافظ بوده شهریار است، دست‌کم هیچ شاعری با شعرش نتوانسته است این مایه ارادت به حافظ را به ما نشان دهد.

بسیار طبیعی است که با این پایه از ارادت به حافظ، بسیاری از غزل‌های شهریار به لحاظ وزن و قافیه، شبیه غزل‌های حافظ باشند، امّا این امر به خودی خود شیفتگیِ واقعیِ او را به حافظ نشان نمی‌دهد؛ شاید شاعران دیگری هم باشند که دیوان حافظ را طابق‌ُ النعل بالنعل جواب گفته باشند از «اَلٰا یا اَیّها‌ الساقی» تا «می‌ خواه و گل‌ افشان کن…». این کار به خودی خود نشانه‌ای از دلبستگی عمیق آن شاعران به حافظ نیست، هرکدام از مقلدان حافظ در طول قرون و اعصار این امتیاز را دارند؛ شهریار در اینجا مقامی فراتر از دیگران دارد.

بیشتر بخوانید: امام علی در شعر شهریار / علی آن شیر خدا شاه عرب

شهریار با حفظ استقلال روحی خویش و با پاسداری از حال‌ و‌ هوای روحی خود توانست به جمال‌شناسی شعر حافظ نزدیک شود و راز توفیق او همین بود. اینکه در جایی می‌گوید «هرچه دارم همه از دولت حافظ دارم» ناظر به این امر است نه ناظر به استقبال غزل‌های حافظ که هر آدم دیگری هم اگر حوصله به خرج دهد از آن محروم نیست.

شهریار از یک طرف در جهت جمال‌شناسی شعر حافظ حرکت می‌کرد و از سوی دیگر یکصد و هشتاد درجه با آن فاصله می‌گرفت. در ساختمان بیت که واحد صوری شعرهای سنّتی ماست، شهریار می‌کوشید که از جانب موسیقی در جهت معنی سیر کند؛ همان کاری که حافظ کرده است ولی در ساختمان یک شعر، خواه غزل باشد یا قصیده یا… تا جایی که قافیه داشت شعر می‌گفت و به هنگام پاکنویس شعر، از هیچ قافیه‌ای صرف‌نظر نمی‌کرد.

بیشتر بخوانید: با شاه عرضه کن سخن عشق شهریار

محمدرضا شفیعی کدکنی
کتاب «با چراغ و آینه»

مجله اینترنتی تحلیلک