عرضه اولیه چیست؟

خرید عرضه اولیه سهام از پرطرفدارترین رویدادهای بورس ایران است چون در اکثر مواقع سود مناسبی به سرمایه گذاران می دهد.

این اصطلاح که ترجمه عبارت «Initial Public Offering (IPO)» است به اولین روز عرضه سهام یک شرکت در بازار بورس اشاره می‌کند که در آن درصد مشخصی از کل سهام شرکت برای نخستین بار در بازار بورس عرضه می‌شود.

بیش از ۹۰% از عرضه‌های اولیه‌ای که در بورس انجام می‌‌شوند سودآور هستند.

این شرکت‌ها احتمالا چند سالی هم فعالیت خوب داشته‌اند ولی تا روز عرضه اولیه سهام این شرکت‌ها هنوز در بورس معامله نشده است.

عرضه اولیه سهام

قبلا از اینکه روش بوک‌بیلدینگ برای عرضه اولیه در بورس تهران به کار رود، خریداری سهام در عرضه اولیه کار آسانی نبود و اغلب با مشکل مواجه می‌شد. زیرا همزمان تعداد سفارشات زیادی به سامانه معاملاتی ارسال می‌شد و تعداد سهام نیز محدود بود، به همین دلیل تعداد زیادی از افراد در نهایت در عرضه‌های اولیه دست خالی می‌ماندند.

اما این روش تغییر کرده و خرید عرضه اولیه با سهولت بیشتری انجام می‌گیرد.

عرضه اولیه سهام شرکت‌ها در بورس تهران به روش بوک بیلدینگ (ثبت سفارش یا Book Building) انجام می‌شود.

اما روش بوک بیلدینگ چه معنایی دارد؟ در این روش نیازی نیست خریداران سهام، در یک لحظه سفارش را وارد سیستم کنند و نوبت ارسال سفارش مهم نیست.

مزایای عرضه اولیه برای شرکت‌ها چیست؟

هدف اصلی عرضه شرکت‌ها در بورس، جذب سرمایه و تأمین مالی است. ورود شرکت‌ها به بورس آن‌ها را ملزم به شفافیت در امور مختلف و صورت‌های مالی می‌کند.

این امر خود سبب می‌شود اعتبار بیشتری کسب کنند و در مواردی مانند وام گرفتن کار راحت‌تری داشته باشند. علاوه بر این، حضور در بورس شرکت را در معرض عموم قرار داده و موجب نمایش چهره‌ای مثبت از آن خواهد شد که خود می‌تواند به استقبال هر چه بیشتر مشتریان و افزایش فروش و سود بیانجامد.

خرید عرضه اولیه بدون نقدینگی

یکی از خدماتی که بعضی از کارگزاری‌ها برای جذب مشتری ارائه می‌دهند، گاه با عنوان «خرید عرضه اولیه بدون نقدینگی» یا «خرید عرضه اولیه بدون پول» تبلیغ می‌شود.

ماجرا این است که کارگزاری‌ها می‌توانند متناسب با ارزش سبد سهام مشتریان برای آن‌ها اعتبار در نظر بگیرند و مشتریان می‌توانند با این اعتبار، اقدام به خرید و فروش سهام کنند. (قبلاً سقف اعتبار ۶۰ درصد از ارزش سبد سهام مشتری بود که به‌ مرور این سقف کاهش پیدا کرده و اکنون طبق آخرین ابلاغیه به ۱۵ درصد رسیده است)

دریافت اعتبار از هر کارگزاری هم شرایط خاص خودش را دارد و هر کدام از کارگزاری‌ها بسته‌های اعتباری خاصی را به مشتریان‌شان پیشنهاد می‌کنند. اما در نهایت این اعتبار بر اساس ارزش سهامی که در آن کارگزاری دارید، تعیین می‌شود و استفاده از این اعتبار شرایط و تعهداتی دارد (مثلاً ممکن است این اعتبار ماهانه باشد و اگر مشتری این اعتبار را به موقع تسویه نکند، کارگزاری می‌تواند برای تسویه این اعتبار بخشی از سهام مشتری را بفروشد) که در نهایت شاید برای کسانی که تازه وارد بازار سهام می‌شوند و می‌خواهند عرضه اولیه بخرند، مناسب نباشد.

ضمن اینکه کارگزاری‌هایی که با ارائه خدمات اعتباری اقدام به جذب مشتریان زیادی کرده‌اند اکنون با ترافیک کاربران مواجهند و در روزهایی که عرضه اولیه صورت می‌گیرد ممکن است با کندی و قطعی همراه باشند.

چگونه از عرضه اولیه سود کسب کنیم؟

بر اساس یک باور در میان فعالان بازار، خرید عرضه اولیه سودآور است. تجربه نیز بر این باور مهر تایید می‌زند. چون تاکنون بیش از ۹۰% عرضه‌های اولیه بورس حداقل بین ۲۰-۳۰% سود را برای خریداران آن به ارمغان آورده‌اند. حتی در برخی موارد این سود به بیش از ۱۰۰% نیز رسیده است.

این موضوع باعث شده که تقاضا برای سهم‌هایی که برای اولین بار عرضه می‌شوند، افزایش پیدا کند. این افزایش تقاضا در کنار محدودیت‌های خریدی که در زمان عرضه اولیه وجود دارند، باعث می‌شود که تقاضا برای سهم عرضه شده نسبت به تعداد سهامی که در بازار عرضه می‌شود، بیشتر باشد.

در نتیجه، اگر سهام ارائه شده در زمان اولین عرضه را خریداری کنید به دلیل مواردی که گفته شد، به احتمال زیاد چند روزی شاهد صف خرید در سهم‌تان خواهید بود.

البته همان‌طور که گفته شد این اتفاق در بیشتر مواقع رخ می‌دهد و همیشگی نیست، پس نمی‌توان از قبل با اطمینان گفت که قیمت آن سهم حتما در روزهای آینده رشد می‌کند.

مراحل خرید سهام عرضه اولیه

خرید سهام عرضه اولیه برای همگان آزاد است، به شرطی که دارای کد بورسی (کد معاملاتی) باشند.

قدم اول: اطلاع از عرضه اولیه

امروزه رسانه‌های مختلف و اخبار زمان عرضه‌های اولیه سهام شرکت‌ها را اعلام می‌کنند. البته کارگزاری‌ها نیز معمولاً مشتریان خود را از راه‌هایی مانند پیامک از عرضه اولیه‌ها باخبر می‌کنند.

زمان و جزئیات عرضه اولیه‌ها در اطلاعیه مربوط به عرضه اولیه منتشر می‌شود که حداکثر دو روز قبل از انجام عرضه اولیه توسط نهاد ناظر اطلاع‌رسانی می‌شود.

این اطلاعیه شامل مواردی مانند تاریخ عرضه اولیه، ساعت مجاز ثبت سفارش، سهمیه هر کد معاملاتی، بازه قیمت هر سهم و سایر شرایط سفارش است.

قدم دوم: برآورد سهمیه هر کد در عرضه اولیه

اولین نکته این است که مجموع سهام قابل عرضه در اطلاعیه مربوطه مشخص بوده و آن را می‌دانیم.

با در نظر گرفتن تعداد افرادی که در عرضه اولیه‌های قبلی شرکت کرده‌اند و احتمال اینکه در این عرضه اولیه نیز شرکت می‌کنند (یا حتی تعدادشان افزایش می‌یابد)، می‌توانیم سهم هر کد بورسی در عرضه اولیه را از قبل تخمین بزنیم.

در این صورت، به اندازه همان مقداری که سهم به ما می‌رسد، نقدینگی فراهم کرده و نیازی نیست حساب خود را بیش از مقدار نیاز شارژ کنیم.

قدم سوم: ثبت سفارش

پس از آنکه مقدار تقریبی سهمیه هر کد را محاسبه کردیم، باید به اندازه لازم حساب خود را در سامانه کارگزاری شارژ کنیم.

در گام بعدی باید سفارش خود را ثبت کنیم. در روزی که عرضه اولیه انجام می‌شود، باید بازه زمانی ثبت سفارش را که توسط ناظر بازار اطلاع‌رسانی می‌شود، ببینیم.

برای دیدن پیام ناظر، هم می‌توانید از سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (TSETMC) و هم از سامانه کارگزاری مشاهده کنید. پیام‌های ناظر در سامانه TSETMC در پایین و سمت چپ صفحه قابل دسترس است.

قدم چهارم: بررسی نتیجه

تخصیص سهام به هر کد معاملاتی پس از پایان زمان اعلام شده برای خرید انجام می‌شود. بورس با توجه به تعداد شرکت‌کنندگان و قیمت وارد شده توسط آن ها، سهام را بین شرکت‌کنندگان توزیع می‌کند.

ساعت ۱۷ یا ۱۸ موجودی سهام‌تان را بررسی کنید تا از میزان عرضه تعلق گرفته به خودتان مطلع شوید.

چه زمانی بهترین وقت برای فروش عرضه اولیه است؟

عرضه اولیه سهام با حفظ منافع سرمایه‌ گذاران باعث رونق بازار بورس و توسعه اقتصادی می‌شود. در واقع این عرضه، یک رابطه برد–برد را ایجاد می‌کند.

البته این بدان معنا نیست که سرمایه‌ گذاران باید سهام تازه عرضه ‌شده را برای مدت نامشخصی در سبد سرمایه‌ گذاری خود داشته باشند.

از نظر تئوریک و بر اساس آنچه در دنیا رایج است، قیمت فروش عرضه اولیه سهام را به گونه‌ای تعیین می‌کنند تا شرکت‌کنندگان بتوانند از بازدهی ۱۰ تا ۲۰ درصدی بهره‌مند شوند.

در حقیقت، نمی‌توان در مورد زمان مناسب برای فروش سهام اولین عرضه نظر قطعی داد، چون این موضوع به عوامل مختلفی مانند نیاز شما به نقدینگی حاصل از این عرضه، خرید اولین عرضه به صورت اعتباری از کارگزار و در نتیجه تسویه‌حساب با آن و مواردی از این دست، بستگی دارد.

سهامداران می‌توانند از فردای روز عرضه، سهام خود را به فروش برسانند. اما برای دانستن بهترین زمان برای فروش سهم، باید برخی موارد را در نظر داشته باشید:

• ارزیابی وضعیت فعلی و آینده شرکت عرضه‌ شده در بازار بورس
• توجه به میزان بزرگی و کوچکی شرکت عرضه ‌شده در بازار بورس
• مطالعه تحلیل بنیادی سهام عرضه اولیه در سایت‌های تحلیل‌گری و کانال‌های خبری کارگزاری‌ها
• بررسی رفتار سهامداران عمده در ایام معاملات سهم پس از اولین عرضه 
• بررسی روند فعلی بازار بورس 

بازار سهام مانند هر فعالیت اقتصادی دیگر، دوره‌های متفاوتی از رکود، رشد، رونق و در نهایت نزول را تجربه می‌کند. این سیکل در طول زمان به صورت متوالی اتفاق می‌افتد.

اگر سهام یک شرکت در زمان رکود یا نزول بازار عرضه شود، معمولا به دلیل خروج سرمایه، حجم تقاضا برای اولین عرضه افت پیدا می‌کند. در چنین شرایطی به دلیل جو منفی حاکم بر بازار، تعداد روزهای مثبت در سهام عرضه اولیه پایین‌تر از دوران رونق خواهد بود، ولی در دوران رونق و صعود شدید بازار، قضیه برعکس است.

یکی از مهمترین نشانه‌های خروج از سهم تازه‌وارد به بازار، برچیدن صف‌های خرید است. از آنجا که در روز نخست عرضه، تعداد بالایی از سهامداران برای خرید اقدام می‌کنند، تعداد سهم محدودی نصیب هر کد معاملاتی می‌شود. بنابراین سهامداران در روزهای آتی به خرید سهم اقدام می‌کنند.

این ماجرا باعث می‌شود که تشکیل صف خرید به صورت روزانه انجام شود. شاید سهامدار عمده شرکت با عرضه سهم بتواند صف خرید را کوتاه‌تر کند اما این صف دوباره تشکیل می‌شود.

هنگامی که دیگر صف خریدی برای سهم باقی نماند و به تعادل برسد، می‌توان آن را نشانه‌ای برای فروش در نظر گرفت.

مجله اینترنتی تحلیلک