همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیلک؛ در این مطلب می خواهیم با زندگینامه محمدعلی جمال زاده یکی از نویسندگان مشهور ایزانی آشنا شویم. محمدعلی جمال زاده اولین مجموعه داستان های کوتاه ایرانی را با عنوان «یکی بود یکی نبود» در سال ۱۳۰۰ خورشیدی در برلین آلمان منتشر کرد. داستان های او انتقادی، ساده، طنزآمیز و آکنده از ضرب المثل ها و اصطلاحات عامیانه است.
محمدعلی جمال زاده را همراه با صادق هدایت و بزرگ علوی به عنوان سه بنیان گذار اصلی ادبیات داستانی معاصر فارسی یاد می کنند. داستان کوتاه «فارسی شکر است» را که در کتاب «یکی بود یکی نبود» او چاپ شده است، عموماً به عنوان نخستین داستان کوتاه فارسی به شیوه غربی می شمارند. این داستان پس از ۱۰۰۰ سال از نثرنویسی فارسی نقطه عطفی برای آن به شمار می رفت. به علاوه، مقدمه جمال زاده بر کتاب «یکی بود یکی نبود» سند ادبی مهم و در واقع بیانیه نثر معاصر فارسی است.
برای آشنایی با زندگینامه محمدعلی جمال زاده با ما همراه باشید.
زندگینامه محمدعلی جمال زاده
سید محمدعلی جمال زاده در ۲۳ دی ماه سال ۱۲۷۰ در اصفهان به دنیا آمد. او را پدر داستان کوتاه زبان فارسی و آغازگر سبک واقع گرایی در ادبیات فارسی می دانند. پدر او سید جمال الدین واعظ اصفهانی بود. پدر غالباً برای وعظ به شهرهای مختلف سفر می کرد و محمدعلی هم پس از ۱۰ سالگی پدر خود را در برخی از سفرها همراهی می کرد. در نهایت او به همراه خانواده به تهران مهاجرت کرد.
در نوجوانی پدرش او را برای تحصیل به بیروت فرستاد. در دوران اقامت در بیروت، اوضاع سیاسی ایران تغییر کرد. در آن زمان محمدعلی شاه قاجار مجلس را به توپ بست و هر یک از آزادی خواهان با مشکلاتی مواجه شدند. پدر محمدعلی جمال زاده خود را به همدان رساند تا از آن جا به عتبات فرار کند، ولی در آن جا دستگیر شد و به بروجرد برده شد. امیر افخم، حاکم بروجرد دستور اعدام او را صادر کرد.
محمدعلی جمال زاده در سال ۱۹۱۰ تصمیم گرفت برای ادامه تحصیل به اروپا مهاجرت کند و از راه مصر عازم فرانسه شد. در آن جا ممتاز السلطنه سفیر ایران به او پیشنهاد داد که برای تحصیل به لوزان سوئیس سفر کند. محمدعلی جمال زاده تا سال ۱۹۱۱ در لوزان بود، بعد از آن به شهر دیژون در فرانسه رفت و مدرک حقوق خود را از دانشگاه آن شهر دریافت کرد.
بیشتر بخوانید: زندگینامه قیصر امین پور شاعر خوش قریحه معاصر
همزمان با جنگ جهانی کمیته ای به نام کمیته ملّیون به رهبری سید حسن تقی زاده برای مبارزه با روسیه و انگلیس در برلن تشکیل شد. این کمیته محمدعلی جمال زاده را به همکاری دعوت کرد. وی در سال ۱۲۹۴ به برلن رفت و تا سال ۱۳۰۹ در آن جا اقامت داشت. پس ازاقامت کوتاهی دربرلن برای مأموریت از طرف کمیته ملّیون به بغداد و کرمانشاه رفت و مدت شانزده ماه در آن جا اقامت داشت. در بازگشت به برلن مجله کاوه که ۳ بهمن ماه ۱۲۹۲ اولین شماره آن به چاپ رسید، وی را به همکاری دعوت کرد و تا تعطیلی مجله در سال ۱۳۰۱ به همکاری خود با تقی زاده ادامه داد.
پس از تعطیلی مجله کاوه، سرپرستی محصلین ایرانی در سفارت ایران را به عهده گرفت. محمدعلی جمال زاده به مدت ۸ سال این مسئولیت را بر عهده داشت، تا اینکه در سال ۱۳۱۰ به دفتر بین المللی کار وابسته به جامعه ملل پیوست. پس از بازنشستگی در سال ۱۳۳۵ از برلن به ژنو رفت و تا پایان عمر در آن جا اقامت داشت. جمال زاده بیشتر عمر خود را در خارج از ایران سپری کرد، اما می توان گفت که تمام تحقیقاتش درباره ایران و زبان فارسی و گسترده کردن دانش ایرانیان بود. علی رغم اینکه در رشته حقوق تحصیل کرد ولی درباره حقوق مطلبی ننوشت.
محمدعلی جمال زاده دو بار ازدواج کرد. ازدواج اول خرداد ۱۲۹۳ در فرانسه و ازدواج دوم در سال ۱۳۱۰ در ژنو. همسر اولش، زنی با مذهب کاتولیک بود به نام “ژوزفین” که هیچ گاه به آیین و اعتقادات جمال زاده روی خوش نشان نداد و سرانجام بر اثر بیماری درگذشت. همسر دومش، زنی آلمانی الاصل بود که “مارگرت اگرت” نام داشت و ازدواج جمال زاده با او اسلامی بود. این زن بنا به قول محمدعلی جمال زاده، مسلمان شده و اسمش را فاطمه گذاشته بود.
محمدعلی جمال زاده روز ۱۷ آبان ۱۳۷۶ درگذشت. بنا بر نوشته ثبت شده در کنسول گری ایران، پس از درگذشت محمدعلی جمال زاده ۲۶ هزار برگ از نامه ها، دست نوشته ها و عکس های او در خانه اش به سازمان اسناد ملی تحویل داده شده است. مقبره وی در بلوک ۲۲ قبرستان پتی ساکونه در شهر ژنو قرار دارد.
برخی از آثار محمدعلی جمال زاده
یکی بود، یکی نبود (۱۳۰۰)
عمو حسینعلی (جلد اول شاهکار) (۱۳۲۰)
سر و ته یه کرباس (۱۳۲۳) (۱۹۴۴)
دارالمجانین (۱۳۲۱) (۱۹۴۲)
زمین، ارباب، دهقان
صندوقچه اسرار (۱۳۴۲) (۱۹۶۳)
تلخ و شیرین (۱۳۳۴) (۱۹۵۵)
شاهکار (دوجلدی) (۱۳۳۷)
فارسی شکر است
راه آب نامه
قصه های کوتاه برای بچه های ریش دار (۱۳۵۲) (۱۹۷۳)
قصه ما به سر رسید (۱۳۵۷) (۱۹۷۸)
قلتشن دیوان (۱۳۲۵) (۱۹۴۶)
صحرای محشر
هزار پیشه (۱۳۲۶) (۱۹۴۷)
معصومه شیرازی (۱۳۳۳) (۱۹۵۴)
هفت کشور
قصه های کوتاه قنبرعلی (۱۳۳۸) (۱۹۵۹)
کهنه و نو
یاد و یاد بود
قیصر و ایلچی کالیگولا اطورروم
غیر از خدا هیچ کس نبود (۱۳۴۰) (۱۹۶۱)
شورآباد (۱۳۴۱) (۱۹۶۲)
خاک و آدم
آسمان و ریسمان (۱۳۴۳) (۱۹۶۴)
مرکب محو (۱۳۴۴) (۱۹۶۵)
گنج شایان (چاپ برلین، ۱۳۳۵ ه. ق)
تاریخ روابط روس با ایران (چاپ برلین، چاپ تهران ۱۳۷۲)
پندنامه سعدی یا گلستان نیکبختی (۱۳۱۷)
قصه قصه ها (از روی قصص المعمای تنکابنی، ۱۳۲۱)
بانگ نای (داستان های مثنوی معنوی، ۱۳۳۷)
فرهنگ لغات عوامانه (۱۳۴۱)
طریقه نویسندگی و داستان سرایی (۱۳۴۵)
سرگذشت حاجی بابای اصفهانی (۱۳۴۸)
اندک آشنایی با حافظ (۱۳۶۶)
آزادی و حیثیت انسانی (۱۳۳۸)
خاک و آدم (۱۳۴۰)
زمین، ارباب، دهقان (۱۳۴۱)
خلقیات ما ایرانیان (۱۳۴۵)
تصویر زن در فرهنگ ایران (۱۳۵۷)
قهوه خانه سورات یا جنگ هفتاد و دو ملت (برناردن دو سن پیر) (۱۳۴۰ق)
ویلهلم تل (شیللر) (۱۳۳۴)
داستان بشر (هندریک وان لون) (۱۳۳۵)
دون کارلوس (شیللر)
خسیس (مولیر)
داستان های برگزیده
دشمن ملت (ایبسن)
داستان های هفت کشور (مجموعه)
بلای ترکمن در ایران قاجاریه (بلوک ویل)
قنبرعلی، جوانمرد شیراز (آرتور کنت دو گوبینو)
سیر و سیاحت در ترکستان وایران (هانری موزر)
جنگ ترکمن (آرتور کنت دو گوبینو)
کباب غاز
امیدواریم از مطالعه زندگینامه محمدعلی جمال زاده لذت برده باشید.
مجله اینترنتی تحلیلک
