همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیلک، در این بخش قصد داریم با معرفی اماکن گردشگری ایران در خدمت شما باشیم. امیدواریم که شما عزیزان بتوانید به این اماکن زیبا سر بزنید و خوشحال می شویم که تجربه های خودتان را با ما به اشتراک بگذارید. این مطلب به معرفی موزه باستان شناسی و مردان نمکی استان زنجان اختصاص دارد.
موزه مردان نمکی استان زنجان (موزه باستان شناسی)
بنا به روایاتی این خانه توسط سردار اسعدالدوله (پدر محمود خان) در اواخر حکومت قاجار بنا گردیده و پس از وی محمودخان در آن اقامت داشته است. در گذشته این بخش از شهر زنجان محله اعیان نشین بوده و مجموعه بناهایی در سبک و الگویی همسان همچون خانه وزیری، خانه خدیوی، عمارت دارایی و… در این محل ساخته شده بود.
بعد از انقلاب اسلامی، عمارت ذوالفقاری مدت ها در اختیار یکی از نهادهای انقلابی بود و تا ثبت این بنا در فهرست آثار ملی کشور به دلیل متروک ماندن و عدم مراقبت های لازم آسیب فراوانی دید.
در جریان توسعه و تعریض خیابان طالقانی دیوار و سر در ورودی بنا بطور کامل تخریب گردید.
بیشتر بخوانید: معرفی حسینیه اعظم زنجان / پایتخت شور و شعور حسینی
در سال های اخیر نیز با اجرای طرح های عمران شهری، آسیب زیادی به بنا وارد آمده است؛ از جمله با احداث خیابان زینبیه و عبور آن از داخل حیاط عمارت، قسمتی از عرصه بنا از بین رفت و بخش عمده دیگر به پارک تبدیل شد.
در سال ۱۳۷۹ میراث فرهنگی استان زنجان تصمیم به حفاظت و مرمت عمارت ذوالفقاری گرفت و در سال ۱۳۸۸ اولین موزه باستانشناسی استان زنجان در عمارت ذوالفقاری افتتاح گردید. این بنا در تاریخ ۲۵/۱۲/۷۵ به شماره ۱۸۵۲ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
بیشتر بخوانید: معرفی موزه آذربایجان تبریز / دومین موزه باستان شناسی ایران
موزه باستان شناسی زنجان
- بخش پیش از تاریخی: در این بخش اشیاء دوره پیش از تاریخی مکشوفه از استان زنجان از محوطه های تپه نور سلطانیه مربوط به هزاره پنجم ق.م و تپه خالصه خرمدره مربوط به هزاره ششم ق.م و سها چای تپه مربوط به هزاره چهارم ق.م نگهداری می شوند. این اشیا شامل انواع کاسه های سفالین ساده و منقوش انواع ابزار سنگی بنام میکرولیت و ابزار استخوانی و پیکرک های حیوانی است.
- بخش تاریخی: در این بخش انواع ظروف سفالین عصر آهن مکشوفه از زنجان شامل انواع سفال های خاکستری و نخودی، ظروف سفالین لعابدار دوره اشکانی، انواع خمره های ذخیره آرد، انواع ابزار جنگی از جنس مفرغ شامل سرگرز و پیکان، سرپیکان و شمشیر های ساده و منقوش است.
- بخش اسلامی: در این بخش انواع اشیاء دوره اسلامی شامل پی سوزهای ساده و لعابدار دوره ایلخانی، ظروف مسی قلمزنی، کاشی های ستاره ای و زرین فام مکشوفه از گنبد سلطانیه، سکه های دوره های مختلف تاریخی از دوره تاریخی تاپایان دوره اسلامی نگهداری می شوند.
موزه مردان نمکی
پیش از کاوش های سال های ۸۳ و ۸۴ در معدن نمک چهر آباد، براساس یافته های سال ۷۲ تصور بر این بود که معدن، محل کشته شدن شاهزاده ساسانی و یا نماینده هیئت حاکمه اقوام سکایی در سده ۸ پیش از میلاد بوده است. اما با کاوش های دو فصل اخیر مشخص گردید که همه مومیایی های مکشوفه از معدن، کارگران و معدن کارانی بودند که در نتیجه ریزش معدن و فرو ریختن دیواره ها و سقف و تونل ها کشته و مدفون شده اند.
بر اساس آزمایشات سالیابی کربن ۱۴ مشخص شد که مرد نمکی ۳، ۴ و۵ مربوط به دوره هخامنشی با قدمت حدود ۲۳۰۰ سال و مرد نمکی ۱ و۲ مربوط به دوره ساسانی، با قدمت حدود ۱۵۰۰ تا ۱۷۰۰ سال قبل است.
در حال حاضر به استثنای مومیایی نمکی شماره ۱ که در موزه ملی کشور نگهداشته می شود، بقیه اجساد و اشیای به دست آمده از معدن چهرآباد در موزه ذوالفقاری زنجان در شرایط مطلوب، تحت نظارت کارشناسان مربوط نگهداری می شوند.
- مرد نمکی ۱: با وجود کشف استثنائی مرد نمکی ۱ در سال ۱۳۷۲ متاسفانه تلاش چندانی برای تعطیل نمودن استخراج مکانیکی و لغو بهره برداری از معدن صورت نگرفت. در پائیز ۱۳۸۳ معدن کاران در حین کار با بولدوزر مجددا با بقایای اسکلت انسانی مواجه شدند که به دلیل کار با بولدوزر تا حد زیادی متلاشی شده بود. با جستجوی معدن کاران در میان خاک های آشفته علاوه بر جمع آوری قسمت هایی از بقایای انسانی تکه تکه شده، شماری اشیاء به دست آمد که توسط بهره بردار به اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان منتقل شد. بررسی های اولیه بر روی بقایای انسانی، که پس از انتقال به میراث فرهنگی، مرد نمکی ۲ نام گذاری شد نشان داد که این بقایا متعلق به مردی میانسال با میانگین قد حدود ۱۸۰ سانتی متر بوده که در جریان ریزش دیواره ها و سقف تونل کشته شده است. از جمله اشیایی که همراه این مرد نمکی یافت شد می توان به تکه سبد و میخ های چوبی، طناب های گیاهی، منسوجات و… اشاره کرد.
- مرد نمکی ۲: کشف اتفاقی مرد نمکی ۲ و مجموعه ای از اشیاء موجب از سر گیری پژوهش های باستان شناختی در معدن نمک چهر آباد بعد از گذشت ۱۱ سال گردید. بنابراین کاوش در معدن به منظور نجات بخشی آثار و بقایای باقی مانده ابتدا به سرپرستی امیر الهی و سپس ابوالفضل عالی در دی و بهمن سال ۱۳۸۳ انجام شد و فصل دوم کاوش نیز در پائیز ۱۳۸۴ ادامه یافت.
- مرد نمکی ۳: بقایای مرد نمکی ۳ همچون مرد نمکی ۲ به صورت اتفاقی و طی کار باطله برداری بولدوزر توسط معدن کاران در سال ۱۳۸۳ کشف شد. به دلیل کشف مومیایی توسط بولدوزر، این جسد نیز به صورت متلاشی شده و تکه تکه یافت شد.
- مرد نمکی ۴: مرد نمکی ۴ سالم ترین و کامل ترین مومیایی مکشوفه از معدن چهر آباد است. علیرغم آسیب دیدگی به هنگام مرگ تقریبا بیشتر قسمت های بدن سالم باقی مانده است که شامل مجموعه استخوان ها و بافت نرم وی است که بر اثر از دست دادن آب بدن کاملا خشک شده است. به هنگام کشف جسد در وضعیت دمر قرار داشت. به شکلی که صورت و قسمت جلوی بدن روی خاک قرار گرفته بود. دست ها از ناحیه آرنج خم شده دست چپ روی زمین و دست راست در حالت تقریبا مشت شده بود. پای راست به صورت نیمه باز و پای دیگر جمع شده در زیر شکم قرار داشت. با وجود شکستگی جمجمه در چند قسمت دلیل مرگ براساس تحقیقات انجام یافته توسط دکتر شکوهی با عکسبرداری سی تی اسکن، فشار بر قفسه سینه و پارگی قلب در نتیجه ریزش تونل ها و ریزش خاک و آوار روی وی بوده است.
بر اساس تحقیقات انجام گرفته مشخص شد این مومیایی طبیعی، پسر جوانی بوده که به هنگام مرگ حدود ۱۶ سال داشته است. قد این مومیایی ۱۷۰ تا ۱۷۵ سانتی متر است. بر گوش هایش حلقه هایی از جنس نقره دیده می شود. موهای سر وی کوتاه و به رنگ خرمایی است. به همراه این جوان مومیایی شده اشیای جالب توجهی نیز کشف گردید. یکی از این اشیاء چاقوی فلزی با دسته استخوانی است که در غلافی چرمی به کمربند پارچه ای او بسته شده است. از اشیای دیگر می توان به دو کوزه کوچک سفالی سالم اشاره کرد. همچنین طناب های گیاهی، یک مهره کوچک با لعاب آبی، یک پی سوز سالم دود زده، ۱۱ تکه سفال و… نیز همراه این جسد یافت شده است.
از ویژگی های بسیار مهم این مومیایی طبیعی، لباس کامل است که بر تن او دیده می شود. این لباس از بالا پوشی بلند، یک شلوار و کفش چرمی تشکیل شده است.
- مرد نمکی ۵: این مومیایی طبیعی در کاوش فصل دوم در حالی یافت شد که به جز سر بقیه قسمت های بدن زیر صخره و سنگ های آواری بزرگ قرار گرفته بود. شکل جسد نشان می داد که این شخص نیز همچون نمونه های قبلی بر اثر حادثه ای که منجر به تخریب و ریزش تونل گردیده، کشته و مدفون شده است. برخلاف مومیایی نمکی شماره ۴ بیشتر بافت بدن مرد نمکی ۵ پوسیده شده و از بین رفته بود. بافت نرم فقط در قسمت هایی کوچک از دو دست، پاها، بخش هایی از صورت، سینه و لگن باقی مانده بود. کم بودن میزان نمک در این محیط، نفوذ آب از بالای کوه به این بخش از معدن از دلایل اصلی پوسیده شدن زیاد مرد نمکی ۵ است.
برای دیدن نقشه موزه باستان شناسی و مردان نمکی اینجا کلیک کنید.
بیشتر بخوانید: موزه ملی ایران بزرگترین و مهم ترین موزه کشور
مجله اینترنتی تحلیلک
