نقش تغذیه در پوکی استخوان و چند توصیه
بافت استخوانی بافتی کاملاً زنده است و به‌طور دائم در حال تغییر و تحول و نو شدن است. نقش تغذیه در پوکی استخوان بسیار مهم است. بنابراین باید مواد مغذی و آلی مورد نیاز از بافت استخوانی در بدن موجود باشد.
مهم‌ترین عوامل تغذیه در پوکی استخوان
- کلسیم دریافتی
- ویتامین دی
- پروتئین دریافتی
- مصرف نمک
- مصرف الکل و سیگار
- مصرف قهوه
تغذیه در پوکی استخوان
کلسیم و پوکی استخوان
۹۰ درصد کلسیم موجود در بدن در استخوان هاست و درواقع استخوان ها به عنوان منبع ذخیره‌ای برای کلسیم و فسفر عمل کرده و در موارد لزوم کمبودهای غذایی را جبران می‌کنند.
در موارد دریافت ناکافی کلسیم، برای حفظ سطح کلسیم پلاسما و در پاسخ به پیشگیری از اختلال عملکرد بافت های وابسته به کلسیم، برداشت کلسیم از استخوان صورت می‌گیرد تا سطح کلسیم خون ثابت بماند.
میزان ذخیره کلسیم در استخوان ها با سن نسبت عکس دارد.
اغلب مواد غذایی به غیر از شیر و لبنیات دارای میزان کلسیم کمتر از ۲۰ میلی‌گرم به ازای هر صد کیلوکالری هستند، بنابراین چنانچه در برنامه غذایی روزانه لبنیات گنجانده نشود، میزان کلسیم (حدود سیصد میلی‌گرم در روز یا کمتر) خواهد بود که بسیار کمتر از میزان توصیه شده است.
هر لیوان شیر حدود سیصد میلی‌گرم کلسیم دارد و اگر یک فرد بزرگسال در روز ۲ تا ۳ لیوان شیر دریافت کند، نیاز کلسیم وی تامین خواهد شد.
نیاز افراد نوجوان و جوان در روز ۳ تا ۴ لیوان شیر است.
کشک، پنیر، ماست و دوغ از منابع خوب کلسیم هستند.
در میان سبزیجات برگ های تربچه، جعفری، کلم پیچ و گل کلم منابع خوب تامین کلسیم هستند و کلسیم موجود در آن ها قابل جذب است.
انواع مغزها مانند بادام فندق و کنجد نیز حاوی کلسیم هستند.
تداخل مواد غذایی در جذب روده ای کلسیم
بیشتر بخوانید: پیشگیری از پوکی استخوان به چه صورت است؟
تغذیه در پوکی استخوان
فیبر و پوکی استخوان
تاثیر فیبر مختلف است. بسیاری از انواع فیبرها تأثیری در جذب کلسیم ندارند مثل فیبر موجود در سبزیجات برگی و سبز رنگ.
اما فیبر موجود در سبوس گندم جذب کلسیم را کاهش می دهد.
اغلب در مواد غذایی همراه فیبر، ترکیباتی مثل فیتات و اگزالات هم وجود دارند که هر دو می توانند جذب کلسیم موجود در غذا را کاهش دهند.
در لوبیا وجود مقداری فیتات و اگزالات تا پنجاه درصد در جذب کلسیم آن تداخل می‌کند ولی اگر لوبیا یک شب در آب خیس شود و آب آن دور ریخته شود و یا پوست گرفته شود فیتات آن کاهش می یابد.
تغذیه در پوکی استخوان
کافئین و پوکی استخوان
در واقع تاثیر کمی به‌عنوان مداخله کننده دارد. مصرف یک فنجان قهوه باعث بر هم زدن تعادل ۳ میلی‌گرم کلسیم و کاهش جذب آن می شود.
تاثیر آن احتمالاً در جذب فعال است که هنوز کاملاً مشخص نشده است.
تداخل در نگهداری کلیوی کلسیم
پروتئین و سدیم
این دو ماده باعث دفع ادراری کلسیم می‌شوند هر ۲۳۰۰ میلی گرم سدیم که دفع می‌شود با خود ۲۰ تا ۶۰ میلی گرم کلسیم نیز دفع می‌کند.
در بزرگسالان با متابولیزه شدن یک گرم پروتئین، یک میلی‌گرم کلسیم دفع می شود.
بنابراین در شرایط دریافت کم پروتئین و سدیم نیاز به کلسیم برای یک زن ممکن است تا ۴۵۰ میلی گرم در روز کاهش یابد. برعکس اگر دریافت این مواد زیاد باشد (رژیم غذایی پرپروتئین و پرنمک) ممکن است نیاز روزانه کلسیم به ۲۰۰۰ میلی گرم نیز برسد.
بیشتر بخوانید: پوکی استخوان و عوارض آن را بهتر بشناسیم
فسفر
به نظر می‌رسد فسفر از جذب کلسیم ممانعت می‌کند، گرچه شواهد در مورد آن ناچیز است و حتی نظری عکس هم وجود دارد.
آلومینیوم
آلومینیوم نه به‌عنوان یک ماده غذایی بلکه به شکل دارویی در آنتیر اکسیدان های حاوی آلومینیوم اثر مهمی در دفع ادراری کلسیم دارد.
این ماده با اتصال به فسفر در دستگاه گوارش باعث کاهش جذب فسفر شده که کاهش فسفات سرم در ۲۴ ساعت بعد و همچنین افزایش دفع ادراری را به دنبال دارد.
مقادیر درمانی آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم باعث افزایش دفع ادراری کلسیم تا ۵۰ میلی گرم در روز یا بیشتر می شود.
تغذیه در پوکی استخوان
ویتامین دی
ویتامین دی با اتصال به پروتئین حمل‌کننده کلسیم، انتقال فعال کلسیم از طریق مخاط روده را تسهیل می کند. این عمل در موارد دریافت کم کلسیم اهمیت بیشتری دارد؛ زیرا جذب به صورت غیرفعال از طریق نفوذ بین سلولی نیز اتفاق می افتد.
هنگامی که دریافت کلسیم زیاد (بالاتر از ۲۰۰۰ میلی گرم در روز) است، نسبت جذب ۱۵-۱۰ درصد میزان دریافت می‌رسد. در این شرایط میزان جذب فعال کم است.
در هنگام پیری میزان ویتامین دی پلاسما در مقایسه با جوانی کاهش نشان می‌دهد. قسمتی از این مسئله مربوط به عدم دریافت نور مستقیم خورشید و مقداری به علت کاهش راندمان ساخت ویتامین دی توسط پوست و قسمتی هم به علت دریافت ناکافی شیر که بهترین منبع غذایی این ویتامین است، یاد می شود.
به علاوه در پیری سیستم آندوکرین ضعیف‌شده و توانایی مقابله با کمبود کلسیم را ندارد.
دریافت روزانه حدود ۶۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین دی برای حفظ سطح سرمی ویتامین دی لازم است.
منیزیم
میزان توصیه شده منیزیم برای زنان ۲۸۰ میلی گرم در روز است.
یک باور عمومی مبنی بر این‌که منیزیم برای جذب مطلوب کلسیم مورد نیاز است، وجود دارد.
هرچند مطالعات زیادی اثر مفید مکمل کلسیم را بدون افزودن منیزیم به غذای افراد نشان داده است. spencer در یکسری از مطالعات دقیق متابولیکی نشان داد که افزایش دریافت منیزیم اثر مثبتی بر راندمان جذب کلسیم ندارد. بنابراین در پیشگیری و درمان پوکی استخوان مکمل منیزیم داده نمی شود.
تغذیه در پوکی استخوان
فلوئور
در طی دوران رشد دریافت مقادیر کافی فلوئور سبب افزایش توده استخوانی می‌گردد. زیرا فلوئور جزئی از املاح استخوان است و سبب تمایز سلول های استئوبلاست می‌شود.
اطلاعات اخیر حاکی از ارتباط میان دریافت ناکافی فلوئور و بروز استئوپروز است.
چنانچه در مناطقی که آب آشامیدنی فلوئور بیشتری دارد، توده استخوانی افراد نیز بالاتر است.
تغذیه در پوکی استخوان
پروتئین
دریافت مقادیر کافی پروتئین به دلیل عامل تقویت کننده ماهیچه ها و همچنین جزئی از مواد موجود در ماتریکس استخوان که هر دو نقش مهمی در حفظ سلامت استخوان دارد، توصیه می شود.
برخی از مطالعات ارتباط میان دریافت مقادیر کافی پروتئین و دانسیته استخوانی را نشان داده است.
از طرف دیگر دریافت مقادیر زیاد پروتئین نیز از عوامل مؤثر بر بروز استئوپروز است، زیرا دریافت پروتئین اضافی سبب دفع کلسیم و کاهش جذب کلیوی آن می‌شود.
بر این اساس این اعتقاد وجود دارد که مقادیر زیادی از غذاهای حیوانی غیر لبنیاتی مانند گوشت گاو، گوسفند، تخم مرغ و ماهی که حاوی پروتئین زیاد ولی دارای کلسیم نیستند نقش زیادی در بروز استئوپروز دارند.
در مجموع دریافت مقادیر کافی پروتئین برای حفظ چگالی استخوانی و پیشگیری از تحلیل عضلانی توصیه می شود.
الکل
مصرف الکل پوکی استخوان را تسریع می کند. الکل مستقیماً روی سلول های استخوانی اثر کرده و رشد استخوان جدید را سرکوب می کند.
مصرف بیش از حد الکل سبب اشکال تخمدان ها شده و باعث تأخیر در تخمک گذاری و بروز یائسگی زودرس می شوند.
به علاوه ممکن است بسیاری از افرادی که الکل می نوشند به برنامه غذایی خود توجه نداشته باشند و کلسیم کافی دریافت نکنند.
بیشتر بخوانید: سویا و خواص این دانه غذایی مفید
سایر املاح و تغذیه در پوکی استخوان
تعدادی از املاح مثل روی، منگنز و مس به‌عنوان کوفاکتور در عمل سنتز شبکه استخوانی توسط آنزیم ها مورد نیاز است. اسید اسکوربیک (همراه روی) برای ساخت شبکه کلاژن مورد نیاز است.
همچنین روی سبب افزایش فعالیت استئوبلاست ها، سنتز کلاژن و آلکالین فسفاتاز می گردد.
در افرادی که غذایشان حاوی مقدار کمی از این مواد مغذی هستند، ناهنجاری های استخوانی دیده شده است.
علاوه بر این مشخص شده که کمبود روی باعث عقب ماندگی رشد و ناهنجاری های دیگر در انسان می شود.
مس برای سنتز کلاژن و الاستین مورد نیاز است. در یک بررسی در زنان یائسه مصرف مس همراه با روی و منگنز، باعث کاهش سرعت از دست دهی املاح استخوانی شده است و مصرف این املاح با مکمل کلسیم یا بدون مکمل کلسیم همین تاثیر را داشته است.
در این مطالعه از مصرف زیاد املاح کمیاب تاثیر مثبت کمی دیده شد هر چند تنها اثر معنی دار آماری همراه با مکمل کلسیم مشاهده شد.
بالاخره منیزیم در بیوسنتز مکو پلی‌ساکارید ها در ماتریکس استخوانی نقش دارد. به نظر می رسد در مورد اثر این املاح بر دانسیته استخوانی نیاز به مطالعات بیشتری است.
تغذیه در پوکی استخوان
ویتامین K
در سال‌های اخیر بر روی اثر حفاظتی ویتامینK بر پیشگیری از کاهش توده استخوانی مطالعات زیادی انجام شده‌است و حتی مطالعات تجربی نشان داده است که دریافت ویتامینK کمی بیشتر از میزان توصیه شده سبب افزایش توده استخوانی می‌گردد. دریافت ویتامین K روزانه ۶۵ میکروگرم به زنان و روزانه ۸۰ میکروگرم به مردان توصیه می شود.
امیدواریم مطلب نقش تغذیه در پوکی استخوان برای شما مفید بوده باشد و از آن استفاده کرده باشید.
با تشکر از دکتر محمد رادفر
مجله اینترنتی تحلیلک
