ضرورت پیشگیرى از بیماری های بزرگسالی در کودکی
توجه به سلامت کودکان و نوجوانان را باید به طور جامع در نظر داشت و علاوه بر توجه به رشد و تکامل در سال هاى اول زندگى، باید درنظر داشت که زمینه و ریشه بیشتر بیماری هایی که در سنین بزرگسالى بروز مى کنند، از روزهاى اول عمر شکل مى گیرد. بنابراین لازم است علاوه بر سلامت زمان حال کودکان و نوجوانان، به فکر پیشگیرى از بیماری هاى مزمن در سنین بعدى آن ها باشیم.
تمام ابعاد سلامت فرد
سلامتی تنها به معناى نبود بیماری نیست، بلکه سلامت محصول چهار بـُعد سلامت جسم، روان، سلامت اجتماعی و معنوی است که
این ابعاد چهارگانه در کنار هم سلامتی و سالم زیستن را تشکیل مى دهند. همانگونه که همگی در اطرافیان خود تجربه آن را داریم،
شاهد آن هستیم که بیماری هایی که قبلا در سالمندى رخ مى داد، امروزه در سنین پایین تر اتفاق مى افتند و بیماری هایی مانند
پوکی استخوان (استئوپوروز)، پرفشارى خون، سکته قلبى، دیابت نوع بالغین و … در سنین جوانى و میانسالى بروز مى کنند.
زمینه ساز بیماری های غیر واگیر
این بیماری های مزمن، که به آن ها “بیماری هاى غیر واگیر” گفته مى شود گروهی از بیماری های دارای عوامل خطرزای مشترک
هستند که حاصل شیوه نامطلوب زندگی از جمله تغذیه ناسالم، مصرف سیگار و قلیان و قرار گرفتن در معرض دود آن ها و همچنین بی
تحرکی و تنش های عصبی است.
هر چند زمینه ژنتیکی برای بیماری های مزمن مطرح هستند ولی عوامل قابل تغییر مانند عوامل مرتبط با شیوه زندگى در بروز این
بیمارى ها نقش بسیار مهم تری نسبت به عوامل وراثتی دارند.
عوامل موثر در شروع روند بیماری هاى مزمن غیر واگیر بزرگسالى از اوایل عمر
روند شکل گیرى و تثبیت بیشتر عوامل خطرزاى بیمارى هاى سنین بزرگسالى از دوران کودکى و نوجوانى شروع مى شود، به عنوان
مثال رسوب لایه هاى چربی و گرفتگى رگ ها از روزهاى اول عمر شروع مى شود تا کم کم در طى چند سال باعث گرفتگى شدید رگ
ها و بروز سکته قلبى مى شود. مثال دیگر پوکی استخوان است که با توده استخوانى سنین نوجوانی ارتباط معکوس دارد.
چند عامل اصلی زمینه ساز بیماری های مزمن غیر واگیر
١. چاقى مادر قبل از باردارى و اضافه وزن بیش از حد مادر حین باردارى خطر چاقى و بیمارى هاى مزمن غیر واگیر را در فرزندش افزایش می دهد.
٢. وزن کم تولد نوزاد (کمتر از ٢۵٠٠ گرم) و وزن زیاد تولد نوزاد (بیش از ۴٠٠٠ گرم) خطر بروز دیابت، چاقى، پرفشاری خون، گرفتگی رگ های کرونر قلب و… را در سنین بعدى افزایش مى دهند.
٣. تغذیه با شیرمادر تا حد زیادى خطر بروز بیماری هاى غیرواگیر در سنین بعدى را کاهش مى دهد. مطالعات متعدد نشان داده اند که مصرف شیر مادر به ویژه براى پیشگیرى از گرفتگى رگ هاى کرونر قلب، پرفشارى خون و بیمارى هاى بدخیم مخصوصا سرطان خون و غدد لنفاوى (لوسمى و لنفوم) در سنین بعدى تاثیر بسیار زیادى دارد.
۴. اضافه شدن بى رویه وزن در سال اول عمر باعث افزایش مادام العمر تعداد سلول هاى چربى در بدن و عوارض پایدار ناشى از آن مى شود.
۵. رشد بیش از حد سریع کودک در سن ٢ تا ١١ سالگى احتمال بروز بیماری هاى غیرواگیر در سنین بزرگسالى را افزایش مى دهد.
۶. قرار گرفتن مادر باردار، کودک و نوجوان در معرض دود قلیان و سیگار خطر بروز گرفتگى رگ هاى کرونر قلب و افزایش عوامل التهابى زمینه ساز بیمارى هاى بدخیم در سنین بعدی را به شدت افزایش مى دهد و عوارضى مانند مصرف مستقیم دخانیات در بر دارد.
٧. سلیقه هاى غذایى تا سن ٣ سالگى شکل مى گیرند، بنابراین عادت دادن کودک به غذاى شیرین، شور و چرب باعث می شود ذائقه غذایى او در سال هاى بعدی عمر هم به اینگونه غذاها گرایش پیدا کند و کم کم باعث بروز بیمارى هاى مزمن غیرواگیر در سنین بعدى شود.
٨. همانطور که در مطالب مربوط به بشقاب غذاى سالم گفته شد، سبزیجات باید در همه وعده هاى غذایی کودکان و نوجوانان وجود
داشته باشد تا هم به طعم آن ها عادت کنند هم به پیشگیرى از انواع بیماری ها مانند دیابت، گرفتگى رگ هاى کرونر قلب، چاقى،
برخى بیمارى هاى بدخیم و … کمک کند.
البته به یاد داشته باشیم که سیب زمینى عمدتا در گروه مواد نشاسته اى قرار دارد و مصرف مقادیر زیاد آن به ویژه انواع سرخ کرده به هیچ وجه توصیه نمی شود. بهترین سبزیجات، انواع داراى رنگ قرمز، نارنجى، زرد و سبز تیره هستند.
٩. نوع و مقدار چربى مصرفی نقش زیادى در روند گرفتگی رگ ها و عوارض حاصل از آن دارد و از همان ابتداى شروع غذاى کمکى، باید از
انواع چربى مفید طبیعى مانند روغن هاى مایع گیاهى و یا روغن و کره طبیعی حیوانى، تخم مرغ و همجنین انواع دانه هاى روغنى و
آجیل ( که در مطالب مربوط به تغذیه سالم در سنین مختلف را مطالعه کنید) استفاده شود.
حرارت دادن زیاد روغن در حد سرخ کردن براى همه سنین به ویژه کودکان و نوجوانان بسیار مضر است. بدترین نوع روغن، انواع ترانس
است که در بیشتر تنقلات چرب (مانند چیپس) و انواع غذاى فورى (فست فود) وجود دارد.
١٠. مصرف غلات سبوس دار نقش مهمى در سلامتى و پیشگیرى از بیماری هاى بزرکسالی دارد و توصیه می شود حداقل نیمى از
غلات مصرفی کودکان و نوجوانان از انواع سبوس دار باشند.
١١. فعالیت فیزیکى کافى کودکان و نوجوانان براساس توصیه هایى که در مطالب فعالیت فیزیکى توضیح داده شد، به افزایش توده
استخوانى سنین نوجوانى کمک مى کند و باعث به تاخیر انداختن و کاهش احتمال بروز پوکى استخوان (استئو پوروز) در سنین بعدى
مى شود.
١٢. به طور کلى شیوه زندگی سالم علاوه بر ارتقاى سلامت دوران کودکى و نوجوانى به پیشگیرى از بیماری هاى سنین بزرگسالى آن
ها هم کمک مى کند.
با تشکر از پروفسور رویا کلیشادی
مجله اینترنتی تحلیلک
