کاروانسرای خانات

کاروانسرای خانات یکی از آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری شهر تهران و یکی از آثار به یادگار مانده از دوران قاجار است. کاروانسرای خانات در سال ۱۳۸۲ با شماره ۱۰۴۱۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

کاروانسرای خانات ۱۰ هزار متر مربع وسعت دارد و به عنوان بزرگترین بنای موجود در بافت تاریخی شهر تهران شناخته می شود. نقشه این بنا مستطیل شکل است، مستطیلی که دور تا دورش حجره هایی ایجاد شده اند. در هر ضلع این چهار ضلعی ۱۳ حجره و در کل ۵۴ حجره در این کاروانسرا وجود دارد.

کاروانسرای خانات بنایی دو ایوانی است. یک ایوان در سمت شرق و ایوان دیگر در سمت غرب بنا قرار گرفته است. ورودی اصلی بنا ایوان سمت شرق است که از بازار امین السلطان هم می توان به آن دسترسی یافت.

بیشتر مصالحی که در ساخت کاروانسرای خانات به کار رفته اند، آجر و سنگ و ملات گچ، آهک و گل هستند. عمده تزئینات موجود در بنا نیز تزئینات زیبای آجرکاری و گره سازی هستند. درب اصلی ورودی این بنا از نوعی چوب روسی ساخته شده است. این درب ۵ متر ارتفاع دارد و حدود ۴۰ گل میخ فلزی روی آن نصب شده اند. اطراف این در را با فرمایشاتی از حضرت امیر مومنان علی علیه السلام که درباره آداب تجارت است، تزئین کرده اند.

در گذشته دور تا دور تهران قدیم، دروازه ها و دیواری وجود داشت. تا اواسط سلطنت ناصرالدین شاه، هنوز حصار دوره صفوی دور تهران باقی مانده بود. در این دوران ناصر الدین شاه دیوار صفوی را خراب و حصاری موسوم به حصار ناصری را دورتا دور تهران کشید. بنابراین، شهر تهران بزرگ تر شد و کاروانسرای خانات هم که در مسیر جاده عبد العظیم بنا شده بود، به درون حصار شهر افتاد.

می توان تاریخ ساخت این کاروانسرا را اواخر دوران حکومت ناصر الدین شاه و حدود سال ۱۲۶۱ شمسی دانست. این بنا در نقشه های به جا مانده از تهران که توسط نجم الملک تهیه شده است و مربوط به سال ۱۲۷۰ است دیده می شود، همچنین معماری عمارت کاروانسرا شبیه به معماری های اواخر دوره ناصرالدین شاه است.

بیشتر بخوانید: معرفی عمارت مسعودیه تهران

تخمین زده می شود عمر کاروانسرا حدود ۱۸۰ سال باشد. این بنای تاریخی، بزرگترین بنای ساخته شده در بافت تاریخی شهر تهران است.

بنای خانات، در طول تاریخ، بارها آسیب دیده، ولی دوباره مرمت شده است. در سال ۱۳۵۷، بر اثر آتش سوزی درب های غربی و شرقی بنا مسدود شدند. پس از آتش سوزی، این بنا چندین بار تغییر کاربری داد.

هنوز می توان شور و شوق تجارت را در مجاورت این کاروانسرا مشاهده کرد. دور تار دور بنا کسبه و بازاریون در حال کسب روزی هستند. این کاروانسرا در تاریخ ۱ مهر ۱۳۸۲در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و امروزه از این مکان به عنوان بورس خشکبار تهران استفاده می شود.

کاروانسرای خانات تهران

فضای بیرونی کاروانسرای خانات که ایوان بیرونی اطراف دیوارهای کاروانسرا را تشکیل می داد، اکنون تبدیل به دکان های فروش حبوبات و گیاهان دارویی و ادویه شده است. شیروانی‌ های فلزی و تغییراتی که در فضای بیرونی انجام شده معماری بیرونی کاروانسرا را از میان برده است و تنها فضای داخلی کاروانسرا بازسازی و احیا شده است.

کاروانسرای خانات توسط موسی خان امین الملک در سال ۱۳۲۹ هجری قمری به آقای حاج سید علی اردهالی واگذار گردید و بعد از آن تاریخ تاکنون در مالکیت این خانواده باقی مانده است. مرمت و بازسازی کاروانسرا با پیشنهاد خانواده اردهالی که مدیریت آن مجموعه را بر عهده دارد، تحت حمایت شهرداری منطقه ۱۲ و سازمان میراث فرهنگی در اواخر خرداد ۱۳۸۲ آغاز و در اسفند ۱۳۸۷ به انجام رسید.

محوطه زیبای کاروانسرای خانات با الگوی برگرفته طرح های باغ ایرانی فضای مناسبی را برای برگزاری مراسم آئین های ملی، مذهبی را ایجاد نموده است.

این بنا ضمن حفظ هویت تاریخی و معماری زیبای ایرانی، مرکز تجاری فرهنگی با عرضه هنرهای دستی، اقدام گردشگری، سوغات و ایجاد بازارچه و جمعه بازار صنایع دستی، عتیقه جات و هنرهای تجسمی مورد استفاده قرار می گیرد.

امروزه در گوشه ای از این کاروانسرا، سفره خانه ای سنتی دایر کرده اند که بعد از بازدید از بنا می توانید به آن سری بزنید.

آدرس کاروانسرای خانات

آدرس کاروانسرای خانات: شمال میدان شوش- جنوب چهار راه مولوی- میدان امین السلطان- خیابان صاحب – کاروانسرای خانات.

بهترین راه دسترسی به آدرس کاروانسرای خانات، استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی است. می توانید از طریق مترو، به ایستگاه مولوی رفته و از آن جا تا خیابان صاحب جمع و کاروانسرای خانات پیاده روی کنید.

همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیک، در این بخش با معرفی اماکن گردشگری ایران در خدمت شما بودیم. امیدواریم که شما عزیزان بتوانید به این اماکن زیبا سربزنید و خوشحال می شویم که تجربه های خودتان را با ما به اشتراک بگذارید. این مطلب به معرفی کاروانسرای خانات تهران اختصاص داشت.

مجله اینترنتی تحلیلک