«وسواس فکری و انواع آن»
بیماری وسواس نوعی اختلال اضطرابی است که باعث ایجاد افکار غیر قابل کنترل و الگوهای تکراری در فرد مبتلا می‌شود.
افکار فرد او را مجبور به انجام کارهای وسواس گونه می‌کنند و خود فرد کنترلی بر روی آنها ندارد. در بعضی از موارد ممکن است خود شخص متوجه رفتارهای غیرمنطقی خود شود، ولی با این وجود نیز روی رفتار و کردار خود کنترل ندارد.
مثلاً یکی از شایع‌ترین نشانه‌های وسواس، وسواس بر روی موارد امنیتی از جمله بسته بودن قفل فرمون، ماشین، خانه، مغازه، لپ تاب، موبایل و … است که فرد همواره و در هر ثانیه اضطراب بسته بودن آنها را دارد و ۲۰ بار آنها را چک می‌کند که بسته باشند.
بیمار مبتلا به وسواس جبری ممکن است فقط وسواس فکری، فقط وسواس عملی یا هر دو آن ها را با هم داشته باشد که ما در ادامه قصد داریم به توضییح کامل وسواس فکری و انواع آن بپردازیم.
با ما باشید؛ وسواس فکری و انواع آن
وسواس فکری چیست؟
وسواس فکری احساس، هیجان، فکر و اندیشه یا تکانه ای است مزاحم و عود کننده که مدام برخلاف میل شخص وارد ذهن فرد مبتلا می شود.
این افکار، تکانه ها یا تصاویر ذهنی، به طور دائم و مقاوم برای شخص به صورت غیر ارادی اتفاق افتاده و ناراحتی و اضطراب بارزی را در او ایجاد می کند.
افکار وسواسی افکاری ناخواسته و نگران کننده هستند که منجر به پریشانی، اضطراب و یا ترس می شوند و محتوای آن می تواند تقریبا هر چیزی باشد. ترس از آلوده شدن به میکروب ها، مرور کردن افکار خشن در ذهن و یا شک مداوم در انجام یک سری اعمال و رفتار می تواند مثال هایی از افکار وسواسی باشد.
به خاطر داشته باشید این افکار گاها از نظر محتوا، منطقی نیستند و کنترل آن ها تقریبا غیر ممکن است.
وسواس فکری یکی از علائم اصلی اختلال وسواس جبری به شمار می رود.
معمولاً شخص مبتلا به اختلال وسواس فکری می کوشد این افکار و اندیشه ها را نادیده گرفته و از ذهن خود بیرون کند یا با عمل و فکر دیگری خنثی کند و از اضطراب ناشی از آن بکاهد که البته چنین نتیجه ای هیچ وقت حاصل نمی شود. در نتیجه فرد در مسایل و امورات زندگی خود نمی تواند هیچ تمرکزی داشته باشد.
وسواس فکری می تواند در ارتباط با وقایع گذشته و یا کارهایی که در حال حاضر فرد مبتلا در دست اقدام دارد را شامل شود که هیچ وقت به هیچ نتیجه عملی نمی رسد و فقط ذهن فرد را به خود مشغول می کند.
انواع وسواس فکری
از نظر علمی دسته بندی خاصی برای انواع وسواس فکری وجود ندارد اما بر اساس علائم و نوع آن، می توان انواع وسواس فکری را دسته بندی کرد.
شخصی که مبتلا به اختلال وسواس فکری است، با توجه به علائمی که دارد و نوع وسواسی که تجربه می کند می تواند در چند دسته بندی قرار بگیرد.
اما انواع وسواس فکری و شایع ترین آن ها غالبا با دسته بندی های زیر معرفی می شوند.
وسواس فکری نسبت به آلودگی
این نوع از وسواس به‌صورت افکار و نگرانی درباره چیز‌هایی که می تواند فرد را آلوده کند ظاهر می‌شود. مواردی مانند موارد زیر شامل می شود.
- گل و آلودگی
- ترشحات بدن مثل ادرار
- امواج و آلودگی های زیست محیطی
- میکروب و عوامل بیماری‌زا مثل: ویروس ها
- مواد شیمیایی خانگی مثل: پاک کننده ها
وسواس فکری نسبت به مسایل جنسی و کارهای ممنوعه
این نوع وسواس فکری که به صورت افکار، تصاویر و امیال ناخواسته ظاهر می شود و می تواند بسیار آزار دهنده باشد چرا که برخلاف میل فرد مبتلا به صورت یک چرخه تکراری مرتباً در ذهن او تکرار می شود.
برخی از این افکار شامل موارد زیر است.
- تصورات جنسی فاسد نسبت به اعضای خانواده، کودکان و یا هر نوع فعالیت جنسی مضر.
- افکار ناخواسته در رابطه با رفتارهای جنسی که علاقه ای به آنها ندارید.
- افکار ناخواسته حاوی رفتار خشونت آمیز با دیگران.
- نگرانی افراطی از رنجاندن خدا و یا کفرگویی.
- ترس از اینکه رفتارهای عادی، غلط یا غیر اخلاقی باشد.
به خاطر داشته باشید که علی رغم خطور این نوع از افکار وسواسی به ذهن، فرد مبتلا قصد انجام این اعمال را ندارد. در واقع آن قسمتی که این موضوع را بسیار آزاردهنده می‌کند این است که بر خلاف میل و قصد بیمار مرتباً در ذهنش تکرار می شوند.
انواع وسواس فکری
وسواس فکری درباره از دست دادن کنترل و عمل به هوس های نفسانی
فردی که مبتلا به وسواس فکری است نگرانی از عمل کردن به افکار مزاحم تجربه متداولی برای به حساب می آید.
برای مثال ممکن است فرد نسبت به این مسائل نگران باشد.
- آسیب به خود یا دیگران
- دزدیدن چیزی یا عمل برخلاف قانون
- خشمگین، عصبی شدن و دشنام گویی
- عمل به افکار ناپسند اما ناخواسته
باز هم داشتن این وسواس به این معنا نیست که فرد لزوما به این شیوه عمل می کند بلکه این افکار و نگرانی از عمل کردن به آن، ناخواسته تکرار می‌شود.
وسواس فکری نسبت به انجام کارهایی که باعث آسیب و صدمه می‌شود
افراد مبتلا به این نوع از وسواس فکری احتمالا اغلب اوقات نگرانند که مبادا باعث ایجاد تصادف و یا فاجعه شوند.
برخی از نمونه‌های این وسواس شامل موارد زیر هستند.
- ترس از مسموم کردن افراد با استفاده از یک ماده اشتباه که به‌طور تصادفی در پخت و پز مورد استفاده قرار بگیرد.
- برخورد ناخواسته و تصادفی با حیوان یا شخصی.
- احتمال وقوع آتش سوزی از طریق روشن کردن اجاق گاز.
- فراموش کردن قفل کردن در منزل یا محل کار که نتیجه آن به سرقت منجر شود.
وسواس فکری درباره منظم و کامل بودن همه چیز
این نوع وسواس فراتر از وسواس های کمال‌گرایانه است.
افراد مبتلا به این نوع وسواس به جای اینکه احساس رضایت را از چیزهای مرتب یا متقارن به دست آورند، ممکن است هنگامی که چیزی کمی کج و کوله باشد به شدت ناراحت و عصبی شوند و برای اینکه احساس کنند آن شی “دقیق و درست” به نظر می‌رسد، نیاز دارند که آن را بارها مرتب یا تنظیم کنند.
انواع وسواس فکری
وسواس فکری مذهبی
افراد مبتلا به وسواس فکری مذهبی ممکن است در مورد رفتارهای اخلاقی نیز افکار و نگرانی وسواسی داشته باشند. در واقع اگر آن ها مذهبی باشند، ممکن است به طور نامعقول و افراطی، نگران توهین به خدا یا مقدسات باشند.
البته توجه کنید که هر نوع حساسیت مذهبی و عقیدتی وسواس فکری محسوب نمی‌شود. یک فرد متدین نیز ممکن است گاهی گرفتار این نگرانی ها شود.
وسواس فکری کمال گرایی
این نوع وسواس فکری به صورت نگرانی درباره دقت و تساوی و تقارن، نگرانی بابت ندانستن یا به یاد نیاوردن چیزی، نگرانی از رعایت نکردن یک روتین یا برآورده نکردن یک سری انتظارات سختگیرانه است. در مجموع این حس که شاید چیزی درست و سرجای خود نیست بروز می‌کند.
این نوع وسواس فکری در اختلال شخصیتی وسواس نیز مشاهده می شود.
باورهای خرافی
یک فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری ممکن است معتقد باشد که اعداد، رنگ‌ها، کلمات یا عبارات خاصی «خوش یمن» یا «بد یمن» هستند.
در صورت بد یمن بودن چیزی، ممکن است تمام تلاش خود را برای جلوگیری از وقوع آن انجام دهند. اگر قادر به انجام کاری نیستند، از رفتارهای وسواسی برای رفع اضطراب استفاده کنند.
در برخی از اختلالات شخصیتی دیگر مثل اختلال شخصیتی اسکیزوئید ویژگی خرافاتی بودن دیده می‌شود. بنابراین تشخیص اینکه شخصی به اختلال وسواس فکری یا سایر اختلالات شخصیتی و روانی مبتلاست فقط از دست متخصصان بر می آید.
مجله اینترنتی تحلیلک
