همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیلک، در این بخش قصد داریم با معرفی اماکن گردشگری ایران در خدمت شما باشیم. امیدواریم که شما عزیزان بتوانید به این اماکن زیبا سر بزنید و خوشحال می شویم که تجربه های خودتان را با ما به اشتراک بگذارید. این مطلب به معرفی طاق بستان در استان کرمانشاه اختصاص دارد.
طاق بستان کجاست؟
طاق بستان یکی از آثار با ارزش بر جامانده از دوران ساسانیان مربوط به سده سوم بعد از میلاد مسیح است که در کنار یک دریاچه زیبا توسط هنرمندان این سرزمین ایجاد شده است. طاق بستان مجموعه ای از سنگ نگاره ها و سنگ نبشته های واقع در دامنه کوهی با همین نام است که در حدود ۳۰ کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه قرار گرفته است.
در کتاب های تاریخی و متون مختلف از این اثر با نام های شبدیز، قصر شیرین، طاق وسطام، طاق بیستون، تخت بستان و طاق بهستون یاد شده است اما توسط اهالی کرمانشاه و مردم کرد زبان منطقه با نام “طاق وسان” شهرت پیدا کرده است.
ویژگی های طاق بستان
در طاق بستان، طاق های سنگی در ارتفاع ۳۲ متری نسبت به سطح زمین کنده شده اند و در دو بخش کوچک و بزرگ مشاهده می‌شوند. هنوز راز اصلی این سنگ نگاره ها و طاق نماهای سنگی مشخص نشده است؛ برخی از کارشناسان ایران شناسی و باستان شناسی معتقد هستند که طاق بستان در اصل یک مکان مقدس در زمان ساسانیان بوده که به دلیل وجود چشمه آب در کنار طاق، این معبد را به آناهیتا نیز نسبت می‌دهند.
برخی دیگر از کارشناسان معتقد هستند که خسرو پرویز، پادشاه سلسله ساسانی قصد داشته تا برای خود در دل کوه ها کاخی سنگی بنا کند، اما این کاخ نیمه کاره باقی مانده است.
بیشتر بخوانید: گنجنامه همدان سنگ نوشته هایی از دوران داریوش و خشایارشاه
طاق بستان از سه بخش عمده تشکیل شده است. طاق بستان دو ایوان اصلی دارد. دو طاق به هم متصل هستند و از جنس سنگ خام خاکستری رنگ در دل کوه حفر شده‌اند. در تمام این سال‌ها گیاه و جلبک روی این سنگ‌ها رشد نکرده و یکی از نکات قابل توجه در انتخاب مواد اولیه را نشان می‌دهد. مجموعه زیبای طاق بستان با سه بخش اصلی‌اش یکی از زیبا‌ترین آثار به جا مانده از دوران ساسانی است.
سه بخش اصلی مجوعه طاق بستان شامل موارد زیر است:
طاق بزرگ طاق بستان که به ایوان بزرگ هم شهرت دارد. مربوط به زمان پادشاهی خسروپرویز و در سال های ۵۹۰-۶۲۸ میلادی است.
طاق کوچک طاق بستان که ایوان کوچک هم شهرت دارد، تصویر برجسته شاپور سوم در سال‌های ۳۸۰-۳۸۳ میلادی است.
نقش برجسته یا کتیبه تاج گذاری اردشیر دوم مربوط به سال های ۳۸۰- ۳۸۳ میلادی.
همه نقش‌هایی که روی کتیبه ها و سنگ‌های مجموعه طاق بستان حک شده با چنان ظرافت و دقت استادانه‌ای شکل گرفته که می‌توانید همه جزییات را در آنها ببینید.
طاق کوچک طاق بستان
طاق بستان دارای دو طاق بزرگ و کوچک است. در طاق کوچک آن که طاقی مستطیلی شکل در ابعاد ۵.۸ در ۵.۳ متر است می‌توان پیکره های تراشیده شده از شاه پور سوم و شاه پور دوم بر روی سنگ به صورت تمام رخ و نیم رخ با تن های کامل را مشاهده نمود که هر دو دست راست خود را بر روی شمشیر گذاشته‌اند، در حالی که شاه پور دوم تاجی کنگره دار به سر نهاده و در گوش و گردن او گوشوار و گردنبند مشاهده می‌شود. علاوه بر این در طاق کوچک می‌توان کتیبه های نوشته شده در مورد شاه پور دوم و شاه پور سوم را در به ترتیب در ۹ و ۱۳ سطر مشاهده کرد.
در سمت راست ایوان طاق کوچک، صحنه تاج‌گذاری اردشیر دوم (نهمین پادشاه سامانی) به چشم می‌خورد. در این نما، اردشیر را سه رخ، با ابرو‌های پیوسته، ریش بلند و موهای مجعد، با لباسی بلند بر روی زانو و شلواری چین دار، در حالی که دست راست خود را بر روی قبضه شمشیر قرار داده است، همراه با گردنبند مروارید، گوشواره و دستبند و تاج مشاهده می‌کنیم.
جالب است که در این تصویر اردشیر دوم در حال گرفتن حلقه روبان دار از اهورامزداست و پشت سر اردشیر دوم، ایزدمهر بر روی نیلوفر بزرگ با هاله‌ای از نور قرار گفته است. ایزدمهر در بالای سر خود، دسته‌ای از شاخه نبات (که مربوط به مراسم مذهبی خاصی است) دارد. در زیر پای همه آنها پیکر اورا ولیانوس (امپراطور روم که توسط اردشیر دوم کشته شد) حکاکی شده است.
بیشتر بخوانید: معرفی تخت سلیمان / آثار باستانی همراه با طبیعت شگفت انگیز
طاق بزرگ طاق بستان
در طاق بزرگ که ابعادی به بزرگی ۷.۸۵ در ۱۱.۹ متر دارد می‌توان مجموعه آثار با ارزشی را مشاهده کرد که بخشی از تاریخ ایران را به تصویر کشیده است. دو طرف آن دیوار‌ه ای چهارگوش قرار دارد که بر روی آنها آثار به جامانده از دوران ساسانیان به خوبی قابل مشاهده است.
بالای دیوارها، یک قوس به گونه‌ای طراحی شده که بخش بالایی آن کمی از دیوارها عقب تر قرار گرفته است. بر روی این قوس می‌توان نقوش گیاهی را به شکل تزئینی دید.
همچنین یک الهه همراه بال (به نام نیکه) که در یک دست جامی پر از مروارید دارد و در دست دیگر یک حلقه روبان، قابل مشاهده است. علاوه بر این ویژگی‌ها در انتهای ایوان طاق بزرگ سکویی دیده می‌شود که بر روی آن دو نیم ستون به ارتفاع ۴ متر به شکل ستون‌های بیزانس قرار گرفته اند.
در دیوار انتهایی ایوان می‌توان دو نقش یکی صحنه تاج‌گذاری پادشاهان ساسانی را دید که به شکل سه رخ و تمام قد در مقابل اهورامزدا قرار گرفته و یک دست خود را بر روی شمشیر خود قرار داده است. در این تصویر اهورامزدا با یک دست خود در حال بخشیدن حلقه روبان به شاه ساسانی (که دارای موهای مجعد، انبوه و بلند است همراه با گردنبند و گوشوار و دستبند) است. در کنار آنها می‌توان آناهیتا را نیز مشاهده کرد که در یک دست حلقه روبان دار و در دست دیگر جامی از آب را گرفته است.
در حکاکی دوم که در زیر تصویر اول قرار گرفته است می‌توان، سوارکاری سه رخ نشسته بر اسب و نیزه به دست را مشاهده کرد که بنابر گفته‌ای مورخین، این سوارکار خسرو پرویز است که بر اسب خود به نام شبدیز نشسته است. بهتر است اشاره کنیم که بر روی دیوارهای جانبی این طاق بزرگ می‌توان تصاویر مشهور از صحنه شکار گوزن و شکار گراز را مشاهده کرد.
این تصاویر به اندازه‌ای زیبا و همراه با جزئیات است که گویا به جای حجاری این تصاویر را نقاشی کرده‌اند؛ زیرا در آن می‌توان فیلبان‌ها، سپاهیان، همراهان پادشاه و حتی گروه نوازندگان زن را نیز مشاهده کرد.
نکته جالب در مورد سنگ نگاره موجود بر روی دیوار طاق بزرگ، وجود سنگ نگاره‌ای مربوط به دوره قاجار از بر تخت نشستن محمد علی قاجار همراه با تاج کنگره‌دار پادشاهی مربوط به فتحعلی شاه قاجار است، همچنین بر روی این سنگ‌نگاره خط نستعلیق نیز کنده کاری شده است.
کتیبه‌ای در کنار این اثر مشاهده می‌شود که با خط نستعلیق بر روی آن نوشته شده است: “نیمی از مزارع کبود خانی باید برای عزاداری امام حسین (ع) اختصاص داده شود”. (این کتیبه در سال ۱۲۳۷ هجری قمری به دست میرزا جعفر سنگ تراش حکاکی و به دستور محمد علی میرزا خواجه باشی تهیه شده است).
بیشتر بخوانید: معرفی تخت جمشید شیراز / مشهورترین جاذبه گردشگری ایران
چشمه طاق بستان
در منطقه طاق بستان چشمه های آب هزار ساله ای جریان دارد که از همان دوران ساسانیان منبع آب مزارع کشاورزی و شرب بوده است. این چشمه ها امروزه آب روستای طاق بستان را تأمین می‌کنند تا امروزه دلیل سبزی و حیات محیط اطراف طاق بستان باشند.
مجله اینترنتی تحلیلک
