همراهان عزیز مجله اینترنتی تحلیلک، در این مطلب می خواهیم با زندگینامه علامه حسن زاده آملی بیشتر آشنا شویم.
زندگینامه علامه حسن زاده آملی
تحصیلات
علامه حسن حسن زاده آملی در ۲۱ بهمن سال ۱۳۰۷، در روستای ایرای لاریجان آمل در استان مازندران دیده به جهان گشود. علامه حسن زاده آملی تحت مراقبت پدر و مادری الهی، بزرگوار و اهل یقین، تربیت و پرورش یافتند.
ایشان در دوران کودکی وارد مکتب خانه شدند و خواندن و نوشتن را آنجا زیر نظر یکی از روحانیون شهر آموختند؛ تلاش های ایشان تا جایی پیش رفت که در همان دوران کودکی تمام قران را فرا گرفتند. ایشان پس از اتمام دوره ابتدایی در مهر ماه سال ۱۳۲۳ وارد حوزه علمیه شدند.
زندگینامه علامه حسن زاده آملی
علوم دینی
علامه حسن زاده آملی تحصیلات کتب ابتداییه را که در میان طلّاب علوم دینیّه معمول و متداول است از نصاب الصبیان و رساله عملیه فارسی آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی (چون ایشان مرجع علی الاطلاق در آن زمان بودند) و کلیات سعدی، گلستان سعدی و جامع المقدمات و شرح الفیه سیوطی و حاشیه ملا عبدالله بر تهذیب منطق و شرح جامی بر کافیه نحو و شمسیه در منطق و شرح نظام در صرف، مطوّل در معانی و بیان و بدیع و معالم در اصول، تبصره در فقه و قوانین در اصول تا مبحث عام و خاص را در آمل که همواره از قدیم الدهر واجد رجال علم بوده، از محضر مبارک روحانیون آن شهر آیات عظام و حجج اسلام: محمد آقا غروی و آقا عزیزالله طبرسی و آقا شیخ احمد اعتمادی و آقا عبدالله اشراقی و آقا ابوالقاسم رجائی و دیگرانی که همگی از این نشئه رخت بربسته اند و به ریاض قدس در جوار رحمت ربّ العالمین آرمیده اند، فرا گرفتند و نیز از حضرت آیت الله عزیزالله طبرسی تعلیم خط می گرفتند تا اینکه خود حضرتش در آمل چند کتاب مقدماتی را تدریس می کردند.
زندگینامه علامه حسن زاده آملی
دیدار امام رضا علیه السلام در عالم رؤیا
در عنفوان جوانى و آغاز درس زندگانى که در مسجد جامع آمل سرگرم به صرف ایام در اسم و فعل و حرف بودم، و محو در فرا گرفتن صرف و نحو، در سحرخیزى و تهجّد عزمى راسخ و ارادتى ثابت داشتم؛ در رؤیاى مبارک سحرى به ارض اقدس رضوى تشرف حاصل کردم و به زیارت جمال دل‌آراى ولى اللّه اعظم ثامن الحجج على بن موسى الرضا علیه و على آبائه و ابنائه آلاف التحیه و الثنا نایل شدم.
در آن لیله مبارکه قبل از آنکه به حضور باهر النور امام علیه السلام مشرف شوم مرا به مسجدى بردند که در آن مزار حبیبى از احبّاء اللّه بود و به من فرمودند در کنار این تربت دو رکعت نماز حاجت بخوان و حاجت بخواه که برآورده است، من از روى عشق و علاقه مفرطى که به علم داشتم نماز خواندم و از خداوند سبحان علم خواستم.
سپس به پیشگاه والاى امام هشتم سلطان دین رضا روحى لتربته الفداء، و خاک درش تاج سرم- رسیدم و عرض ادب نمودم بدون اینکه سخنى بگویم امام که آگاه به سرّ من بود و اشتیاق و التهاب و تشنگى مرا براى تحصیل آب حیات علم مى‌دانست فرمود نزدیک بیا، نزدیک رفتم و چشم به روى امام گشودم دیدم با دهانش آب دهانش را جمع کرد و بر لب آورد و به من اشارت فرمود که بنوش، امام خم شد و من زبانم را درآوردم و با تمام حرص و ولع که خواستم لب هاى امام را بخورم، از کوثر دهانش آن آب حیات را نوشیدم و در همان حال به قلبم خطور کرد که امیرالمؤمنین على علیه السلام فرمود: پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله آب دهانش را به لبش آورد و من آن را بخوردم که هزار در علم و از هر درى هزار در دیگرى به روى من گشوده شد.
پس از آن امام علیه السلام طى الارض را عملا به من بنمود، که از آن خواب نوشین شیرین که از هزاران سال بیدارى من بهتر بود به در آمدم، به آن نوید سحرگاهى امیدوارم که روزى به گفتار حافظ شیرین سخن بترنّم آیم که:
دوش وقت سحر از غصه نجاتم دادند
وندر آن ظلمت شب آب حیاتم دادند
چه مبارک سحرى بود و چه فرخنده شبى
آن شب قدر که این تازه براتم دادند
من اگر کامروا گشتم و خوشدل چه عجب
مستحق بودم و اینها بزکاتم دادند
زندگینامه علامه حسن زاده آملی
ادامه تحصیل در تهران
علامه حسن زاده آملی، با اتمام دروس مقدماتی حوزه، لباس روحانیت را پوشیدند و در ۲۲ سالگی، در شهریور سال ۱۳۲۹، برای ادامه تحصیل وارد تهران شدند.
ایشان در تهران، فقه و اصول را نزد استادانی همچون سید احمد لواسانی، ابوالحسن شعرانی، سیدابوالحسن رفیعی قزوینی و محمدتقی آملی آموختند. در درس فلسفه و عرفان نیز در دروس استادانی چون مهدی الهی قمشه‌ای، علامه شعرانی، فاضل تونی و میرزا احمد آشتیانی شرکت کردند.
برای مطالعه دروس هیئت علامه حسن زاده آملی، بر روی عکس زیر کلیک کنید.
زندگینامه علامه حسن زاده آملی
علامه حسن زاده آملی افزون بر این ها، دروس مختلفی مانند تفسیر، رجال و درایه و ریاضی و هیئت و نجوم و طب را از علامه شعرانی آموختند و از او اجازه اجتهاد و اجازه نقل حدیث دریافت کرد. وی، یازده سال نزد مهدی الهی قمشه‌ای، «منظومه» سبزواری، بخش‌هایی از اسفار و «شرح خواجه بر اشارات» را فرا گرفتند و در جلسات تفسیر قرآن او نیز حاضر می‌شد.
زندگینامه علامه حسن زاده آملی
علامه حسن زاده آملی و محضر استادان
علامه رفیعی قزوینی
در آن سنوات استاد آیت الله حاج میرزا ابوالحسن رفیعی قزوینی قدس سره از قزوین به تهران تشریف فرما شدند و اقامت فرمودند که به هدایت جناب استاد شعرانی به حضور شریفش تشرّف یافتند و چند سالی (۵ سال) در محضر مبارکش نیز به تحصیل علوم عقلی و نقلی و عرفانی از اسفار صدر اعظم فلاسفه و شرح علامه محمد بن حمزه مشهور به ابن فناری بر مصباح الانس صدر الدین قونوی و خارج فقه (طهارت و صلوه و اجاره از روی متن عروه الوثقی فقیه آقا سید محمد کاظم یزدی) و خارج اصول (از متن کفایه الاصول آخوند خراسانی) مشتغل بودند و به «فاضل آملی» از زبان مبارک ایشان وصف می شدند.
آیت الله حکیم الهی قمشه ای
تمام حکمت منظومه متأله سبزواری و مبحث نفس اسفار و حدود نصف شرح خواجه بر اشارات شیخ رئیس را تلمذ کردند و نیز در مجلس تفسیر قرآن آن جناب خوشه چین بودند که همه درس ها بیش از ده سال در بیت شریف حکیم متأله الهی قمشه ای رضوان الله تعالی علیه بعد از نماز مغرب و عشاء برگزار می شد.
محضر علامه طباطبائی (رحمه الله علیه)
علامه حسن زاده آملی به مدت ۱۷ سال از محضر قدسی علامه طباطبائی بهره بردند. ایشان در این باره می فرمایند:
«به جانم سوگند مهم‌ترین چیزی که در محضر شریف او جوهر عاقل را مبتهج می کرد، اصول علمیّه و امهّات عقلیه ای بود که القا می فرمود و هر یک از آنها دری بود که درهای دیگری از آن گشوده می شد. به خداوند سوگند از محضر روحانی او علم و عمل فیضان می کرد؛ حتی سکوتش نطقی بود که هیمانی ملکوتی را حکایت می کرد.»
بیشتر بخوانید: زندگینامه علامه طباطبایی(ره) به قلم علامه حسن زاده آملی
در محضر علامه محمد حسن الهی طباطبایی (رحمه الله علیه)
از جمله کسانی که در عتبه علیای او اعتکاف داشتند، زبده علمای عامل و عمده عرفای شامخ، سید محمد حسن الهی طباطبایی تبریزی برادر علامه سید محمد حسین طباطبایی تبریزی – بود که در فنون علوم غریبه اوفاق، جفر، رمل علم حروف، علم عدد و زُبُر و بیّنات و دیگر شعب ارثماطیقی از محضرشان بهره مند شدند.
در محضر حاج سید مهدی قاضی تبریزی (رحمه الله علیه)
علامه حسن زاده آملی به مدت چهار سال یا بیشتر جهت تعلم علوم ارثماطیقی در محضر گرانقدر سید مهدی قاضی طباطبایی مشرف بوده اند. به فرمایش خود علامه: «ایشان در تعلیم من بذل جهد فرمود و او را بر من حقی است عظیم.»
زندگینامه علامه حسن زاده آملی
مهاجرت از تهران به قم
علامه حسن زاده آملی در مهر ۱۳۴۲ هجرى شمسى به قصد اقامت در قم، تهران را ترک کردند و بعد از ورود به قم، تدریس معارف حقّه الهى و تعلیم فنون ریاضى را شروع کردند.
ایشان به مدت ۱۷ سال در دروس علامه طباطبایی حاضر شدند. در این مدت، بخش‌هایی از کتاب بحارالانوار و تمهید القواعد را نزد وی خواندند. همچنین در دروس فلسفی و عرفانی سید محمدحسن الهی، برادر علامه طباطبایی، شرکت کردند. سید مهدی قاضی طباطبایی، فرزند سید علی قاضی از دیگر اساتید علامه در قم بودند.
زندگینامه علامه حسن زاده آملی
تدریس
علامه حسن زاده آملی پس از سکونت در قم، به تدریس دروس فلسفه و عرفان مشغول شد و شرح منظومه، اشارات، اسفار اربعه، شرح فصوص قیصری، شرح تمهید و مصباح الانس را تدریس کرد. او همچنین حدود هفده سال دروس ریاضیات، هیأت، وقت و قبله را درس داده که کتاب دروس «معرفه الوقت و القبله» محصول آن درس‌هاست.
آثار علامه حسن زاده آملی
علامه حسن‌زاده آملی، آثار فلسفی فراوانی دارد؛ از جمله «الاصول الحکمیه»، «رساله جعل»، «رساله رؤیا»، «رساله نفس الأمر»، «رساله نهج الولایه»، «رساله فی التضادّ»، «ترجمه و تعلیق الجمع بین الرّأیین»، «ترجمه و شرح سه نمط آخر اشارات»، «تصحیح و تعلیق شفا»، «تصحیح و تعلیق اشارات»، و «تقدیم و تصحیح و تعلیق آغاز و انجام کلامی»
از جمله آثار اذبی ایشان: از جمله «تصحیح کلیله و دمنه»، «تصحیح گلستان سعدی»، «مصادر اشعار منسوب به امیرالمؤمنین علیه السلام»، «تقدیم و تصحیح و تعلیق نصاب الصبیان»، «دیوان اشعار»، «ده رساله فارسی»، «هزار و یک نکته» و «الهی نامه»
زندگینامه علامه حسن زاده آملی
شاگردان
در طیّ سالیان طولانی تدریس آیت‌الله حسن حسن‌زاده آملی تعداد فراوانی از دروس او بهره برده‌اند؛ از جمله:
مهدی شب‌زنده‌دار، سید محمدرضا مدرسی یزدی، اسماعیل منصوری لاریجانی، داوود صمدی آملی، حسن رمضانی، مهدی احدی، سید یدالله یزدان پناه، نورالله طبرسی، سید حسن شجاعی کیاسری.
رحلت
علامه حسن زاده آملی در شامگاه سوم مهر ۱۴۰۰شمسی بر اثر مشکلات ریوی و بیماری قلبی در بیمارستان شهر آمل درگذشتند.
مجله اینترنتی تحلیلک
