«اختلال کندن مو و راه های درمان کندن مو»

همه ما ممکن است در زندگی با افرادی روبرو شده باشیم که در مواقع استرس زا و پر تنش شروع به کندن موی سر، ابرو یا قسمت های دیگر بدن خود می کنند و این کار آن ها اغلب باعث ریزش موی آن ها می شود.

ممکن است به دید اطرافیان این رفتارها یک عادت ناپسند و یا رفتاری عامدانه باشد اما این تفکر غلط است. چرا که انجام چنین رفتارهایی آن هم در موقعیت های پر تنش خبر از بروز نوعی اختلال روانشناختی به نام اختلال کندن مو می دهد.

اختلال کندن مو نوعی اختلال روانی مزمن است که در صورت درمان نشدن عوارض فردی و اجتماعی برای فرد به همراه دارد. از همین رو توجه به نشانه ها و علل بروز این رفتارها برای درمان به موقع از اهمیت بسیاری برخوردار است.

با ما باشید؛ اختلال موکنی و راه های درمان کندن مو

اختلال کندن مو چیست؟

اختلال کندن مو یا تریکوتیلومانیا نوعی اختلال روانی مزمن است که در آن فرد میل شدیدی برای کندن مکرر موی سر، ابرو، مژه و یا اندام های دیگر خود دارد و نمی ‌تواند در مقابل این رفتارهای اجباری مقاومت کند.

اختلال مو کنی، در زمان‌ هایی که فرد دچار تنش و استرس می‌ شود، شدت پیدا می‌ کند و با کندن موی خود به احساس آرامش و لذت دست می‌ یابد. این رفتارها کما بیش سبب از دست دادن مو می شود و این کاهش موها برای خود و دیگران کاملا محسوس است و ممکن است پیامدهای اجتماعی ناراحت کننده ای برای فرد ایجاد کند و زمینه ای برای بروز اختلال افسردگی باشد.

اختلال وسواس مو کندن مشابه اختلال وسواسی جبری و اختلال کنترل تکانه است، زیرا پیش از مو کنی استرس و تنشی فزاینده در فرد وجود دارد و پس از کندن مو حالت تسکین تنش تجربه می شود و استرس کاهش پیدا می کند.

اختلال وسواس مو کنی در گذشته یک اختلال بسیار نادر بود اما امروزه بسیار شایع است و در آن کندن مو بی اختیار صورت می گیرد. در این اختلال فرد به قدری درگیر کندن موهای خود می شود که دیگر به ظاهرش اهمیت نمی دهد.

در گذشته اختلالی نادر بود اما امروزه شایع تر است. اصطلاح تریکوتیلومانیا اولین بار در ۱۸۸۹ به وسیله درماتولوژیست فرانسوی به نام فرانواهالوپو مطرح شد.

بیشتر بخوانید: اختلال وسواس پوست کنی Skin Picking Disorder

علائم اختلال کندن مو

• کندن مداوم مو، به خصوص از سر، ابرو و مژه ها، ولی می تواند شامل دیگر نقاط بدن هم شود و در دوره های مختلف موهای قسمت های متفاوتی کنده شود.
• تجربه استرس و اضطراب یا حتی ترس در محیط خانه، تحصیل و یا اجتماع باعث تشدید مو کنی می شود.
• فرد قبل از کندن مو یا برای جلوگیری از مو کنی احساس تنش فراوانی را تجربه می کند.
• فرد پس از کندن مو احساس آرامش و رضایت زیادی را تجربه می کند.
• فرد مبتلا به اختلال کندن مو در سر، ریش، ابرو، مژه کچلی دارد.
• برخی از افراد مبتلا به مو کنی به نوع خاصی از مو تمایل شدیدی دارند.
• ممکن است فرد مبتلا از خوردن و جویدن موی خود نیز احساس لذت کند.
• در برخی از افراد ممکن است پس از کندن موی سر خود آن را به صورت یا لب های خود بمالند و از این کار احساس لذت می کنند.
• بیشتر آن ها مدام در حال تلاش برای متوقف کردن عمل مو کندن خود هستند که اغلب موفق نمی شوند.
• افراد مبتلا به اختلال کندن مو به این دلیل که در اجتماع، محیط شغلی یا تحصیلی قادر به کندن مو نیستند، استرس شدیدی را تجربه می کنند.

تشخیص اختلال کندن مو

تشخیص اختلال کندن مو یا تریکوتیلومانیا بسیار دشوار است چرا که اغلب افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، بیماری خود را نمی پذیرند و پنهان کاری می کنند و به متخصص مراجعه نمی کنند. با این حال تمام افرادی که برخی اوقات و در مواقع استرس زا شروع به کندن موی سر یا اندام های دیگر خود می کنند به این اختلال مبتلا نیستند. برای یک تشخیص دقیق نیاز است که به یک درمانگر مراجعه شود و درمانگر نیز با استفاده از ملاک های تشخیصی DSM_5  و شرح حال بالینی بیمار دست به یک تشخیص دقیق می زند.

بیشتر بخوانید: تشخیص و درمان وسواس پوست کنی

ملاک های اختلال کندن مو در DSM_5

بر اساس DSM_5، وجود نشانه‌های زیر دلالت بر اختلال وسواس موکنی (تریکوتیلومانیا) دارد:

A.کندن مداوم موی سر که منجر به از دست دادن مقدار قابل‌ توجه مو شود.

B.تلاش بی‌وقفه برای توقف یا کاهش عمل موکنی.

C.مو کندن منجر به پریشانی و مشکلات جدی در روابط اجتماعی، شغلی یا دیگر حوزه‌های مهم عملکرد فرد شده است.

D.عمل مو کنی نباید ناشی از مصرف مواد یا مشکلات دیگر پزشکی باشد.

اختلال وسواس مو کنی (تریکوتیلومانیا) به‌طور معمول با اختلالات دیگری از جمله اختلالات اضطرابی، اختلال خلقی، سوءمصرف مواد، اختلال خوردن و اختلال شخصیت همراه است.

اکثر افرادی که دارای مشکل وسواس مو کنی (تریکوتیلومانیا) هستند، ترجیح می‌ دهند آن را پنهان کنند. وسواس مو کنی (تریکوتیلومانیا) در عملکرد فرد اختلال زیادی ایجاد می‌کند؛ از جمله آنکه آنها قادر نیستند بدون پوشاندن نقاطی از بدن که موهای آن را کنده‌اند، در اماکن عمومی ظاهر شوند، در روزهای بارانی یا در باد و طوفان از موقعیت‌های اجتماعی اجتناب می‌کنند، به استخر نمی‌روند، وقت زیادی را صرف کندن مو می‌کنند و به ناچار مدام تاخیر دارند.

میزان شیوع اختلال کندن مو

براساس تحقیقات متعددی که در مورد میزان شیوع اختلال مو کنی انجام شده، مشخص شده است که میزان شیوع آن در بین زنان ۳ درصد و در بین مردان ۱.۵ درصد است؛ یعنی میزان آن در زنان دو برابر مردان است و در بین نوجوانان و بزرگسالان ۱ تا ۳.۵ درصد به اختلال کندن مو مبتلا هستند.

علل بروز اختلال کندن مو

در مورد علل بروز اختلال کندن مو نظریات متعددی مطرح شده است که اغلب به تنهایی یا با تعامل هم در شکل گیری این اختلال دخیل هستند. طبق تحقیقات یکی از علل این نوع وسواس می تواند علل وراثتی و ژنتیکی باشد. اما علاوه بر آن عوامل دیگری مثل خلق و خو، محیط و میزان استرس و اضطراب در خانواده نیز در این اختلال دخیل هستند.

در ادامه به بررسی هر کدام از این عوامل می پردازیم.

علل بروز اختلال کندن مو / عوامل ژنتیکی

یکی از عوامل اصلی بروز اختلال مو کنی زمینه ژنتیکی است. بر اساس برخی تحقیقات نابهنجاری‌هایی روی کروموزوم شماره ۱، معروف به SLTRKI ممکن است در بروز این اختلال نقش داشته باشند.

علل بروز اختلال کندن مو / ناتوانی در مدیریت استرس

وقتی که فرد دچار اضطراب می شود، تنش و ناآرامی در بدن او شدت پیدا می کند و اگر فردی توانایی مقابله با این هیجانات منفی را نداشته باشد برای کاهش نگرانی و پیدا کردن احساس آرامش شروع به کندن موهای بدنش می کند.

در حقیقت این افراد به دو صورت آرامش پیدا می کنند؛ اولا درد ناشی از کندن مو باعث تخلیه انرژی منفی در بدنشان می گردد و ثانیا تمرکزی که فرد برای کندن مو دارد، باعث آرامشش می گردد.

علل بروز اختلال کندن مو / همزمانی با اختلالات دیگر

همزمان شدن اختلال موکنی با اختلالاتی مانند وسواس فکری عملی، اختلالات اضطرابی، افسردگی و اختلال استرس پس از سانحه می‌تواند در این اختلال نقش داشته باشد.

طی یک پژوهش بر روی افراد مبتلا به اختلال مو کنی که برای درمان مراجعه کرده بودند، مشخص شد که ۷۶% از مبتلایان، حداقل یک بار یک رویداد تروماتیک (رویدادی که به فرد استرس زیادی را منتقل می کند مثل خطر مرگ، تجاوز ) را در زندگی خود تجربه کرده اند و ۱۹% آن ها به PTSD هم مبتلا بوده اند. بسیاری از این افراد برای کم کردن استرس و سایر علائم PTSD، به کندن مو روی می آورند.

راه های درمان کندن مو

برای درمان اختلال مو کنی اولین قدم مراجعه به یک درمانگر متخصص در این حوزه است. درمانگر در ابتدا علل و زمینه بروز این رفتارها را بررسی می کند چرا که ممکن است رفتار مو کندن به دلایل متعدد یا بر اساس همایندی با یک اختلال دیگر بروز پیدا کرده باشد و سپس تلاش می کند تا این علت ها را برطرف کند.

درمانگران برای رفع این رفتارهای مو کندن اغلب از دو روش “وارونه سازی عادت” و “مدیریت استرس” استفاده می کنند.

راه های درمان مو کندن/ وارونه سازی عادت

رفتار مو کندن در شرایطی که فرد تجربه یا هیجانات منفی را تجربه می کند، رخ می دهد و پس از انجام مو کنی فرد به آرامش می رسد. فرد بعد از تجربه این آرامش پس از مو کنی نسبت به این رفتار تقویت می شود و مدام آن را تکرار می کند و به مرور به یک عادت در او تبدیل می شود. حال برای ترک این عادت و رفتار نیاز است که رفتار مناسب و بهتری جایگزین آن شود. درمانگران در این روش رفتارهای مناسبی مانند نقاشی کشیدن، ورزش دستان، ناخن گرفتن، کرم زدن و … را جایگزین رفتار مو کندن می کنند و از بیمار می خواهند زمانی که استرس در حال آغاز شدن است، این کارها را انجام دهند.

راه های درمان مو کندن/ مدیریت استرس

از آنجایی که رفتارهای کندن مو اغلب در شرایطی که فرد استرس و اضطراب را تجربه می کند بروز پیدا می کند، در جلسات درمانی درمانگر به بیمار کمک می کند تا روش های مناسبی برای روبرو شدن با استرس بیاموزد و آن را در زندگی روزمره خود به کار گیرد. وقتی استرس کاهش پیدا می کند این رفتارها نیز به مرور از بین خواهند رفت.

مجله اینترنتی تحلیلک