«اختلال احتکار یا وسواس انباشت انگاری چیست؟»

قطعا برای همه ما پیش آمده اشیایی که ارزش مادی چندانی ندارند را به دلایل مختف مثل یادگاری بودن، یادآور خاطراتی خوشایند یا تعلقات عاطفی نزد خود نگه داشته و از دور ریختن آن ها اجتناب کرده ایم. اما دسته ای از افراد وجود دارند که اشیایی را جمع آوری می کنند که برای آن ها هیچ ارزش مادی یا معنوی ندارند و در دور ریختن اشیای بی ارزش و بی مصرف نیز ناتوان هستند. بروز این نشانه ها خبر از نوعی اختلال روانشناختی به نام وسواس انباشت انگاری یا اختلال احتکار می دهد.

افرادی که به وسواس انباشت انگاری یا اختلال احتکار مبتلا هستند به قدری در برابر دور ریختن اشیای بی ارزش مقاومت دارند که فضای خانه آن ها همیشه شلوغ، نامنظم و بهم ریخته است و تقریبا در منزل آن ها جایی برای زندگی کردن نیست. از همین رو تمام امور روزمره زندگی آن ها همچون آشپزی، خوابیدن، نظافت و غیره مختل می شود. همچنین عدم نظافت و حضور وسایل دور ریختنی بی ارزش می تواند زمینه بروز بیماری های مختلفی را در آن ها ایجاد کند. از همین رو توجه به نشانه ها و علائم برای آغاز به موقع مراحل درمان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

با ما باشید: اختلال احتکار یا وسواس انباشت انگاری چیست؟

اختلال احتکار یا وسواس انباشت انگاری چیست؟

وسواس انباشت انگاری یا اختلال احتکار در واقع نوعی مقاومت مستمر در برابر دور انداختن اشیا، اقلام و متعلقات فرد است. بیشتر این متعلقات ارزش مادی و معنوی چندانی در زندگی فرد ندارند ولی به دلیل وابستگی احساسی به آن‌ ها یا باور به این‌ که در آینده به آن‌ها احتیاج پیدا خواهند کرد از دور ریختن آن ها اجتناب کرده و این کار باعث اشغال وسعت زیادی از محل زندگی فرد می شود.

افراد مبتلا به اختلال احتکار مدام در برابر وسوسه جمع آوری و خرید وسایل بیشتر برای اشغال فضای خانه تسلیم شده و از انجام این کار لذت می برند. ترس وسواسی در زمینه از دست دادن اقلام مهمی که فرد معتقد است ممکن است روزی در آینده به کار آید، باورهای تحریف شده در مورد اهمیت اموال و دلبستگی هیجانی شدید به متعلقات سبب بروز دائم این رفتارها می شود.

بیشتر بخوانید: اختلال وسواس پوست کنی Skin Picking Disorder

علائم اختلال احتکار

افراد مبتلا به اختلال احتکار ممکن است علائم متفاوتی را از خود بروز دهند. با این حال علائم زیر در اغلب آن ها به چشم می خورد:

• فرد تحت هیچ شرایطی توانایی دور ریختن لوازم و اشیا حتی زمانی که بی ارزش هستند را ندارد.
• فرد به صورت افراطی لوازمی را می خرد یا جمع آوری می کند، چون گمان می‌ کند ممکن است برای روز مبادا مورد استفاده قرار بگیرند.
• جمع آوری وسایل و لوازمی که اغلب دور ریختنی هستند باعث بی نظمی و آشفتی زندگی فرد می شود.
• جمع آوری بیش از حد وسایل در زندگی فردی و اجتماعی فرد مشکلات زیادی را ایجاد می کند.
• آشفتگی و بی نظمی محیط خانه و حضور بیش از حد وسایل دور ریختنی ممکن است سلامت جسمانی و روانی فرد را به خطر بیندازد.
• فرد مشکلات اساسی در برنامه ریزی و سازماندهی دارد و اغلب کارها را به تعویق می اندازد.

علل بروز اختلال احتکار

در مورد علت وسواس احتکار اطلاعات زیادی در دست نیست با این حال عوامل متعددی وجود دارند که می توانند به تنهایی یا در تعامل با هم در شکل گیری این اختلال نقش داشته باشند.

تجربه یک دوره پر تنش یا حادثه تلخ در زندگی، مشکل داشتن در تصمیم گیری، ترس از دست دادن والدین، نداشتن رابطه عمیق با آن ها، ابتلا یکی از اعضای خانواده به اختلال احتکار از عواملی هستند که در شکل گیری این اختلال نقش دارند. علاوه بر این ها ژنتیک نیز می تواند در شکل گیری اختلال احتکار نقش داشته باشد. به این صورت که ۵۰ درصد افرادی که مبتلا به اختلال احتکار هستند گزارش می‌ کنند که دارای  یک خویشاوند نزدیک با همین مشکل هستند.

تحقیقات زیستی نیز نشان می دهند در قشر سینگولای خلفی و قشر پس سری افراد انباشت گر متابولیسم پایین تر است که می تواند تخریب های شناختی مختلف این افراد و نیز نواقص توجه و تصمیم گیری آن ها را توجیه کند.

همه گیر شناسی اختلال انباشت انگاری

مطالعات متعدد نشان می دهند که اختلال انباشت انگاری در حدود ۲ تا ۵ درصد جمعیت جهان روی می دهد و برخی مطالعات شیوع طول عمر آن را ۱۴ درصد گزارش کرده اند. این اختلال در مردان و زنان شیوع یکسانی دارد، در افراد مجرد شایع تر است و با اختلال اضطراب اجتماعی، کناره گیری و با صفات شخصیت وابسته همراهی دارد. انباشت انگاری معمولا در اوایل نوجوانی شروع می شود و در تمام طول عمر حیات اگر درمان نشود، ادامه می یابد.

تشخیص اختلال احتکار یا وسواس انباشت انگاری

اختلال احتکار در گذشته زیر مجموعه ای از اختلال وسواس جبری محسوب می شد اما امروزه آن را یک تشخیص مجزا می دانند. به این ترتیب در DSM_5 یک طبقه تشخیصی مجزا به آن اختصاص داده اند.

ملاک های تشخیصی اختلال احتکار یا وسواس انباشت انگاری در DSM_5

A) مشکل مداوم در دور انداختن اموال یا دل کندن از آنها، صرف نظر از ارزش واقعی آن ها.

B) این مشکل ناشی از نیاز خیالی به ذخیره کردن اجناس و ناراحتی مرتبط با دور انداختن آنهاست.

C) مشکل دور انداختن اموال به انباشتن اموال منجر می شود که مکان های زندگی فعال را متراکم و به هم ریخته می کند و به طور قابل ملاحظه ای موجب صرف نظر کردن از مصرف آنها می شود. اگر مکان های زندگی به هم ریخته نباشد، فقط به علت مداخله افراد ثالث است. (مثل اعضای خانواده، نظافتچی ها، صاحبان قدرت)

D) ذخیره کردن موجب ناراحتی یا اختلال قابل ملاحظه بالینی در عملکرد اجتماعی، شغلی یا زمینه های مهم دیگر عملکرد می شود. (از جمله حفظ کردن محیط امن برای خود و دیگران)

E) ذخیره کردن ناشی از بیماری جسمانی دیگر (مثل صدمه مغزی، بیماری مغزی – عروقی، نشانگان پرادر – ویلی) نیست.

F) ذخیره کردن با نشانه های اختلال روانی دیگر (مثل اختلال وسواس فکری – عملی، کاهش انرژی در اختلال افسردگی اساسی، هذیانها در اسکیزوفرنی یا اختلال روان پریشی دیگر، نقایص شناختی در اختلال عصبی – شناختی عمده، تمایلات محدود در اختلال طیف اوتیسم) بهتر توجیه نمی شود.

بیشتر بخوانید: تست وسواس فکری

مشخص کنید اگر:

همراه با اکتساب بیش از حد: اگر مشکل دور انداختن اموال با اکتساب بیش از حد اجناسی همراه باشد که مورد نیاز نیستند یا فضای کافی برای آنها وجود ندارد.

همراه با بینش خوب یا نسبتا خوب: فرد تشخیص می دهد که عقاید و رفتارهای مرتبط با ذخیره کردن (که به مشکل دور انداختن اجناس، به هم ریختگی، یا اکتساب بیش از حد مربوط می شوند) مشکل ساز هستند.

همراه با بینش ضعیف: فرد عمدتا متقاعد شده است که عقاید و رفتارهای ذخیره کردن (که به دور انداختن اجناس، به هم ریختگی یا اکتساب بیش از حد مربوط می شوند) با وجود شواهد مغایر مشکل ساز نیستند.

همراه با فقدان بینش / عقاید هذیانی: فرد کاملا متقاعد شده است که عقاید و رفتارهای ذخیره کردن (که به مشکل دور انداختن اجناس، به هم ریختگی، یا اکتساب بیش از حد مربوط می شوند) با وجود شواهد مغایر، مشکل ساز نیستند.

راه های درمان اختلال احتکار

اختلال احتکار می تواند تا پایان عمر ادامه داشته باشد، اما درمان به موقع آن می تواند احساس نیاز به نگهداری اشیای غیر ضروری را کاهش دهد. درمان همچنین می‌تواند به بهبود فرآیند تصمیم‌گیری، کاهش اضطراب و تقویت مهارت‌های مرتب‌ سازی فرد نیز کمک بسیاری کند. درمانگران برای درمان اختلال احتکار اغلب از دارو درمانی و روان درمانی استفاده می کنند.

بیشتر بخوانید: تشخیص و درمان وسواس پوست کنی

دارو درمانی اختلال احتکار

دارو درمانی اغلب در مواردی استفاده می شود که اختلال احتکار در فرد بسیار شدید است. داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای و مهار کننده های باز جذب سروتونین SSRI ها در درمان این اختلال مفید هستند.

روان درمانی اختلال احتکار

موثرترین درمان اختلال احتکار روش شناختی رفتاری است. این روش شامل آموزش تصمیم گیری و طبقه بندی، مواجهه و خوگیری با دور انداختن و بازسازی شناختی است. این راهبردها شامل جلسات داخل مطب و خانه می شوند. درمانگر در این رویکرد وظیفه دارد در مورد رفتار ذخیره سازی به بیمار بازخورد دهد و باورهای اشتباه او را در این زمینه شنایی کرده و به چالش بکشد. توجه داشته باشید که روان درمانی می‌تواند در طیف وسیعی از اختلالات در دوران کودکی و بزرگسالی از جمله اختلالات اضطرابی و وسواسی موثر واقع شود.

مجله اینترنتی تحلیلک