همراهان عزیز مجله اینترنتی تحلیلک؛ میخواهیم در این مطلب با زندگینامه حضرت زهرا سلام الله علیها بیشتر آشنا شویم.

زندگینامه حضرت زهرا سلام الله علیها

حضرت زهرا سلام الله علیها دختر پیامبر اسلام محمد بن عبدالله و خدیجه بنت خُوَیلد است. ایشان در بیستم جمادی الثانی سال پنجم پس از بعثت در مکه مکرمه به دنیا آمد. حضرت زهرا سلام الله علیها یکی از پنج بانوی قدسی تاریخ جهان به شمار می‌رود و جایگاه بسیار رفیعی در دین اسلام دارد.

آن حضرت القاب زیادی داشته که می توان به صدّیقه، مُحَدَّثه، بَتول، سیده نساء العالمین، منصوره، طاهره، مُطهّره، زَکیّه، مبارکه، راضیه و مرضیه اشاره کرد و از کنیه های ایشان می توان این موارد را برشمرد: اُمّ‌اَبیها، اُم‌الائمه، ام‌الحسن، ام‌الحسین و ام‌المحسن.

ولادت حضرت زهرا سلام الله علیها

با آنچه در برخی از روایات آمده رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم قبل از انعقاد نطفه حضرت زهرا سلام الله علیها از سوی خدا مامور شد که چهل شبانه روز از حضرت خدیجه سلام الله علیها فاصله بگیرد و خانه را ترک نموده و در مکانی معتکف گردد.

آن حضرت این ایام را به روزه و عبادت سپری نمود و در پایان این اعتکاف چهل روزه جبرئیل بر رسول خدا فرود آمد و در حالی که طعامی با خود به همراه آورده بود، به پیامبر گفت: به فرمان خداوند با این طعامی که به دستور خدا از بهشت برای تو آورده‌ام افطار کن. پس رسول خدا با آن غذا افطار نمود و پس از افطار به سوی خانه خدیجه روان شد و همان شب نطفه پاک فاطمه منعقد گردید.

در روایتی آمده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در دوران حمل حضرت زهرا سلام الله علیها توسط خدیجه به او فرمود: ای خدیجه! جبرئیل مرا بشارت داده که او دختر است و گفته که او منشأ نسلی پاک و مبارک است و خداوند تبارک و تعالی مقدّر نموده که نسل من از طریق او برقرار و پایدار بماند و مقرر فرموده که فرزندان او پس از انقطاع وحی امام و خلیفه خدا در زمین باشند.

هنگامی که حضرت خدیجه سلام الله علیها، با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم که فردی یتیم و فقیر بود، ازدواج نمود، زنان مکّه از او دوری می گزیدند، به او وارد نمی شدند و سلام نمی کردند. از این رو، حضرت خدیجه احساس تنهایی می نمود.

زمانی که حضرت فاطمه را باردار شد، حضرت زهرا در بطن حضرت خدیجه با او حرف می زدند و او را به صبر و شکیبایی دعوت می نمودند. حضرت خدیجه حرف زدن فاطمه سلام الله علیها با خود را از پیامبر مخفی می کرد تا اینکه روزی رسول خدا شنید که حضرت با فاطمه سلام الله علیها صحبت می کنند.

فرمودند: «با چه کسی سخن می گویی؟» عرض کرد: جنینی که در شکم من است، پیوسته با من حرف می زند و موجب آرامش من می شود.

حضرت فاطمه سلام الله علیها علاوه بر لقب امّ ابیها، مادر خود را نیز در حالت جنینی، به صبر و شکیبایی دعوت می نمود. آنچه از روایات نقل شده است حضرت زهرا سلام الله علیها چون به دنیا پا نهاد، به قدرت الهی لب به سخن گشود و گفت: “شهادت می‌دهم که جز خدا، الهی نیست و پدرم رسول خدا و آقای پیامبران است و شوهرم سرور اوصیاء و فرزندانم (دو فرزندم) سرور نوادگان هستند.”

دوران کودکی حضرت زهرا سلام الله علیها

بر اساس گزارش‌های تاریخی، پس از آشکار شدن دعوت پیامبر، حضرت فاطمه در برخی موارد شاهد خشونت‌های مشرکان علیه پدرش بود. علاوه بر این، سه سال از دوران کودکی حضرت فاطمه، در شعب ابی طالب و تحت فشارهای اقتصادی و اجتماعی مشرکان علیه بنی‌هاشم و پیروان پیامبر اسلام گذشت.

حضرت زهرا همچنین در کودکی، مادر خود خدیجه و عمو و حامی مهم پدرش، ابوطالب را از دست داد. تصمیم قریش برای قتل پیامبر خروج شبانه پیامبر از مکه و هجرت به مدینه و سرانجام هجرت فاطمه به مدینه همراه با علی علیه السلام و برخی از زنان، مهم‌ترین رخدادهای کودکی حضرت زهرا سلام الله علیها بوده است.

خواستگاری و ازدواج

حضرت زهرا سلام الله علیها خواستگاران متعددی داشت و به همه آنها جواب رد داده بود در این زمینه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرموده بودند که: «ازدواج فاطمه امری آسمانی است و نیازمند حکم الهی است.» و در برخی موارد نیز نارضایتی حضرت زهرا سلام الله علیها از ازدواج با خواستگاران را مطرح می‌کرد.

شماری از بزرگان قریش که زودتر از دیگران اسلام آورده بودند یا از قدرت مالی مناسبی برخوردار بودند به خواستگاری حضرت زهرا رفتند که با جواب منفی حضرت زهرا مواجه شدند.

علی ابن ابی طالب علیه السلام به سبب ارتباط خانوادگی با پیامبر و ویژگی‌های اخلاقی و دینی حضرت فاطمه، علاقه زیادی برای ازدواج با ایشان داشت؛ اما به گفته مورخان به خود اجازه نمی‌داد از دختر پیامبر خواستگاری کند. سعد بن معاذ این مسئله را به پیامبر منتقل کرد و پیامبر با خواستگاری علی علیه السلام موافقت کرد.

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم درخواست امام علی علیه السلام و ویژگی‌های رفتاری و فضیلت او را برای فاطمه سلام الله علیها بیان کرد که با رضایت حضرت فاطمه همراه شد. پیامبر نیز به امر الهی فاطمه را به ازدواج با علی درآورد.

زندگی با امیرالمومنین علیه السلام

حضرت زهرا سلام الله علیها در تمام زندگی خود با علی ابن ابی طالب هیچ وقت لب به اعتراض باز نکرد حتی در شرایط بد اقتصادی مدینه و همیشه همراه و همدل امیرالمومنین بود.

حضرت زهرا سلام الله علیها به حضرت علی علیه السلام به‌ گونه‌های متفاوت و حتی در حضور پیامبر محبت می‌کرد و او را بهترین همسر می‌خواند. احترام به علی علیه السلام نیز یکی از خصوصیات حضرت فاطمه معرفی شده است. نقل شده است حضرت فاطمه در خانه، امام علی را با کلمات محبت‌آمیز و در میان مردم با کنیه اباالحسن خطاب می‌کرد. در گزارش‌هایی آمده است که حضرت زهرا سلام الله علیها در خانه با عطر و وسایل زینتی خود را می‌آراست.

فرزندان حضرت زهرا سلام الله علیها

منابع شیعه و اهل سنت هم‌ رأی‌اند که امام حسن علیه السلام، امام حسین علیه السلام، حضرت زینب و حضرت ام‌کلثوم چهار فرزند حضرت فاطمه و امام علی هستند. در منابع شیعه و برخی از منابع اهل سنت از فرزند پسر دیگری نام برده شده که بر اثر آسیبی که در جریان حوادث پس از پیامبر بر حضرت فاطمه وارد شد، سقط گردید. نام او مُحسِن یا مُحَسَّن ذکر شده است.

وقایع بعد از رحلت پیامبر

در چند ماه پایانی زندگی حضرت زهرا حوادث ناگواری برای او اتفاق افتاد؛ چنانکه گفته شده در این دوره هیچ کس زهرا سلام الله علیها را خندان ندید. درگذشت پیامبر، ماجرای سقیفه، غصب خلافت، مصادره فدک توسط ابوبکر و خواندن خطبه فدکیه در حضور صحابه مهم‌ترین وقایع پایانی زندگی اوست.

حضرت فاطمه در کنار امام علی یکی از مخالفان اصلی شورای سقیفه و خلافت ابوبکر بود؛ به همین دلیل مورد تهدید دستگاه خلافت قرار گرفتند که نمونه‌ آن تهدید به آتش زدن خانه فاطمه است. بیعت نکردن امام علی و مخالفان ابوبکر و تحصن آنان در خانه فاطمه موجب شد یاران خلیفه به خانه او حمله کنند و در این هجوم فاطمه به سبب ممانعت از بردن علی برای بیعت اجباری با ابوبکر آسیب دید و فرزندش سقط شد.^{(و لعنت الله علی القوم الظالمین)}

حضرت زهرا سلام الله علیها پس از این واقعه در بستر بیماری افتاد و پس از مدت کوتاهی به شهادت رسید.

بر اساس گزارش ابن عبدربّه، از عالمان اهل سنت در قرن سوم و چهارم قمری، پس از مطلع شدن ابوبکر از تحصن مخالفانش در خانه حضرت فاطمه، دستور داد به آنجا حمله کنند و جمع مخالفان را بر هم بزنند و در صورت مقاومت، با آنان وارد جنگ شوند.

عمر به همراه عده‌ای به سوی خانه حضرت زهرا رفت و از تحصن‌ کنندگان خواست از خانه بیرون بیایند؛ سپس تهدید کرد در صورت سرپیچی از دستورش، خانه را آتش می‌زند. (ابن عبدربّه اندلسی، العقد الفرید، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۱۳.)

عمر به همراه دیگر مهاجمان با خشونت وارد خانه شدند. در این میان، حضرت فاطمه مهاجمان را تهدید کرد که اگر از خانه بیرون نروند به خدا شکایت خواهد کرد. (یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۱۰۵.)

از این رو مهاجمان خانه را ترک کردند و به جز علی و بنی‌هاشم همه تحصن‌ کنندگان را به مسجد بردند تا با ابوبکر بیعت کنند. (ابن‌ ابی‌الحدید، شرح نهج‌ البلاغه، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۱.)

شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها

حضرت زهرا سلام الله علیها پس از مدتی بیماری ناشی از صدمات جسمی که در حوادث پس از رحلت پیامبر متحمل شد، در سال ۱۱ هجری قمری به شهادت رسید.

درباره تاریخ شهادت اختلاف نظر وجود دارد و از چهل شب پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم تا هشت ماه پس از آن ذکر شده است. مشهورترین قول نزد شیعه، سوم جمادی الثانی است؛ یعنی نود و پنج روز پس از رحلت پیامبر. مستند این قول روایتی از امام صادق علیه السلام است. بر اساس دیدگاه‌های دیگر، هفتاد و پنج روز پس از رحلت پیامبر (۱۳ جمادی‌الاول) نیز ذکر شده است.

مجله اینترنتی تحلیلک