«اختلال ارتباط اجتماعی کودکان»

بسیاری از ما با کودکانی مواجه شده ایم که در رشد و پیشرفت زبان مشکل خاصی دارند و نمی‌ توانند تعامل اجتماعی صحیح و موثری برقرار کنند و حتی قادر نیستند با دیگران به طرز صحیح و موثر ارتباط برقرار کنند. این کودکان برای ارتباط برقرار کردن با دیگران، واکنش نشان دادن به ارتباط از سوی دیگران و استفاده از ارتباط و استفاده از زبان از روش‌های غیر عادی و عجیب استفاده می کنند. همه این علائم نشان می دهند که کودک ممکن است به اختلال ارتباط اجتماعی مبتلا باشد.

اختلال ارتباط اجتماعی در کودکان باعث می شود کودک در برقراری ارتباطات اجتماعی و عمکرد تحصیلی و شغلی با مشکلات زیادی مواجه شود. از همین رو توجه به علائم برای تشخیص و درمان زودهنگام از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

با ما باشید؛ اختلال ارتباط اجتماعی کودکان

بیشتر بخوانید: بیماری اوتیسم یا Autism Disorder چیست؟

اختلال ارتباط اجتماعی کودکان

اختلال ارتباط اجتماعی کودکان نوعی اختلال عصبی رشدی است که به تازگی به عنوان یک اختلال ارتباطی به پنجمین ویرایش تشخیصی و آماری بیماری های روانی (DSM-5) اضافه شده است و کودکان مبتلا به آن ضعف اساسی در کاربرد اجتماعی زبان و ارتباط دارند.

کودکان مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی، در درک و پیگیری قواعد اجتماعی مربوط به ارتباط کلامی و غیرکلامی در موقعیت های روزمره عملکرد ضعیفی دارند، این کودکان مهارت کافی برای تغییر زبان براساس نیازهای شنونده یا موقعیت را نداشته و در پیگیری قواعد مکالمه و داستان گویی نیز دچار مشکل هستند.

بیشتر بخوانید: ۱۷ راهکار درمان خجالت کودکان

این کودکان رفتارشان با موقعیت اجتماعی متناسب نیست نظیر اینکه نمی دانند چگونه به مردم خوش آمد بگویند یا نحوه‌ ای که مورد خوش آمد گویی قرار می‌گیرند را تعبیر کنند. از این گذشته آنها قادر نیستند ارتباط خود را با نیازهای شنونده تطبیق دهند نظیر اینکه با کودکان و بزرگسالان به صورت متفاوتی صحبت کنند. هنگام گفتگو در پیروی کردن از آیین معمولی رعایت کردن نوبت هنگام سخن گفتن مشکل دارند و سرانجام آنها در درک کردن معانی نا آشکار یا مبهم مانند آنهایی که در شوخی و استعاره به کار می روند، مشکل دارند.

این نقایص موجود در ارتباط اجتماعی در کودکان باعث افت توانمندی در برقراری ارتباط موثر، مشارکت اجتماعی، گسترش روابط اجتماعی شده و مانع  پیشرفت تحصیلی و شغلی آنها می شود.

علائم اختلال ارتباط اجتماعی کودکان

کودکان مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی در زمینه استفاده اجتماعی از ارتباط کلامی و غیرکلامی مشکل دارند و معمولا علائم زیر را از خود نشان می دهند:

• تمایل به برقراری رابطه اجتماعی ندارند.
• در موقعیت های اجتماعی رفتار مناسبی ندارند مثلا نمی دانند چطور به دیگران خوش آمد بگویند.
• در هنگام صحبت کردن نوبت را رعایت نمی کنند.
• با کودکان و بزرگسالان به یک شکل صحبت می کنند.
• درک مناسبی از شوخی و استعاره ندارند.

بیشتر بخوانید: علائم بیماری اوتیسم در کودکان

• در درک ارتباط غیر کلامی بسیار ضعیف اند.
• اغلب خارج از موضضوع صحبت می کنند.
• در مکالمات حرف های غیر مرتبط می زنند و اغلب مکالمه را قطع می کنند.
• در آغاز مکالمه و پایان دادن به آن دچار مشکل اند.
• ضعف در دوستیابی و حفظ رابطه دوستی.

تشخیص اختلال ارتباط اجتماعی کودکان

از آنجایی که پیشرفت رشدی زبان و گفتار تاثیر بسیار زیادی بر ارتباط اجتماعی کودکان دارد، تشخیص اختلال ارتباط اجتماعی کودکان قبل از سن ۴ سالگی امکان پذیر نیست، اما تا سن ۷ سالگی که کودک به مهارت خوبی در گفتار و زبان دست پیدا می کند، می توان آن را تشخیص داد. با این حال انواع خفیف تر آن ممکن است تا سن نوجوانی که زبان و تعامل‌ های اجتماعی پیچیده تر می‌شوند نیز مورد تشخیص قرار نگیرند.

بیشتر بخوانید: تشخیص اوتیسم/ آیا اوتیسم در غربالگری مشخص می شود؟

ملاک های اختلال ارتباط اجتماعی کودکان در DSM_5

برای تشخیص دقیق ارتباط اجتماعی در کودکان نیاز است که والدین هنگام مشاهده علائم به یک درمانگر متخصص مراجعه کنند. درمانگران نیز پس از بررسی علائم کودک با استفاده از معیارهای تشخیصی DSM_5 به یک تشخیص دقیق می رسند. با این حال درمانگران برای تشخیص این اختلال باید دقت زیادی داشته باشند، چرا که علائم اختلال ارتباط اجتماعی کودکان شباهت زیادی به اختلال طیف اوتیسم، اضطراب اجتماعی و اختلال ADHD دارد.

معیارهای اختلال ارتباط اجتماعی کودکان به شرح زیر است:

A. کودک در استفاده از ارتباط کلامی و غیرکلامی برای تعامل با دیگران (ارتباط اجتماعی) مشکلات دائمی دارد و این موضوع را در همه موارد زیر نشان می دهد:

۱. فرد در استفاده از ارتباط برای اهداف اجتماعی، مثل سلام و احوالپرسی و تبادل اطلاعات، به شیوه ای مناسب و متناسب با موقعیت مورد نظر مشکل دارد.
۲. نمی تواند نحوه ارتباط را تغییر دهد تا با موقعیت یا نیازهای شنونده مطابقت داشته باشد (مثلاً تفاوت نداشتن حرف زدن در کلاس با حرف زدن در حیاط مدرسه یا حرف زدن با یک بچه با حرف زدن با یک بزرگسال) و از زبان بیش از حد رسمی خودداری می‌کنند.
۳. در رعایت قواعد صحبت و داستان گویی مشکل دارد، مثلاً رعایت نوبت در حرف زدن، گفتن حرف خود با جملاتی دیگر وقتی شنونده متوجه نمی‌شود و دانستن اینکه چگونه از علائم و اشارات کلامی و غیرکلامی برای کنترل بهتر تعامل با دیگران می توان استفاده کرد.
۴. آنچه را که به وضوح بیان نشده است متوجه نمی شود (مثلاً استنباط کردن) و معنای غیر اصلی و غیر معمولی یا مبهم زبان را درک نمی کند. به طور مثال اصطلاحات محاوره ای، طنز، استعاره، معانی متعددی که برای تفسیر شدن به شرایط محیطی نیاز دارند.

B. این نقص ها به یک یا چند مورد زیر منجر می‌شوند:

• ناتوانی در ارتباط موثر و صحیح با دیگران
• ناتوانی در تعامل اجتماعی
• ناتوانی در روابط اجتماعی
• ناتوانی در پیشرفت تحصیلی یا عملکرد شغلی

C. نشانه ها در اوایل دوره رشدی خردسالی و اوایل کودکی آغاز شده اند. (اما نقص های کودک ممکن است تا زمانی که نیاز به ارتباط اجتماعی از حد توانایی های او بیشتر می شوند به طور کامل ظاهر نشوند)

D. این نشانه ها را نمی‌توان یک عارضه پزشکی یا نورولوژیک دیگر یا به توانایی‌های اندک در زمینه ساختار کلمات و گرامر نسبت داد و اختلال طیف اوتیسم، معلولیت ذهنی یا یک اختلال ذهنی دیگر نمی‌تواند توضیح بهتری برای آنها باشد.  

علل بروز اختلال ارتباط اجتماعی کودکان

از آنجایی که اختلال ارتباط اجتماعی کودکان به تازگی به عنوان یک اختلال ارتباطی به پنجمین ویرایش تشخیصی و آماری بیماری های روانی (DSM-5) اضافه شده است، تحقیقات زیادی در مورد آن انجام نشده است. با این حال عوامل زیر می توانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند.

علل بروز اختلال ارتباط اجتماعی/ ژنتیک

دلیل اصلی اختلال ارتباط اجتماعی کودکان ژنتیک است. به طوری که اگر یکی از بستگان درجه یک کودک به این اختلال مبتلا باشد، احتمال ابتلا کودک ۲ تا ۳ برابر دیگران است.

بیشتر بخوانید: آشنایی با ۷ علت اوتیسم

علل بروز اختلال ارتباط اجتماعی/ سایر عوامل

اگر خانواده کودک دارای سابقه اختلال طیف اوتیسم، اختلالات ارتباطی یا اختلال یادگیری خاص باشند، احتمال اینکه کودک دچار اختلال ارتباط اجتماعی شود بسیار زیاد است. علاوه بر این احتمال بروز این اختلال در بین نوجوان هایی که در دوره کودکی ارتباط عاطفی مناسبی با مادر خود نداشته و احساس عدم امنیت را تجربه کرده اند، دو برابر بیشتر از افراد عادی است.

درمان اختلال ارتباط اجتماعی در کودکان

درمانگران برای درمان اختلال ارتباط اجتماعی در جلسات درمانی مهارت های کلامی و غیر کلامی کودک را روش های مناسب گفتار درمانی تقویت می کنند. علاوه بر این به والدین آموزش می دهند تا در منزل با انجام برنامه هایی روند بهبود یافتن فرزندشان را تسهیل کنند.

بیشتر بخوانید: درمان اوتیسم / آیا به راستی اوتیسم درمان دارد؟

برخی از این برنامه های آموزشی برای درمان اختلال ارتباط اجتماعی کودکان به شرح زیر است:

انجام فعالیت های نوبتی:
صحبت نوبتی یا انجام بازی های نوبتی (مثل پرتاب توب به یکدیگر به طور نوبتی) باعث می شود رعایت نوبت و صبر کردن را یاد بگیرند.

کتاب خواندن:
برای کودکتان کتاب بخوانید یا داستان تعریف کنید. سپس از او سوالاتی در مورد آن بپرسید و بخواهید آنچه را که فهمیده برای شما توضیح دهد. همچنین در برخی مواقع می توانید داستان را قطع کنید و از او بخواهید که ادامه را حدث بزند. این کار کمک زیادی به تقویت مهارت گفتاری کودکان می کند.

صحبت کردن:
صحبت کردن والدین در منزل با کودکان کمک بسیار زیادی به روند درمانی و کاهش علائم آن ها می کند. از همین رو تا می توانید با کودکتان در مورد مسائل مختلف صحبت کنید.

مجله اینترنتی تحلیلک