همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیلک؛ در این مطلب می خواهیم با زندگینامه خیام نیشابوری شاعر، حکیم و دانشمند ایرانی آشنا شویم.

خیام نیشابوری ستاره شناس، فیلسوف، ریاضی دان و شاعر دوره سلجوقیان است که به خاطر مقام علمی بالایی که داشته به او لقب «حجه الحق» داده بودند. علاوه بر آن رباعیات این شاعر بزرگ بسیار شناخنه شده است و به زبان های مختلفی ترجمه شده است.

زندگینامه خیام نیشابوری

خیام نیشابوری در قرن پنجم هجری قمری در شهر نیشابور به دنیا آمد. اصول فقه را نزد امام موفق نیشابوری آموزش دید و پس از آن فلسفه، حدیث، تفسیر، حکمت و ستاره شناسی را به خوبی یاد گرفت.

خیام نیشابوری حدود سال ۴۴۹ هجری قمری، زیر نظر و به سرپرستی ابوطاهر که قاضی القضات سمرقند بود، یک کتاب به زبان عربی در مورد معادله های درجه سوم نوشت و نام آن را «رساله فی البراهین علی مسائل الجبر و المقابله» گذاشت و از آن جایی که با خواجه نظام الملک طوسی رابطه ای صمیمی و نزدیک داشت، این کتاب را به ایشان تقدیم نمود.

پس از گذشت این دوران حکیم عمر خیام نیشابوری توسط پادشاه جلال الدین ملک شاه سلجوقی و وزیرش نظام الملک به اصفهان دعوت شد تا مسئولیت و سرپرستی رصدخانه اصفهان را بر عهده بگیرد. زمان اقامت ایشان در اصفهان هجده سال طول کشید.

یکی از مهم ترین و برجسته ترین کارهای خیام نیشابوری سر و سامان دادن به گاه شماری ایران در زمان وزارت خواجه نظام الملک در دوره پادشاهی ملک شاه سلجوقی به شمار می آید. وی برای این کار مدار گردش کره زمین به دور خورشید را تا ۱۶ رقم اعشار محاسبه کرد. کار او در ۲۵ فروردین سال ۴۵۸ هجری شمسی به اتمام رسید.

پس از مرگ ملک شاه و کشته شدن نظام الملک وزیر دربار، خیام مورد بی مهری های زیادی قرار گرفت، به گونه ای که کمک مالی به رصدخانه زیج قطع شد. پس از سال ۴۷۹ هجری قمری، خیام تصمیم گرفت اصفهان را ترک کند.

رباعیات خیام نیشابوری

تقریبا ۵۷ رباعی از خیام به یادگار مانده است. زبان خیام نیشابوری در شعر بسیار ساده، طبیعی و بی آلایش است و در شاعری پیرو کسی نیست. مشخص است که هدف این حکیم بزرگوار از سرودن این رباعیات شاعری نبوده است بلکه بیشتر به خاطر داشتن ذوق شاعری بینش های فلسفی خود را در قالب شعر بیان می کرده است.

زندگینامه خیام

مورخان زمان مرگ خیام نیشابوری را در حدود سال های ۵۱۷ تا ۵۲۰ هجری قمری در زادگاه خود نیشابور می دانند. گروهی از تذکره نویسان هم تاریخ رحلت او را سال ۵۱۶ هجری قمری نوشته اند.

غلامحسین مراقبی پژوهشگر و محقق در زمینه تاریخ ایران در مورد خیام گفته که ایشان در طول زندگی خود هرگز ازدواج نکرده و همسری نداشته است.

یادبودهای خیام نیشابوری

• یکی از حفره های ماه به افتخار این حکیم عالی قدر به نام عمر خیام نام گذاری شده است و سیارک ۳۰۹۵ در سال ۱۹۸۰ به نام وی نام گذاری شد.
• یک هتل در تونس به نام عمر خیام است.
• در سال ۱۹۵۶ فیلم آمریکایی عمر خیام ساخته شد. همچنین فیلم میراث دار: افسانه عمر خیام، فیلم آمریکایی دیگری است که در سال ۲۰۰۵ ساخته شد.
• خیام شخصیت اصلی رمان سمرقند اثر امین معلوف است. وی همچنین یکی از موضوعات بحث میان دو تن از شخصیت های رمان «گرگ دریا» اثر جک لندن نیز است.

امیدواریم از مطالعه زندگینامه خیام نیشابوری لذت برده باشید.

مجله اینترنتی تحلیلک