شاخه های روانشناسی (انواع روانشناس) قسمت اول

روانشناسی علمی عمیق و وسیع است که پرداختن به آن به عنوان یک موضوع به شدت دشوار است. درنتیجه روانشناسی به شاخه‌های مهم و متمایز تقسیم شده است. شاخه های روانشناسی که امروزه بیشتر به آن ها پرداخته می شود، عبارتند از:

روانشناسی زیست شناسی گرا، روانشناسی شناختی، روانشناسی رشد(نمو)، روانشناسی اجتماعی، روانشناسی شخصیت، روانشناسی بالینی، روانشناسی مشاوره ای، روانشناسی تحصیلی و تربیتی، روانشناسی سازمانی مهندسی (صنعتی سازمانی)، روانشناسی کودکان استثنایی، روانشناسی سلامت و…

هر کدام از شاخه های روانشناسی رویکردی متفاوت به ذهن و رفتار انسان دارند و هر کدام از دیدگاه متفاوتی به سوالات و مشکلات نگاه می‌کنند.

تمام شاخه های روانشناسی تمرکز خود را بر روی مشکلات یا نگرانی های روانشناختی دارند و همه زمینه ها یک هدف مشترک دارند که آن هم مطالعه و توضیح ذهن و رفتار انسان است.

در ادامه به توضیح کامل  شاخه های روانشناسی پرداخته و با گرایش های روانشناسی آشنا می شویم.

روانشناسی زیست شناسی گرا

روانشناسان زیست شناسی گرا (که به آنها روانشناسان تنکرد شناسی گرا و عصب پژوهان رفتاری نیز می گویند)، در پی کشف ارتباط رفتار انسان با فرایندهای زیستی هستند.

روانشناسان زیست شناسی گرا به مطالعه و تحقیق پیرامون مغز و رفتار انسان می‌پردازند.

روانشناسان زیست شناسی گرا با بررسی منشا عصبی رفتار می توانند به عوامل مختلف زیستی که ممکن است روی تفکر، احساس و عمل فرد تاثیر بگذارد پی ببرند.

این دسته از روانشناسان تاثیر بیماری و آسیب مغزی را بر روی رفتار مطالعه می‌کنند.

محققان می‌توانند با درک بهتر تاثیر بیماری ها، راهی برای پیشگیری درمان و کنترل آسیب و بیماری‌های جدی مغز پیدا کنند.

مثال: روانشناسی زیست شناسی گرا به دنبال این است که آیا فرد به دنبال آسیب مغزی مشکوک یا شناسایی شده مانند سکته مغزی دچار مشکلات رفتاری می شود یا خیر.

روانشناسی شناختی

روانشناسان شناختی با فرایندهای ذهنی و درونی افراد نظیر حل مسئله، حافظه، زبان، تفکر، ادراک و… سر و کار دارند.

روانشناسان شناختی نحوه تفکر، ادراک، تعامل، به یاد آوردن و یادگیری را ارزیابی می‌کنند.

همچنین روانشناسان شناختی چگونگی کسب اطلاعات، پردازش و ذخیره اطلاعات را نیز بررسی می‌کنند. روانشناسان شناختی در محیط های مختلف مانند دانشگاه، مرکز تحقیقات، موسسات بازپروری، بیمارستان، نمایندگی های دولتی و مطب خصوصی فعالیت می‌کنند.

متخصصان این رشته اغلب وظایفی نظیر رهبری، تحقیق و کار با بیمار را بر عهده دارند.

مثال: برخی از کاربردهای عملی روانشناسی شناختی شامل: چگونگی بهبود حافظه، افزایش دقت و تصمیم‌گیری یا نحوه تنظیم برنامه های آموزشی برای تقویت یادگیری است.

روانشناسی رشد(نمو)

یکی از مهم ترین شاخه های روانشناسی، روانشناسی رشد است.

روانشناسان رشد به رشد انسان، عوامل موثر بر رشد و عوامل شکل دهنده رفتار از بدو تولد تا سنین پیری توجه دارند.

روانشناسان رشد علاوه بر تغییر و تحولات بدن انسان، تحولات رخ داده بر روی شخصیت رفتارهای اجتماعی فرد و همچنین تغییرات روح و روان فرد را مورد بررسی و ارزیابی قرار می دهند.

تمرکز برخی از روانشناسان رشد بر روی پژوهش و بالابردن آگاهی در مورد مشکلات رشد است، که در طول عمر رخ می‌دهد.

دسته ای کار رسیدگی به بیمارانی که برای کنار آمدن با مشکلات رشد نیاز به کمک دارند را بر عهده می‌گیرند.

فعالیت روانشناسان رشد از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا کمک می کند تا نیازها و چالش های مختلف در هر دوره سنی مشخص شده و همچنین با تحقیق و بررسی روش های برخورد با آنها نیز تعیین گردد.

در این صورت افراد به مشکلات کمتری دچار می‌شوند و حتی از بسیاری از آسیب ها مصون می مانند.

مثال: برخی از فعالیت روانشناسان رشد شامل تاثیر تغذیه و دارو بر رشد جنین، تغییرات و بحران‌های نوجوانان و ناسازگاری سالمندان است.

روانشناسی اجتماعی

روانشناسان اجتماعی می‌خواهند بدانند که افراد جهان اجتماعی خود را چگونه ادراک و تفسیر می کنند و عقاید، هیجان ها و رفتارهای آنها چگونه تحت تاثیر حضور واقعی یا تصوری دیگران قرار دارد.

روانشناسان اجتماعی به دنبال توضیح و درک رفتارهای اجتماعی هستند و به مباحث متنوعی از جمله رفتار گروهی، تعاملات اجتماعی، رهبری، ارتباطات غیر کلامی و تاثیرات اجتماعی در تصمیم گیری می پردازند.

روانشناسان اجتماعی عوامل خارجی موثر بر رفتار انسان را مورد بررسی قرار می دهند.

تاثیرات اجتماعی بر رفتار موضوعی مهم در روانشناسی اجتماعی است، اما روانشناسان اجتماعی بر نحوه درک و تعامل افراد با دیگران نیز متمرکز هستند.

این گرایش روانشناسی به بررسی مباحثی از قبیل رفتار گروهی، ادراک اجتماعی، رفتار غیر کلامی، زبان بدن، انطباق، پرخاشگری و پیش داوری متمرکز است.

مثال: یکی از مهمترین کاربردهای این شاخه از روانشناسی، بررسی این موضوع است که چگونه رفتارها و احساسات افراد تحت تاثیر افراد دیگر قرار می‌گیرد.

روانشناسی شخصیت

روانشناسی شخصیت یکی از شاخه های روانشناسی است که به مطالعه الگوهای تفکر احساسات و هیجانات و رفتارهایی که منحصر به فرد است، می پردازد.

این الگوهای منحصر به فرد سبک شخصی تعامل هر فرد با جهان را تعیین و تعریف می‌کنند.

روانشناسان شخصیت به تفاوت‌های افراد علاقه مند هستند و نیز می‌کوشند همه فرآیندهای روانی را در یک قالب یکپارچه از کلیت شخص قرار دهند.

و همچنین آنها به دنبال نیروهای موثر در چگونگی رشد و بروز شخصیت هستند.

علاوه بر این روانشناسان شخصیت علاقمندند که درباره تغییر شخصیت در طول زندگی اطلاعات بیشتری کسب کنند.

حوزه‌های روانشناسی شخصیت شامل:

ساختن تصویری منسجم از فرد و فرآیندهای عمده روانشناختی او

بررسی تفاوت‌های روانشناختی فردی

بررسی ماهیت انسان و شباهت های روانی میان افراد است.

مثال: روانشناسی شخصیت به دنبال این است که شخصیت چطور شکل می گیرد، آیا قابل تغییر است یا خیر.

یا پیدا کردن علت اینکه چرا بعضی افراد خوشرو و خونگرم هستند و برخی از آنها بد اخلاق و ترشرو.

روانشناسی بالینی

روانشناسی بالینی، یکی از مهمترین شاخه های روانشناسی است.

بیشترین تعداد روانشناسان را، روانشناسان بالینی تشکیل می‌دهند.

روانشناسان بالینی اصول روانشناسی را در ارزیابی و تشخیص مشکلات هیجانی و رفتاری به کار می گیرند و با استفاده از همین اصول به درمان اختلالات روانشناختی و رفتار نابهنجار می‌پردازند.

روانشناسان بالینی بر روی ابعاد فکری، عاطفی، زیستی، روانشناختی، اجتماعی و رفتاری یک فرد تمرکز می کنند و در این میان  فرهنگ و سطح اقتصادی و اجتماعی فرد را نیز در نظر می گیرند.

روانشناسان بالینی اغلب در بیمارستان، کلینیک سلامت روان و مطب خصوصی کار می‌کنند.

روانشناسان بالینی در زمینه انواع روش های درمان آموزش دیده اند، اما ممکن است در درمان دسته‌ای از اختلالات خاص یا کار کردن با جمعیت خاصی از جامعه تخصص بگیرند.

مثلاً ممکن است روانشناس بالینی در حوزه نظیر درمان مصرف مواد تخصص داشته باشد.

با اینکه روانشناسان بالینی در فضای پزشکی فعالیت می‌کنند، اما پزشک نیستند و اکثر موارد نمی توانند دارو تجویز کنند.

مثال: اختلالات روانی نظیر افسردگی، اضطراب، اعتیاد به مواد، مشکلات جنسی، اختلال خوابیدن و خوردن، وسواس ها، انواع فوبیا و… از جمله حوزه هایی است که روانشناسی بالینی به آن ها می پردازند.

در ادامه به توضیح سایر شاخه های روانشناسی می پردازیم.

مجله اینترنتی تحلیلک