اصطلاحات فنی در عکاسی (قسمت دوم)

اصطلاحات فنی در عکاسی (قسمت دوم)

در مطلب قبل چند اصطلاح از اصطلاحات فنی در عکاسی را توضیح داده ایم، در این مقاله به ادامه معرفی اصطلاحات فنی می پردازیم.

اصطلاحات فنی در عکاسی

دیافراگم

میان‌بند یا دیافراگم (diaphragm) در دوربین عکاسی به تیغه‌هایی گفته می‌شود که درون لنز قرار گرفته‌اند و با گشاد و تنگ شدن، میزان عبور نور را از روزنه میانی آن‌ها که به آن اپرچر گفته می‌شود، کنترل می‌کنند.

این تیغه‌ها که به‌طور معمول ۶ تا ۹ عدد هستند، طوری طراحی شده‌اند که با بازشدن، میزان نور را زیاد و با تنگ شدن، میزان نور را کم می‌کنند.

بسیاری از دیافراگم‌ها مانند عنبیه و اپرچر همچون مردمک کوچک و بزرگ یا تنگ و گشاد می‌شوند و با این عمل نور کمتر یا بیشتری به درون دوربین راه می‌یابد.

میزان باز بودن این روزنه توسط عددهایی تعریف می‌شود که از تقسیم فاصله کانونی بر قطر مؤثر لنز به دست می‌آید. پله‌های کامل عدد دیافراگم در عکاسی به صورت زیر است:

۱/۴، ۸/۲، ۲، ۴، ۶، ۸/۵، ۱۱، ۱۶، ۲۲، ۳۲، ۴۵

به‌طور مثال، اگر فاصله کانونی یک لنز قرار گرفته بر روی یک سنسور ۳۵ میلی‌متری، ۵۰ میلی‌متر باشد و دیافراگم لنز بر روی ۲ تنظیم شده باشد، قطر روزنه ایجاد شده توسط تیغه‌ها (که به آن‌ها دیافراگم گفته می‌شود) ۲۵ میلی‌متر خواهد بود. اگر دیافراگم لنز بر روی عدد ۸ قرار گرفته باشد، قطر روزنه ۶/۲۵ میلی‌متر خواهد بود. این اعداد از تقسیم فاصله کانونی بر اپرچر به دست می‌آید و هر چه اپرچر کوچکتر باشد، قطر روزنه یا اپرچر بیشتر خواهد بود. به این دلیل است که اپرچر کوچکتر باعث باز شدن روزنه و اپرچر بزرگتر، باعث تنگ شدن روزنه می‌شود.

با گشاد و تنگ کردن این روزنه، نه تنها میزان ورودی نور به درون دوربین تغییر می‌یابد، بلکه عمق میدان نیز تغییر پیدا خواهد کرد. هر چه عدد دیافراگم، کوچکتر باشد، مساحت روزنه افزایش پیدا خواهد کرد و هر چه این مساحت بیشتر باشد، عمق میدان کمتر خواهد بود. به‌طور مثال، عمق میدان با f/22 بسیار بیشتر از عمق میدان با f/2.8 خواهد بود. به شکلی دیگر: هر چه عدد اپرچر (دیافراگم) یا همان ضریب F کوچک‌تر شود روزنه بزرگ‌تر، ورود نور بیش‌تر و عمق میدان کم‌تر، هر چه عدد اپرچر (دیافراگم) یا همان ضریب F بزرگ‌تر شود روزنه کوچک‌تر، ورود نور کم‌تر و عمق میدان بیش‌تر خواهد بود.

باید توجه داشت که در ایران، استفاده از کلمه فرانسوی دیافراگم به جای اپرچر اشتباه است. دیافراگم تنها به تیغه‌ها گفته می‌شود و اپرچر به روزنه‌ای که در میان این تیغه‌ها ایجاد می‌شود، گفته می‌شود. در نتیجه، کلمه دیافراگم به‌طور اشتباه متداول شده‌ است. در انگلیسی کلمه دیافراگم به هیچ عنوان استفاده نمی‌شود.

شاتر

شاتر پردهٔ متحرکی است که در مقابل فیلم یا گیرنده تصویر قرار می‌گیرد و مانع رسیدن نور به آن می‌شود. در زمان عکسبرداری این پرده کنار رفته و نور در طی زمان تنظیم شده، به فیلم یا گیرنده تصویر می‌رسد و شاتر مجدداً بسته می‌شود.

شاترها در دو نوع سطح کانونی (Focal-plane shutter) و برگی (Leaf shutter) وجود دارند.

کار باز و بسته شدن شاترها با فنرهایی انجام می‌شود که به مرور زمان این فنرها کارایی خود را از دست داده و کند می‌شوند. بعد از مدتی، زمان نوردهی به نسبت کند شدگی فنرها افزایش یافته و نوردهی بیشتر از حد لازم انجام می‌گیرد (Over Expose).

برای تست سرعت شاتر راه‌های متعددی وجود دارد. یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای تست سرعت شاتر این است: از سوژه معینی بدون تغییر زاویه و بدون تغییر نور عکس‌های متوالی بگیریم و در هر کادر با یک استاپ افزودن سرعت شاتر، یک استاپ دیافراگم را باز کنیم. (زیرا نسبت سرعت شاتر و گشادگی دهانه دیافراگم که با f نشان می دهند، نسبت عکس دارد. در واقع شاتر میزان زمان نور ورودی به اتاق تاریک را تعیین می کند و دهانه دیافراگم میزان حجم نور ورودی به اتاق تاریک را)

با کنترل نتیجه، هر کدام از عکس‌ها که نور زیادی دریافت کرده و (Over Expose) شده، مشخص می‌شود که شاتر در آن استاپ دقت خود را از دست داده است. البته شاید به نظر افراد مبتدی این مسئله چندان مهم نیاید! ولی در کارهای حرفه‌ای اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد.

تقدم شاتر

تقدم شاتر نام یک حالت در تنظیم دوربین عکاسی است. در این حالت، عکاس می‌تواند سرعت دلخواه را انتخاب کند و دوربین بر اساس شرایط نوری به‌صورت خودکار، دیافراگم را تنظیم می‌کند.

تقدم سرعت شاتر برای کنترل عکاسی از حرکت کاربرد دارد. یک سرعت شاتر بالا حرکات سریع را ساکن می‌کند و سرعت شاتر آهسته باعث می‌شود که یک جسم متحرک به صورت محو ثبت شود. در اغلب دوربین‌های عکاسی و دوربین‌های کانن این گزینه با TV و در دوربین‌های المپیوس و نیکون با S مشخص می‌شود.

تقدم دیافراگم

تقدم دیافراگم نام یک حالت در تنظیم دوربین عکاسی است. در این حالت عکاس می‌تواند دیافراگم مورد نظر خود را تنظیم کند و دوربین بر اساس اطلاعات نورسنج، سرعت شاتر را متناسب با نور محیط تنظیم می‌کند تا نورسنجی درست حاصل شود. از این حالت در شرایطی استفاده می‌شود که عکاس می‌خواهد دیافراگم را به منظور کنترل عمق میدان تحت کنترل داشته باشد.

قطع فیلم

قطع فیلم مجموعه‌ای از ویژگی‌های استاندارد در مورد اندازه فیلم عکاسی است که برای ضبط تصویر استفاده می‌شود.

سرعت فیلم

سرعت فیلم یا ایزو عددی است که جهت اندازه‌گیری حساسیت فیلم عکاسی یا حسگرهای الکترونیکی استفاده می‌شود. در دوربین آنالوگ هر چه حساسیت فیلم بیش‌تر باشد، نیاز به نور کمتری خواهد بود ولی کیفیت عکس‌ها نیز کاهش پیدا می‌کند.

در دوربین دیجیتال حساسیت دوربین، مقدار تقویت خروجی حسگر را تعیین می‌کند. هر چه خروجی بیشتر تقویت شود، نیاز به نور کمتر خواهد بود ولی افزایش تقویت، باعث افزایش نویز و در نتیجه کاهش کیفیت می‌شود.

فیلم‌هایی که حساسیت کمی به نور دارند نیاز به زمان نوردهی بیشتری دارند و فیلم‌های حساسیت پایین نامیده می‌شوند. عکس این فیلم‌ها، فیلم‌هایی هستند که حساسیت بیشتری به نور دارند. با این فیلم‌ها برای گرفتن عکسی مشابه با فیلم‌های حساسیت پایین زمان نوردهی کمتری لازم است.

حساسیت فیلم بر اساس دو استاندارد دی آی ان و ای اس ای سنجیده می‌شود.

معمولاً از فیلم‌های حساسیت بالا برای عکس‌برداری از اشیای متحرک و در محیط‌هایی با نور کم استفاده می‌شود. کیفیت عکسی که با فیلم حساسیت پایین گرفته می‌شود، بهتر است.

فاصله کانونی عدسی

فاصله کانونی (Focal length) در سیستم‌های نوری مثل عدسی دوربین‌های عکاسی، به میزان همگرایی (فوکوس) یا واگرایی (دیفیوز) شدن پرتوهای نور گفته می‌شود. هر چه فاصله کانونی کوتاه‌تر باشد، قدرت و تمرکز نور بیشتر و هر چه فاصله کانونی بلندتر باشد، قدرت و تمرکز نور کمتر می‌شود.

فاصله کانونی عدسی یک لنز عکاسی عبارت است از فاصلهٔ کانونی لنز وقتی که روی فاصلهٔ بسیار دور (بی نهایت) تنظیم شده باشد. هنگام زوم روی یک شی فاصله کانونی عوض می‌شود و هر چه شی دورتر باشد، فاصلهٔ کانونی بیشتر می‌شود. در شرایط یکسان عکسی که با فاصله کانونی کمتر گرفته شده باشد، کیفیت بهتری دارد. هر چه فاصله کانونی عدسی بیشتر شود، زاویه دید محدودتر خواهد شد.

فاصله میان لنز تا نقطهٔ کانونی را فاصله کانونی می‌گویند. نقطهٔ کانونی یعنی جایی‌ که شعاع‌های نوری که از لنز گذشته و به طرف محور مرکزی شکسته می‌شوند، جمع می‌شوند.

عدد راهنمای فلاش

عدد راهنمای فلاش (Guide number) عددی است که جهت مشخص کردن قدرت فلاش و محاسبهٔ میزان باز بودن دیافراگم (ضریب اف) از طرف کارخانهٔ تولیدکننده در رابطه با نوع فلاش مشخص، اعلام می‌شود. هر چه عدد راهنما بزرگ‌تر باشد، قدرت فلاش هم قوی‌تر خواهد بود.

از عدد راهنما در مواردی استفاده می‌شود که عکاس عدد راهنمای فلاش را می‌داند، فاصلهٔ سوژه تا دوربین نیز مشخص است و می‌خواهد ضریب اف را تعیین کند. در این حالت عدد راهنما را تقسیم به فاصلهٔ سوژه تا دوربین (به متر) می‌کند و اندازهٔ ضریب اف مناسب را به دست می‌آورد.

فلاش تکمیلی

فلاش تکمیلی یا فلاش پُرکننده به فلاشی گفته می‌شود که در شرایط پر نور به‌کار می‌رود و برای افزایش نور پیش زمینه سوژه و به تعادل رساندن آن نسبت به پس زمینه پر نور است.