کارگاه مقدماتی / انواع قلم – نکات فنی و ایمنی قلم‌کاری
قلم‌کاری به کمک ابزاری به نام قلم انجام می‌شود. قلم ابزاری است که از آن جهت کندن سر پرچ‌ها، قطع کردن زواید قطعه کار و قطعات ریخته شده استفاده می‌شود. علاوه بر موارد فوق، ضربه زدن به پیچ و مهره‌های زنگ زده جهت باز کردن و تمیزکردن زایده‌های ناشی از جوشکاری نیز توسط قلم انجام می‌شود.
در این مقاله می‌خوانیم:
قلم
برش‌کاری به کمک قلم
زاویه گوه قلم
زاویه قلم‌کاری
انواع قلم
اصول و نکات فنی قلم‌کاری
نکات ایمنی و پیشگیری از سوانح در قلم‌کاری
قلم
قلم از چهار قسمت اصلی لبه برنده، قسمت آهنگری شده، بدنه قلم و سر قلم تشکیل شده است. در شکل زیر اجزای اصلی قلم نشان داده شده است.
جنس قلم‌ها از فولادهای مختلف ابزارسازی است. لبه برنده قلم که به صورت گوه‌ای ساخته شده و پس از آب دادن، به وسیله سنگ تیز کرده و زاویه آن را به مقدار مورد نیاز رسانده می‌شود. بدنه و سر قلم را برای اینکه حالت شکنندگی نداشته باشد و بتواند در برابر ضربات چکش مقاومت کند، آب‌کاری نمی‌کنند و نرم باقی می‌گذارند.
برای قلم‌کاری روی قطعات سخت، از قلم با جنس فولاد آلیاژی ( کرم، وانادیوم ) استفاده می‌شود. چگونگی قرار دادن قلم در روی سطح کار بستگی به نوع عملیات قلم‌کاری دارد.
برش‌کاری به کمک قلم
عمل برش در قلم کاری به کمک نفوذ گوه در قطعه کار اتفاق می‌افتد. در اثر فرو رفتن گوه در کار، ابتدا دو سطح تماس آن تحت تاثیر نیروی جدایش که در اثر ضربات چکش پدید می‌آید، مواد قطعه کار را در دو طرف به هم فشرده و از یکدیگر دور می‌کند. این عمل تا آنجا ادامه دارد که سطح باقی‌مانده تحمل نیروی جدایش را نداشته و به صورت شکسته از هم جدا می‌شود. در شکل روبرو سه سطح برش مختلف در عمل برش‌کاری به کمک قلم نشان داده شده است.
زاویه گوه قلم
زاویه گوه قلم بر حسب موارد استفاده و جنس کار انتخاب و تنظیم می‌شود. در جداول زیر مقدار زاویه گوه بر مبنای جنس قطعه کار و مقدار زاویه گوه بر مبنای نوع قلم نشان داده شده است.
زاویه قلم کاری
زاویه قلم‌کاری بر حسب نوع قلم‌کاری انتخاب می‌شود. اگر قلم را به صورت عمودی روی کار قرار دهیم باعث قطع شدن و برش قطعه کار می‌شود. جهت براده‌برداری از روی کار، قلم به صورت مایل نگه داشته می‌شود. هر چه زاویه قلم‌کاری بیشتر باشد، زاویه براده کوچکتر شده و در نتیجه لبه قلم در حین براده‌برداری به سمت پایین هدایت شده و در کار فرو می‌رود. هر چه زاویه قلم‌کاری کوچکتر باشد، ضخامت براده کمتر و در نتیجه بیرون آمدن لبه برنده از کار راحت تر خواهد بود.
انواع قلم
قلم‌های دستی بر حسب کاربرد به فرم‌های مختلفی ساخته می‌شوند. جدول زیر، ۶ نوع قلم دستی تخت، لب‌گرد، ناخنی، شیار، میان‌بر و لب‌پران به همراه کاربرد هر یک را نشان داده است.
اصول و نکات فنی در قلم‌کاری
۱- در صورت لزوم از گیره مناسب و متناسب استفاده شود.
۲- جنس قلم باید با توجه به جنس قطعه کار انتخاب شود.
۳- زاویه قلم باید در حین کار مرتب بررسی شود.
۴- از تیز بودن قلم اطمینان حاصل شود.
۵- قطعه کار باید به صورت محکم به گیره بسته شود تا در حین ضربات چکش از جای خود خارج نگردد. در صورت نیاز می‌توان از چوب در زیر قطعه استفاده کرد.
۶- در حین استفاده از قلم جهت قطع کردن قطعه‌کار، بهتر است از زیرکاری مناسب استفاده شود.
۷- در هنگام قلم‌کاری، امتداد نیروی چکش در لحظه برخورد با قلم باید هم راستا با محور قلم باشد.
۸- در براده‌برداری به وسیله قلم از روی سطوح بزرگ، بهتر است ابتدا شیارهایی به وسیله قلم ناخنی بر روی سطح قطعه ایجاد گردد و سپس به کمک قلم تخت محل براده‌برداری کامل شود.
نکات ایمنی و پیشگیری از سوانح در قلم‌کاری
۱- در هنگام تیز کردن قلم از عینک محافظ استفاده شود. فاصله تکیه‌گاه با سنگ حتی‌الامکان حدود ۲ میلی‌متر باشد. زیاد بودن این فاصله باعث قاپیدن قلم و شکستن سنگ سنباده شده و موجب سانحه می‌گردد.
۲- در هنگام قلم‌کاری براده‌ها به اطراف پرت می‌شوند. بنابراین توجه کنید که براده به سمت اطرافیان و یا خود شما نپرد. زیرا ممکن است وارد چشم شده و ایجاد ناراحتی کند. برای پیشگیری بهتر است از یک توری محافظ و عینک محافظ استفاده شود.
۳- پلیسه سر قلم را به موقع برطرف کنید زیرا ممکن است ضمن چکش‌کاری بشکند و باعث ایجاد سانحه گردد.
۴- در کارگاه‌هایی که مواد محترقه وجود دارد و ایجاد جرقه باعث انفجار می‌شود، از قلم‌هایی که در اثر ضربه تولید جرقه نمی‌کنند استفاده شود. این نوع قلم‌ها معمولا از آلیاژ برنز و برلیم ساخته می‌شود.
بیشتر بخوانید
تجهیزات کارگاه مقدماتی / میزکار – گیره و انواع آن
تجهیزات کارگاه مقدماتی / چکش – گوه – زوایای اصلی در براده‌برداری
امیدواریم از مطالعه این مقاله که به معرفی انواع قلم و نکات فنی و ایمنی قلم‌کاری پرداخته شده بود، لذت برده باشید. خوشحال می‌شویم نظرات خود را جهت بهبود کیفیت این سری مقالات با ما در میان بگذارید.
مجله اینترنتی تحلیلک
