اختلال اسکیزوفرنی قسمت دوم

اختلال اسکیزوفرنی

اختلال اسکیزوفرنی یک اختلال روانی وخیم است که علائم آن معمولا در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی ظاهر می شود. اسکیزوفرنی بیماری روانی پیچیده ای است که روی نحوه‌ی تفکر، احساسات، رفتار و ارتباط با دیگران تأثیر می‌گذارد. از علائم بارز آن می توان به توهم، هذیان و مشکلات شناختی دیگر اشاره کرد. این اختلال بر خود فرد، جامعه و به‌ویژه خانواده فرد مبتلا تأثیرات فراوانی می‌گذارد، زیرا این افراد بسیاری از توانایی های خود را از دست می‌دهند. این افراد در یافتن شغل و حتی مراقبت از خود دچار مشکل می‌شوند. از طرفی باورهای اشتباه درباره اسکیزوفرنی باعث می شود، مردم رغبتی برای صحبت کردن و یا همراهی در درمان این اختلال نداشته باشند.

در مطلب قبل به توضیح کامل تاریخچه و علائم این اختلال پرداختیم، در ادامه سعی داریم علل بروز این اختلال را بیان کنیم.

علل بروز اختلال اسکیزوفرنی

بروز علائم اسکیزوفرنی را تنها به یک عامل نمی توان نسبت داد، زیرا عوامل مختلفی در بروز این بیماری روانی نقش دارند. از جمله عوامل ژنتیکی، هورمونی، روانی و حتی شرایط محیطی که بر ساختار شیمیایی مغز تاثیر می گذارند، زمینه را برای بروز این اختلال فراهم می کنند.

۱) عوامل زیستی

الف) ژنتیک:

مطالعات نشان می دهد که اسکیزوفرنی یک بیماری موروثی است. خویشاوندان درجه یک افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بیشتر از سایرین در معرض ابتلا قرار دارند. حتی ابتلا خویشاوندان درجه دو هم احتمال بروز آن را در خانواده افزایش می دهد.

پژوهش ها حاکی از آن است که بعضی ژن‌ها در بروز این بیماری روانی دخالت دارند. هر چند با بررسی ژنتیکی نمی توان پیش بینی کرد که چه کسی مبتلا می شود، چرا که ژن ها عامل بروز بیماری نیستند. در اصل رابطه بین ژن های عامل بیماری با عوامل محیطی است که سبب بروز بیماری می شود.

به هرحال وراثت نمی تواند علت بروز همه موارد این بیماری روانی را توجیه کند.

ب) عوامل بیوشیمیایی:

عدم توازن انتقال‌ دهنده‌ی عصبی مانند دوپامین، سروتونین و… در ابتلا به اسکیزوفرنی نقش دارند.

* دوپامین

اسکیزوفرنی نتیجه فعالیت بسیار زیاد دوپامینرژیک است. آزادسازی مفرط دوپامین در بیماران با بروز علائم روانپریشی مثبت به شدت ربط داده شده است.

* سروتونین

طبق فرضیات موجود، فزونی سروتونین یکی از علل بروز علائم مثبت و منفی اسکیزوفرنی است.

ج) ساختار مغزی:

تحقیقات انجام شده حاکی از تفاوت ساختار مغزی در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی است. برای مثال بطن مغز در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بزرگتر از سایرین است. علاوه بر این برخی از نواحی مغز مبتلایان فعالیت کمتر یا بیشتری نسبت به مغز سالم دارند. این امر ناشی از کم بودن ماده‌ی خاکستری در مغز افراد مبتلا است.

این اختلافات بین مغز افراد سالم و اسکیزوفرنی زیاد نیستند اما در اسکن‌های مغزی می‌توان آن‌ها را مشاهده کرد. از این طریق می‌توان تا حدی وجود اختلال اسکیزوفرنی را در افراد شناسایی کرد. این تفاوت‌های ساختاری در مغز افراد مبتلا ممکن است بر اثر بروز مشکلات در دوران بارداری و زایمان به وجود آمده‌ باشند اما هنوز توضیح دقیقی برای آن‌ها ارائه نشده است.

۲) نظریات روانی-اجتماعی و روانکاوانه

اسکیزوفرنی بیماری مغز است و این احتمال وجود دارد که مثل بیماری‌های سایر اعضا (سکته قلبی یا دیابت) سیرش تحت تاثیر فشارهای روانی اجتماعی قرار داشته باشد. به همین دلیل باید هم عوامل زیستی و هم عوامل روانی اجتماعی موثر بر اسکیزوفرنی را مورد توجه قرار داد. این اختلال با تک‌ تک بیماران که هر یک نیز ساختار روانی منحصر به فردی دارند به گونه‌ای متفاوت از بقیه اثر می کند. گرچه بسیاری از نظریه های روان پویشی درباره نحوه پیدایش بیماری اسکیزوفرنی کهنه و منسوخ به نظر می رسند اما توجه به این عوامل به بالینگر کمک می کند که دریابد این بیماری چگونه روان بیمار را تحت تاثیر قرار می دهد.

الف) نظریات روانپویشی

* زیگموند فروید:

فروید معتقد بود که اسکیزوفرنی نتیجه تثبیت در مراحل ابتدایی رشد است. این تثبیت ها سبب بروز نقایصی در رشد ایگو می شود.  بروز نقص در ایگو بر تفسیر واقعیت و کنترل سائق های درونی اثر گذاشته و باعث ایجاد علائم اسکیزوفرنی می شود.

* مارگارت ماهلر:

اسکیزوفرنی نتیجه تحریفاتی است که در ارتباط دو سویه نوزاد و مادر به وجود می آید. کودک نمی تواند از رابطه تنگاتنگ و کاملا وابسته ای که مشخصه روابط مادر و کودک در مرحله دهانی رشد است، رها شود و فراتر رود. در نتیجه هویت فرد هیچ گاه به امنیت نمی رسد.

* پاول فدرن:

او معتقد بود که نقص کارکردهای ایگو امکان آن را فراهم می کند که خصومت و پرخاشگری شدید، رابطه مادر – کودک را تحریف کند که این امر نهایتأ سبب به هم ریختگی شخصیت و آسیب پذیری در برابر استرس می شود. علائم از آن رو در نوجوانی شروع می شود که فرد در این زمان محتاج ایگوی قوی است تا بتواند از پس نیاز به استقلال عمل، جدا شدن از والدین، شناخت وظایف خود، نظارت بر سائق های تشدید یافته درونی و مدارا با محرک های شدید بیرونی برآید.

* هری استک سالیوان:

او اسکیزوفرنی را به صورت اختلالی در روابط بین فردی می نگریست. اضطراب شدید این بیماران نوعی احساس قطع ارتباط به وجود می آورد که معمولا به یک حالت مبتنی بر احساس گزند و آسیب موسوم به تحریف پاراتاکسیک تبدیل می شود. به عقیده سالیوان اسکیزوفرنی یک روش انطباقی برای اجتناب از ترس و وحشت و احساس جدایی از خود است. منشأ این اضطراب غیرطبیعی، تجارب آسیب زایی است که در طی دوران رشد بر روی هم انباشته می شوند.

ب) نظریات یادگیری

نظریه پردازان یادگیری معتقدند کودکانی بعدها دچار اسکیزوفرنی می‌شوند که با تقلید از والدینی که خود نیز ممکن است مشکلات روحی چشمگیری داشته باشند، واکنش‌های غیر عاقلانه و روش‌های غیر منطقی اندیشیدن را می آموزند. طبق نظریه یادگیری روابط بین فردی بد نیز در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی الگوهای یادگیری بدی پیدا می‌شود که در کودکی وجود داشته‌اند.

۳)علل محیطی

علل محیطی هنگامی که با علل ژنتیکی همراه شوند، فردی که استعداد ژنتیکی اسکیزوفرنی دارد را مبتلا می‌سازند. عوامل متعددی از جمله ابتلا به عفونت های ویروسی، شرایط تولد، فصل تولد (تولد در زمستان و اوایل بهار با بیماری اسکیزوفرنی ارتباط دارد)، سوء تغذیه در دوران جنینی، مشکلات هنگام تولد و شرایط طاقت فرسا، شرایط تربیتی نامناسب و فشارهای روانی اولیه همگی فرد را در معرض ابتلا قرار می‌دهند.

۴) سوء مصرف مواد اعتیاد آور

مواد مخدری همچون ال اس دی، حشیش، ماریجوانا، آمفتامین و کوکائین در بروز اسکیزوفرنی نقش عمده‌ای دارند. نیمی از افراد مبتلا به این اختلال به سوء مصرف مواد مخدر و یا الکل مبتلا هستند. نقش حشیش در ابتلا به این بیماری روانی بسیار زیاد است. همچنین ماریجوانا خطر پیشرفت اختلالات روانی را افزایش می‌دهد. آمفتامین، کوکائین و به میزان کمتر الکل منجر به جنون می‌شوند. طیق تحقیقات انجام شده افراد مبتلا به این اختلال روانی تمایل بیشتری نسبت به مصرف نیکوتین دارند. تقریبا ۹۰ درصد آن‌ها به نیکوتین اعتیاد دارند. علت این امر می‌تواند ناهنجاری‌های گیرنده‌های نیکوتینی در مغز افراد مبتلا به اسکیزوفرنی باشد. مصرف سیگار غلظت خونی برخی از داورهای ضد روانپریشی را کاهش می‌دهد.

نقش ویژگی های دینامسیم خانواده در بروز اختلال اسکیزوفرنی

از نظر بالینی مهم است که از رفتار خانوادگی بیمارگون غفلت نکنیم زیرا چنین رفتاری ممکن است فشار هیجانی را که بیمار روان‌گسیخته آسیب پذیر باید با آن مدارا کند، به نحو چشمگیری افزایش دهد.

در مطالعه ای که بر روی کودکان بریتانیایی انجام شد، مشخص شد که خطر بروز اسکیزوفرنی در کودکانی که رابطه مادر-کودک ضعیفی داشتند ۶ برابر بیشتر بود و آن دسته از کودکان حاصل از مادران دچار اسکیزوفرنی که در شرایط نامساعدی بزرگ شده بودند در مقایسه با آنهایی که در خانه های پر محبت و توسط والدین ناتنی با ثباتی پرورش یافته بودند، بیشتر دچار اسکیزوفرنی شدند.

با این حال هیچ مدرک کاملا کنترل شده ای در دست نیست که نشان دهد الگوی خانوادگی خاصی نقش علیتی در پیدایش اسکیزوفرنی دارد. البته برخی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی از خانواده های کج کار برخاسته اند اما درست همانطور که بسیاری از بیماران غیر روانپزشکی هم ممکن است ریشه در چنین خانواده هایی داشته باشند.

الف)تعهد دوگانه

کودکانی که پیام های متعارضی از والدین در مورد رفتارها، نگرش ها و احساس های خود دریافت می کنند، در لاک حالت روان پریشی خود فرو می روند تا از اغتشاش ذهنی لاینحلی که این مخمصه دوگانه نصیبشان می کند، خلاصی یابند. (گریگوری بیتسون و دانلد جکسون)

مثال: مادری که به کودک خود توصیه می کند شیرینی هایش را به دوستانش نیز بدهد و سپس به این دلیل که کودک تعدادی از شیرینی ها را به دوستش داده او را تنبیه می کند.

ب) خانواده های گسیخته و یک سویه

تئودور لیدز دو الگوی نابهنجار در رفتار خانواده ذکر کرده است. در یکی از این دو، گسیختگی چشم گیری میان والدین وجود دارد، به طوری که یکی از آن دو خود را بیش از حد به فرزندی از جنس مخالف خود نزدیک می کند. در نوع دیگر، رابطه ای یک سویه میان یکی از فرزندان و یکی از والدین در کار است که متضمن دعوای قدرت میان والدین و در نتیجه غلبه یکی از آن دو است. این کشمکش ها، توانایی انطباقی فرد مبتلا به اسکیزوفرنی را که بسیار آسیب پذیر است، تحت فشار قرار می دهد.

ج) خانواده های شبه دو سویه و شبه متخاصم

لیمن واین خانواده هایی را ذکر کرده که همیشه روابط کلامی شبه متخاصمی را به کار می برند. در این خانواده ها ابراز هیجان سرکوب شده و نوعی ارتباط کلامی منحصر به فرد دارند. در این خانواده ها کودک هنگام ارتباط برقرار کردن با دیگران مشکل پیدا می کند. ارتباط کلامی کودک ممکن است برای افراد خارج از خانواده قابل فهم نباشد.

د) ابراز هیجان

والدین ممکن است رفتاری توام با خرده گیری، تخاصم و مداخله مفرط با فرد مبتلا به اسکیزوفرنی داشته باشند. مطالعات نشان می دهد در خانواده هایی با سطح بالای ابراز هیجان میزان عود اسکیزوفرنی بالاتر است. برای اندازه گیری میزان ابراز هیجان، باید نحوه گفتن و آنچه گفته می شود را تحلیل کرد.

بیشتر بخوانید

اختلال اسکیزوفرنی (روان گسیختگی) قسمت اول

مجله اینترنتی تحلیلک