اعتکاف و هر آنچه که باید درباره آن بدانید

اعتکاف در لغت

اعتکاف از ماده (عکف) در لغت به معنای اقبال و روی آوردن به چیزی و بزرگداشت آن است که در قرآن مجید نیز در مواردی در این مفهوم به کار رفته است. همچنین از همین ماده در قرآن، (عاکف) به معنای ساکن و مقیم و نیز (معکوف) در مفهوم ممنوع و بازداشته شده کاربرد یافته است.

اعتکاف در شرع التزام به توقف و درنگ در مسجد به قصد قربت است و تعریف جامع آن اقامت کردن برای حداقل ۳ روز در مسجد به قصد عبادت با مراعات شرایط لازم است. در اصطلاح سالکان و متصوفه، اعتکاف، فارغ و تهی ساختن دل از اشتغالات دنیوی و تسلیم کردن نفس به مولا است.

اعتکاف یعنی چه؟

اعتکاف یعنی گوشه نشینی و عزلت و در اصطلاح بریدن از خلق و نزدیک شدن به حق.

اعتکاف، اقامت در مسجد برای مدتی مشخص (دست‌ کم سه روز) همراه با روزه است. ارکان این عبادت، ماندن در مسجد و روزه است.

اعتکاف زمان مخصوصی ندارد، اما در روایات بهترین زمان برای اعتکاف، ماه رمضان، به‌ ویژه دهه سوم آن بیان شده است. در ایران، از سال‌های نخست دهه هشتاد شمسی، اعتکاف در ماه رجب رایج شده و در ایام البیض (۱۳، ۱۴ و ۱۵) این ماه در مساجد جامع اکثر شهرهای کشور برگزار می‌شود.

مدت اعتکاف نزد امامیه نباید از ۳ روز کوتاه‌تر باشد و اگر اعتکاف مستحب باشد، معتکف می‌تواند آن را قطع کند مگر در پایان روز دوم که واجب است آن را ادامه دهد. یعنی روز‌های دیگر واجب می‌شود.

به نظر مالک بن انس و شافعی معتکف باید پیش از غروب آفتاب در محل اعتکاف حاضر شود تا از آغاز شب در آنجا باشد. دیدگاه اهل سنت درباره مدت اعتکاف مختلف است و به نظر اکثر فقها حداقلی برای اعتکاف نیست. اعتکاف در مساجد جامع یا مسجدی که امامی عادل در آن نماز جمعه یا جماعت خوانده باشد، برگزار می شود. از این رو، فتوای مختلفی در این زمینه وجود دارد.

روزه از ارکان اعتکاف است و فرد در ایام اعتکاف باید روزه بگیرد؛ بنابراین کسی که نمی‌تواند روزه بگیرد، اعتکافش صحیح نیست. با توجه به اینکه روزه‌ گرفتن در روزهای عید فطر و عید قربان حرام است، اعتکاف در این روزها یا دو روز قبل از عید به طوری که روز سوم آن عید باشد، صحیح نیست. لازم نیست روزه مخصوص اعتکاف باشد، بلکه هر روزه‌ای مانند روزه قضا یا نذری کافی است.

در مدت اعتکاف، خروج از مسجد تنها در حد پرداختن به اموری خاص جایز است. مصالح عامی همچون اقامه نماز جمعه، تشییع جنازه، اقامه شهادت و عیادت بیمار و یا رفع نیازهای شخصی چون تهیه خوراک لازم و قضای حاجت از مصادیق این موارد شمرده شده است.

در اعتکاف چند چیز از جمله مباشرت جنسی حتی در حد بوسیدن همسر، استفاده از عطر، خرید و فروش، مگر برای رفع حاجت و نیز مشاجره و جدال درباره امور دنیوی بر شخص معتکف حرام می‌شود. ارتکاب برخی از محرمات علاوه بر باطل کردن اعتکاف موجب کفاره نیز می‌گردد.