سپندارمذگان روز بزرگداشت عشق
جشن سپندارمذگان یکی از جشن های ایرانی است که امروز ایرانیان آن را در روز سپندارمذ (پنجمین روز) از ماه سپندارمذ (اسفند) برگزار می کنند. ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه آورده است که ایرانیان باستان این روز را روز بزرگداشت زن و زمین می دانستند.
تاریخچه سپندارمذگان
در گاه شماری های مختلف ایرانی، علاوه بر این که ماه ها اسم داشتند، هر یک از روزهای ماه نیز یک نام داشتند. به عنوان مثال روز اول هر ماه «روز اورمزد»، روز دوم هر ماه، روز بهمن (سلامت، اندیشه) که نخستین صفت خداوند است، روز سوم هر ماه، اردیبهشت یعنی «بهترین راستی و پاکی» که باز از صفات خداوند است، روز چهارم هر ماه، شهریور یعنی شاهی و فرمانروایی آرمانی که خاص خداوند است و روز پنجم هر ماه، سپندارمذ بوده است. سپندارمذ لقب ملی زمین است. یعنی گستراننده، مقدس، فروتن.
زمین نماد عشق است چون با فروتنی، تواضع و گذشت به همه عشق می ورزد. زشت و زیبا را به یک چشم می نگرد و همه را چون مادری در دامان پر مهر خود امان می دهد. به همین دلیل در فرهنگ باستان اسپندارمذگان را به عنوان نماد مهر مادری و باروری می پنداشتند.
در هر ماه، یک بار، نام روز و ماه یکی می شده است که در همان روز که نامش با نام ماه مقارن می شد، جشنی متناسب با نام آن روز و ماه ترتیب می دادند. مثلاً شانزدهمین روز هر ماه، «مهر» نام داشت و در ماه مهر، مهرگان لقب می گرفت.
روز آبان در ماه آبان جشن آبانگان است یعنی جشن ستایش آب و روز آذر در ماه آذر جشن آذرگان است یعنی جشن ستایش آتش و همین طور روز پنجم ماه دوازدهم (اسفند)، سپندارمذ یا اسفندارمذ نام داشت که جشنی با همین عنوان می گرفتند. سپندارمذگان روز زن و زمین است.
سپندارمذگان روز بزرگداشت عشق
آیین های سپندارمذگان
در این روز مردان به همسران خود هدیه می دادند. مردان، زنان خانواده را بر تخت شاهی می نشاندند و از آنها اطاعت می کردند و به آنان هدیه می دادند. این یک یادآوری برای مردان بود تا مادران و همسران خود را گرامی بدارند و چون یاد این جشن تا مدت ها ادامه داشت و بسیار باشکوه برگزار می شد، همواره این احترام به زن برای مردان گوشزد می شد. این جشن هیچ ارتباطی به ولنتاین ندارد.
اختلاف در زمان برگزاری
هم اکنون در برخی از نقاط، به جای روز سپندارمذ (پنجم) از ماه سپندارمذ (اسفند)، روز بیست و نهم بهمن را روز جشن سپندارمذگان می دانند. درباره وجود دوگانگی ها باید گفت که جشن ها و فاصله های میان آنها در نوشته های کهن ایرانی دارای تعریف و اندازه های مشخصی است که به مانند دانه های یک زنجیر در پیوستگی کامل با یکدیگر هستند. تغییر جای یکی از آنها، موجب گسست همه این رشته خواهد شد. چنانکه در منابع ایرانی آمده است، جشن سده پس از ۴۰ روز از شب یلدا یا چله و پس از ۱۰۰ روز از اول آبان قرار دارد. همچنین جشن سده، پیش از ۲۵ روز از جشن اسفندگان است.
سپندارمذگان روز بزرگداشت عشق
این اندازه ها و فاصله های تعریف شده در نوشته ها و ریشه نامه های کهن ایرانی، تنها با گاه شماری ایرانی با ماه های سی و یک روزه (مبدأ هجری خورشیدی کنونی) که بزرگترین دستاورد دانش گاه شماری در جهان است، همسان است؛ ولی با کتابچه ای نوساخته که در چند سال گذشته در ایران با نام سالنمای دینی زرتشتیان چاپ می شود، هماهنگی ندارد. چرا که در این کتابچه، فاصله ۱۰۰ روزه از اول آبان تا جشن سده به ۱۰۶ روز، فاصله ۴۰ روزه شب چله (یلدا) تا جشن سده به ۴۶ روز و فاصله ۲۵ روزه جشن سده تا سپندارمذگان (اسفندگان) به ۱۹ روز رسیده است. این فاصله ها با هیچکدام از اسناد و منابع و تاریخ نامه های ایرانی هماهنگی ندارد.
سپندارمذگان روز بزرگداشت عشق
قدمت بیست ساله این تقویم، دستکاری های فراوان در گاه شماری ایرانی و زرتشتی، نبود هیچگونه سامانه کبیسه گیری و تعریف مشخص از طول سال، مبدأ سالشماری ساختگی و نیز اختلاف های فراوان با دیگر زرتشتیان جهان باعث شده که زرتشتیان نیز چنین دستکاری هایی در قواعد سنتی و دینی را نادرست شمارند. از این رو، زمان درست شب یلدا برابر با شامگاه ۳۰ آذر، جشن سده در ۱۰ بهمن و جشن سپندارمذگان (اسفندگان) در ۵ اسفند است.
سپندارمذگان روز بزرگداشت عشق
دیگر نام های سپندارمذگان
این جشن را با نام های جشن برزیگران هم نامیده اند. در روز اسفندگان چند جشن با مناسکی به خصوص برگزار می شده است.
نخستین جشن مردگیران یا جشن مژدگیران بود که اختصاص به زنان داشت.
استاد شفیعی کدکنی می فرماید:
چه دعات گویم ای گل!
تویی آن دعای خورشید که مستجاب گشتی
شده اتحاد معشوق به عاشق از تو، رمزی نگهی به خویشتن کن که خود آفتاب گشتی!
مجله اینترنتی تحلیلک
