آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی
مجله اینترنتی تحلیلک، در این بخش قصد داریم با معرفی اماکن گردشگری ایران در خدمت شما باشیم. امیدواریم که شما عزیزان بتوانید به این اماکن زیبا سر بزنید و خوشحال می شویم که تجربه های خودتان را با ما به اشتراک بگذارید. این مطلب به معرفی آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی اختصاص دارد.
آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی
صَفی‌ُالدّین اَردبیلی (۶۵۰-۷۳۵ق)، معروف به شیخ صفی اردبیلی، عارف و شاعر قرن هشتم هجری قمری، مرید و داماد شیخ زاهد گیلانی و نیای شاه اسماعیل اول مؤسس سلسله صفویان است.
نسب صفی الدین را با ۱۹ واسطه به امام موسی کاظم (ع)، امام هفتم شیعیان امامیه رسانده‌اند. در ریحانه‌الادب، صفاتی چون «برهان الاصفیاء»، «قطب‌الاقطاب» و «شیخ‌العارفین» برای او ذکر شده است.
وجود القابی چون سید برای شیخ صفی، در برخی اسناد قدیمی (قبل از تاسیس سلسلۀ صفویه)، نشان از سیادت وی داشته است.
صفی‌الدین فرزند مردی زارع بود و در سال ۶۵۰ق در روستای کلخوران، واقع در شمال‌غربی اردبیل، زاده شد. به جز مدتی که به فارس و گیلان سفر کرد، تا پایان عمر در همان روستا ساکن بود.
شیخ صفی در کودکی توجه خاصی به امور مذهبی نشان می‌داد. در جوانی قرآن را حفظ کرد و ضمن تحصیل علوم مقدماتی به زهد و ریاضت پرداخت. گاهی در مزار شیخ فرج اردبیلی و گاهی در مرقد شیخ ابوسعید اردبیلی به عبادت مشغول می‌شد.
بیشتر بخوانید: معرفی استان اردبیل / به همراه نقشه استان و شهرستان ها
شیخ صفی در پایان زندگی به حج رفت و پیش از رفتن، پسرش، صدرالدین، را به جای خود گماشت.
وی در بازگشت از این سفر بیمار شد و پس از دوازده روز بیماری، در صبح روز دوشنبه ۱۲ محرم ۷۳۵ق در ۸۵ سالگی، در اردبیل، زندگی را بدرود گفت.
فرزندان او، به‌ویژه پادشاهان صفوی، بر سر قبر او بنای بسیار باشکوهی ساختند که اکنون به بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی معروف است و از بناهای باشکوه تاریخی ایران به‌شمار می‌رود.
آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی
آرامگاه و خانقاه شیخ صفی الدین اردبیلی در مرکز اصلی شهر اردبیل واقع شده است. این مجموعه مذهبی در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی کشور و در سال ۱۳۸۹ در فهرست آثار جهانی یونسکو قرار گرفت.
آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی به گنبد الله الله نیز معروف است که در آن علاوه بر آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، مقبره‌های شاه اسماعیل اول (اولین پادشاه صفوی)، مادر شاه اسماعیل، برخی از مشایخ و صاحب‌منصبان دوران صفوی و نیز شهیدان ایرانی جنگ چالدران قرار دارد.
این مجموعه شامل بخش های دیگری از جمله چینی‌خانه، مسجد، جنت سرا، خانقاه، چله خانه، شهیدگاه و چراغ‌خانه است.
بر طبق وصیّت شیخ صفی الدین پیکر وی را در اتاقی کنار خلوتخانه و باغچه و حوضخانه دفن کردند و بر قبر او بنایی ایجاد کردند تا علاوه بر مقبره شیخ صفی و مرقد شاه اسماعیل اول، آرامگاه دیگر شاه زادگان صفوی و فرزندان وی را در این بقعه و محل شهیدگاه قرار دهند.
بیشتر بخوانید: مسجد جامع تبریز (مسجد جامع کبیری تبریز) / یادگار دوران سلجوقی
بقعه شیخ صفی‌الدین به نام خود او و توسط فرزندش صدرالدین موسی در سال ۷۳۵ ه. ق بنا شد و پس از آن پادشاهان صفوی قسمت های مختلفی را به آن اضافه کردند.
آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی
این مجموعه شامل آثار هنری بسیاری از بزرگان آن زمان است که از آن جمله می‌توان به کاشی کاری های معرق و مقرنس و گچ‌بری کتیبه‌های زیبا و نفیس و خط خطاطان بزرگ دوره صفوی (میر عماد، میر قوام الدین، محمد اسماعیل و…)، منبت‌های ارزنده، نقره کاری، تذهیب و طلاکاری، نقاشی و تنگ بری و… اشاره کرد.
متاسفانه در جریان جنگ‌های ایران و روسیه که در دوره قاجار صورت گرفت و باعث سقوط اردبیل شد، نسخ خطی کتابخانه شیخ صفی‌الدین اردبیلی توسط روس‌ها به غارت رفت. هم‌اکنون آن نسخ در موزه سن پترزبورگ در روسیه نگهداری می‌شوند. این بنای تاریخی در محله عالی قاپو است.
(درپی عهدنامه ترکمانچای در سال ۱۲۰۶ (خورشیدی)، ایران پذیرفت تا تمامی نسخ خطی کتابخانه شیخ صفی‌الدین اردبیلی که در آرامگاه قرار داشتند، به عنوان بخشی از غرامت‌های روسیه، ضبط و به آن کشور منتقل شوند.)
بیشتر بخوانید: معرفی پل معلق تمام شیشه ای هیر در نزدیکی شهر اردبیل
سر در اصلی آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی تا سال ۱۳۲۱ خورشیدی در ضلع شمالی میدان فعلی عالی قاپو قرار داشت که در آن سال بقایای سر در به دستور اداره کل باستان‌شناسی برداشته شد و کاشی‌های معرق آن فعلاً در انبار بقعه نگهداری می‌شوند.
صحن اصلی به صورت مستطیل با ابعاد ۴۰/۳۰*۱۰/۱۶ متر مفروش با تخته سنگ‌های صاف است که حوضی در وسط آن قرار دارد. در گذشته وسط این حوض چاه آبی قرار داشته که از آن برای وضو گرفتن استفاده می شده ولی الان قابل استفاده نیست. یکی از اشیای نفیس آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی، فرش مشهور اردبیل است که در حال حاضر در موزهٔ ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می‌شود.
آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی
مسجد جنت سرا
مسجد جنت سرا قبلا دارای سقف گنبدی بوده که پس از فرو ریختن در دوره قاجاریه، سقفی چوبی و مسطح روی آن ایجاد شد که بر ۱۶ ستون چوبی استوار شده است.
این مسجد در سمت چپ سرسرای ورودی قرار دارد که به صورت هشت ضلعی طراحی شده و فاقد محراب مسجد است. از منابع تاریخی اینطور به نظر می رسد که این مکان بیشتر برای انجام مجالس سماع عارفانه بوده و سنگ میدان یا «میدان داشی» آن هنوز در مجموعه بقعه شیخ صفی الدین موجود است.
قندیل خانه
قندیل خانه در حقیقت قسمت اصلی بناست و دقیقاً رو به روی سرسرای ورودی در دو طبقه قرار گرفته است. پنج پنجره چوبی در طبقه فوقانی و پنج پنجره در زیر آن نمای بسیار زیبایی را به این مکان بخشیده است.
از این قسمت با عنوان نمازخانه نیز یاد می‌شود و به دلیل وجود قندیل‌های نورانی آنجا که روشنایی آستانه را تأمین می‌کرده به قندیل خانه معروف شده است.
چینی خانه
چینی خانه با دو ورودی باریک به دارالحفاظ وصل می شود. این ساختمان چهار شاه نشین دارد و دارای تاق نما‌های فوق‌العاده زیبایی است که روی آن نقاشی و طلاکاری شده است. در دوره صفویه از این مکان برای نگهداری ظروف زرینه، سیمینه و … استفاده می شده است.
پناهگاه
آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی مکانی مقدس به شمار می‌رفت و حکم پناهگاه را داشت. کسانی که در آنجا متحصن می‌شدند حتی اگر از جانب شاه محکوم به اعدام بودند، جانشان در امان بود. مثلاً سلطان حسین‌خان شاملو برای حفظ جانش از دست اسماعیل قلی‌بیگ شاملو به این آرامگاه پناه برد.
شهیدگاه
این عنوان اولین بار در زمان شاه اسماعیل اول به این قبرستان داده شد. روایت است شاه اسماعیل اول در سال ۹۱۵ هجری پس از جنگ با فرخ یسار و فتح شروان جنازه پدر و جدش را همراه بزرگان و سرکردگان صفوی به اردبیل انتقال و در کنار مزار جدش دفن کرد و از آن زمان این قبرستان به شهیدگاه معروف شد. البته پس از وقوع جنگ چالدران تعدادی از قهرمانان شهید این نبرد نابرابر به این قبرستان منتقل و در آنجا به خاک سپرده شدند.
چله خانه
در این مجموعه دو چله خانه برای خلوت نشینی (چله نشینی) وجود داشته که چله قدیم برای شیخ صفی الدین و چله جدید برای خلوت صدرالدین موسی فرزند شیخ صفی الدین اردبیلی ساخته شده بود.
مجله اینترنتی تحلیلک
