یکشنبه/ 18 آذر / 1403
Search
Close this search box.

زندگینامه استاد ابوالحسن صبا یکی از نوابغ موسیقی ایران

ابوالحسن صبا، استاد موسیقی ایرانی، آهنگ‌ساز و نوازندهٔ سرشناس ایرانی بود. او از برجسته‌ترین چهره‌های موسیقی ایران در هفتاد سال گذشته‌است.

زندگینامه استاد ابوالحسن صبا

همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیلک؛ در این مطلب می خواهیم با زندگینامه استاد ابوالحسن صبا آشنا شویم.

ابوالحسن صبا فرزند دکتر ابوالقاسم کمال السلطنه فرزند جعفرخان حکیم باشی معروف به صدرالحکماء و از نواده های فتحعلی خان صبا ملک الشعرای دربار قاجار بوده است.

مادر ابوالحسن صبا نقل کرده است که ابوالحسن از بچگی لب ایوان می نشست و چند تار به انگشت خود می بست و با دهان صدای سازهای مختلف را در می آورد. کمال السلطنه پسر دیگری به نام عبدالحسین و سه دختر داشت که همه هنرمند و دلبسته به موسیقی بودند.

ابوالحسن صبا چهل سال تمام ساز نواخت، تعلیم داد، در ارکسترها شرکت کرد، کتاب نوشت و درتمام جریان‌های موسیقی ایران تأثیر مستقیم و مثبت داشت. در تمام رشته‌های موسیقی ایران و حتی سایر هنرها همچون ساختن ساز و نقاشی و ادبیات مهارت داشت، زبان انگلیسی می‌دانست و دانشنامه‌ای جامع از علم و عمل موسیقی ایرانی بود.

ابوالحسن صبا
زندگینامه استاد ابوالحسن صبا

زندگینامه استاد ابوالحسن صبا

استاد ابوالحسن صبا در سال ۱۲۸۱ خورشیدی در خانواده ای تولد یافت که اهل هنر و ادبیات و طبابت بودند. به علت تسلط پدر صبا به ادبیات فارسی و عربی، به او لقب کمال السلطنه داده بودند. پدرش سه تار نیز می نواخت و اولین استاد پسر بود.

ابوالحسن صبا تحصیلات مقدماتی را در مدرسه علمیه و سپس در کالج آمریکایی به پایان رسانید و به زبان و ادبیات فارسی و انگلیسی آشنایی یافت.

او نزد میرزا عبدالله فراهانی، درویش خان و علی‌نقی وزیری تار و سه‌تار، نزد حسین هنگ‌آفرین ویولن، نزد حسین اسماعیل‌زاده کمانچه، نزد علی اکبر شاهی سنتور، نزد اکبرخان نی و نزد حاجی خان ضرب را آموخت.

او همچنین در جوانی به مدرسه کمال‌الملک رفت و نقاشی را فرا گرفت. به علاوه در رشته‌هایی مانند سوهان‌کاری، نجاری، ریخته‌گری، معرق‌کاری و خاتم‌کاری مهارت کسب کرد که بعداً در ساختن آلات موسیقی به کار بست. ابوالحسن صبا، آثار نیما و هدایت را می‌خواند و با نیما و شهریار روابط نزدیک داشت.

استاد ابوالحسن صبا درباره فراگرفتن موسیقی چنین می گوید:

پدرم علاقه مفرطی به موسیقی داشت، یعنی خودش هم آشنا به ساز ایرانی بود و از کودکی یعنی از شش سالگی مرا نزد اساتید وقت راهنمایی کرده بود.

قبل از این که شروع به مشق ویولن بکنم با سازهای ایرانی از قبیل سه تار، تار، سنتور و ضرب آشنا شدم، حتی قدری هم کمانچه زدم.

بعداً اطلاعات خودم را به ویولن منتقل کردم و تقریباً یک مکتب خصوصی برای ویولن ایجاد شد و کتاب هایی در این خصوص نوشته و انتشار دادم.

زندگینامه استاد ابوالحسن صبا
زندگینامه استاد ابوالحسن صبا

ابوالحسن صبا در سال ۱۳۱۱ با یکی از شاگردان خود با نام منتخب اسفندیاری کوه نور، دختر عموی نیما، ازدواج کرد که حاصل این ازدواج، سه دختر به نام‌های غزاله، ژاله و رکسانا است. سبا فرزند رکسانا آخرین و کوچک‌ترین دختر استاد صبا و اسماعیل خویی است که دستی به تار دارد و فعالیت‌های هنری مادربزرگش را در کار تهیه مزون لباس‌های محلی ایرانی ادامه می‌دهد.

متأسفانه استاد ابوالحسن صبا زود از جهان رفت. او در تاریخ ۲۹ آذر سال ۱۳۳۶ در سن ۵۵ سالگی به علت عارضه قلبی درگذشت و پیکرش در قبرستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد.

زندگینامه استاد ابوالحسن صبا

فعالیت های هنری استاد ابوالحسن صبا

فعالیت های هنری استاد صبا
زندگینامه استاد ابوالحسن صبا

ابوالحسن صبا در سال ۱۳۰۲ در مدرسه عالی موسیقی که توسط علی‌نقی وزیری بنیان گذاشته شده بود، مشغول به تحصیل شد.

هرچند صبا از کودکی در نواختن انواع سازهای اصیل ایرانی مهارت داشت، اما شگفتی هنر او را باید از زمان تأسیس این مدرسه عالی دانست. صبا در ۲۲ سالگی دانشجوی ممتاز و تک‌نواز برنامه‌های مدرسه عالی موسیقی شد و مورد احترام و تشویق استادان و دوستانش قرار گرفت.

نخستین اثر ضبط ‌شده ابوالحسن صبا قطعه “زرد ملیجه” با ویولن بود که در میان دو بند سرود “ای وطن” در سال ۱۳۰۶ در قالب صفحه، تولید شد و بسیار مورد توجه قرار گرفت.

او در سال ۱۳۰۶ از طرف استاد علینقی وزیری مأمور شد تا در رشت مدرسه‌ای مخصوص موسیقی تأسیس کند.

او نزدیک ۲ سال در رشت ماند و در آن جا ضمن آموزش موسیقی، به روستاها و کوهپایه‌های شمال رفت و به جمع‌ آوری آهنگ‌ های محلی پرداخت و ارمغان‌هایی از این سفر به همراه آورد. آهنگ‌های دیلمان، رقص چوبی قاسم‌آبادی، کوهستانی و امیری مازندرانی یادگار این دوره از زندگی اوست.

ابوالحسن صبا در نواختن همه سازهای موسیقی ردیف، چیرگی پیدا کرد و تمام سازهای ایرانی همچون سنتور، تار، سه‌تار، تنبک، نی، کمانچه، ویولن و نیز پیانو را در حد استادی می‌نواخت ولی ویولن و سه‌تار را به عنوان سازهای تخصصی خود برگزید. سپس در مدرسه عالی موسیقی به شاگردی علی‌نقی وزیری درآمد و تکنواز ارکستر او شد.

در سال ۱۳۱۸ که رادیو تهران تأسیس شد، ابوالحسن صبا در رادیو به کار نوازندگی پرداخت ولی همچنان در هنرستان موسیقی مشغول آموزش و پژوهش در زمینه موسیقی بود و در اواخر عمر نیز در منزلش کلاس موسیقی دایر کرده بود و به علاقه مندان آموزش می‌داد.

بعد از مرگ و بر طبق وصیت او، خانه‌اش توسط دانشکده هنرهای زیبا در ۲۹ آبان ۱۳۵۳ به موزه تبدیل شد. این موزه در سال ۱۳۸۳ به کوشش سبا خویی، نوه استاد، مرمت شد و به وضعیت فعلی‌اش رسید که امروز میزبان هنردوستان ایرانی است.

زندگینامه استاد ابوالحسن صبا

شاگردان استاد صبا

شاگردان استاد

از میان انبوه شاگردان او می توان به حسین تهرانی، حسن کسایی، داریوش صفوت، فرامرز پایور، غلامحسین بنان، لطف‌الله مفخم پایان، علی تجویدی، جهانگیر کامیان، همایون خرم، رحمت‌الله بدیعی، ساسان سپنتا، ابراهیم قنبری مهر، مهدی خالدی، عباس شاهپوری، مهدی مفتاح، محمدعلی بهارلو، حبیب‌الله بدیعی، محمد طغانیان دهکردی، سعید قراچورلو و شهریار و بابک رادمنش اشاره کرد.

صبا

آثار استاد ابوالحسن صبا

از معروف ترین آثار صبا که تا کنون منتشر شده است می توان به سه دوره آموزش ویولن، چهار دوره تعلیم سنتور، یک دوره تعلیم تار و سه‌تار اشاره کرد.

در مجموع، کارهای به‌جا مانده از استاد ابوالحسن صبا را می‌توان این گونه دسته بندی کرد:

کارهای مستقل

  • کتاب دوره اول، دوم، سوم ویولن
  • کتاب دوره اول و دوم، سوم، چهارم سنتور
  • کتاب دوره اول سه تار

کارهای غیرمستقل

  • سلوی ای وطن کتاب دستور ویولن وزیری
  • چهار مضراب سه گاه، کتاب دستور ویولن وزیری
  • رنگ بیات ترک، کتاب ۲۳ قطعه ضربی‏
  • پیش درآمد ترک، ۱۸ قطعه پیش درآمد‏
  • نوید بهار، کتاب اول ویلون
  • چهار مضراب ساده در ماهور، کتاب اول ویولن
  • دستور ضرب
  • ردیف کامل آوازهای ایرانی
  • چهر مضراب نوا

کارهای الهام گرفته از موسیقی محلی

  • دیلمان (دشتی)‏
  • امیری یا مازندرانی (دشتی)‏
  • زرد ملیجه (دشتی)‏
  • به زندان (شوشتری)‏
  • در قفس (دشتی)‏
  • رقص چوپی (افشاری)‏
  • کوهستانی (دشتی)

 

امیدواریم از مطالعه زندگینامه استاد ابوالحسن صبا لذت برده باشید.

مجله اینترنتی تحلیلک

0 0 رای ها
امتیازدهی به مقاله
اشتراک در
اطلاع از
0 نظرات
قدیمی‌ترین
تازه‌ترین بیشترین رأی
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
0
افکار شما را دوست داریم، لطفا نظر دهید.x