«اختلال اضطراب پس از سانحه»
مطمئنا برای همه ما یا اطرافیانمان پیش آمده که در طول زندگی با حوادث ناگوار و طاقت فرسا مانند تصادف، حوادث طبیعی، تجاوز یا فقدان و سوگ ناگهانی عزیزان روبرو شده ایم. متاسفانه عوارض این حوادث غیرمترقبه و ترسناک به قدری شدید هستند که ممکن است تا مدت ها افکار فرد را به آن مشغول کرده و اضطراب و ترس شدیدی را در فرد ایجاد کند.
ظهور چنین علائمی پس از یک واقعه ناگوار کاملا طبیعی به نطر می رسد اما اگر مدت آن طولانی شود و شدت علائم افزایش پیدا کند دیگر نمی توان به آن به چشم یک سری رفتارهای طبیعی نگاه کرد، بلکه می تواند خبر از بروز نوعی اختلال روانشناختی به نام اختلال اضطراب پس از سانحه بدهد.
در اختلال اضطراب پس از سانحه علائم می توانند بیش از یک ماه تا ۳۰ سال ادامه پیدا کنند. فرد مدام به لحظه واقعه فکر می کند و اضطراب و ترس شدیدی را تجربه می کند؛ به طوری که دیگر نمی تواند مانند گذشته به زندگی طبیعی خود ادامه دهد.
از همین رو توجه کردن به نشانه ها برای تشخیص و درمان زودتر از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
با ما باشید؛ اختلال اضطراب پس از سانحه
بیشتر بخوانید: اختلال اضطرابی (تعریف، علایم، انواع آن) Anxiety Disorder
اختلال اضطراب پس از سانحه
اختلال اضطراب پس از سانحه یا PTSD نوعی اختلال روانشناختی است که در پی تجربه یا مشاهده یک حادثه یا رخداد ناگوار و وحشتناک مثل جنگ یا حتی یک حادثه طبیعی مثل سیل یا زلزله رخ می دهد. جهش به گذشته (فلش بک)، کابوس و اضطراب و استرس شدید و افکار ناخواسته در مورد واقعه، وحشت ناشی از تهدید جسمی و جنسی، مرگ غیر منتظره نزدیکان، تصادف، مشکلات مربوط به خواب، جنگ یا بلاهای طبیعی که فراتر از طاقت و ظرفیت روانی فرد است؛ از علائم اصلی این اختلال است.
اغلب افراد پس از تجربه کردن چنین مسائل دردناکی ممکن است تا مدتی پس از واقعه چنین نشانه هایی را تجربه کنند اما علائم فرد مبتلا به اختلال اضطراب پس از سانحه بیش از یک ماه طول می کشند و گاه به قدری شدید و طولانی می شوند که روند طبیعی زندگی فرد را مختل می کنند و فرد نمی تواند مانند گذشته (قبل از سانحه) عملکرد خوب و مطلوبی داشته باشد.
علائم اختلال اضطراب پس از سانحه
از علائم شایع اختلال اضطراب پس از سانحه می توان به افسردگی، اضطراب شدید، احساس غم عمیق، حس گناه، واکنش های فیزیکی بدن در زمان یادآوری خاطرات، بی علاقه شدن نسبت به علایق گذشته، اختلالات خواب و … اشاره کرد.
با این حال علائم رایج و مهم اختلال اضطراب پس از سانحه در دسته بندی زیر جای می گیرند.
علائم اختلال اضطراب پس از سانحه/ اجتناب و دوری
فرد مبتلا به اختلال اضطراب پس از سانحه اغلب از موقعیت ها، مکان ها یا افکاری که می تواند سانحه، ضربه یا خاطره ناراحت کننده ای را به او یادآوری کند اجتناب و دوری می کند.
این موضوع می تواند باعث جدایی وی از خانواده، دوستان و بی علاقگی او نسبت به مسائلی شود که قبلا از آن ها لذت می برده است.
علائم اجتناب می تواند شامل موارد زیر نیز شود:
- دوری از تفکر و یا صحبت در مورد آن رویداد
- اجتناب از مکان ها، فعالیت ها یا افرادی که یادآور واقعه هستند
- تغییرات منفی در تفکر و خلق و خو
- دشواری در حفظ روابط نزدیک
- احساس جدا شدن از خانواده و دوستان
- عدم علاقه به فعالیت هایی که زمانی از آنها لذت می برده
بیشتر بخوانید: ۱۰ نشانه کودک مضطرب و راه های برطرف کردن آن
علائم اختلال اضطراب پس از سانحه/ یادآوری و زنده کردن مجدد سانحه
افراد مبتلا به این اختلال به طور مداوم حتی در خواب واقعه را از طریق افکار و خاطرات آسیب دیده یادآوری می کنند. آنها مدام به گذشته بر می گردند و دچار توهم و کابوس می شوند. این تجربیات با اینکه در ذهن و خیال فرد اتفاق می افتند اما ممکن است آن چنان واقعی به نظر برسند که احساس کنند دوباره این حادثه را تجربه می کنند. این احساس آن قدر قوی است که حتی ممکن است حواس فیزیکی که در حین حادثه داشته مانند بویایی، شنوایی و درد را نیز دوباره احساس کند.
همچنین مواردی که آسیب ها برایشان یادآوری کند مانند تاریخ سالگرد واقعه باعث می شود احساس ناراحتی زیادی را تجربه کنند.
علائم یادآوری خاطرات می تواند شامل موارد زیر باشد:
- خاطرات دلخراش مکرر، ناخواسته از رویداد
- احساس تجربه مجدد حادثه مثل اینکه دوباره دارد اتفاق می افتد (فلاش بک)
- داشتن رویاها یا کابوس ها درباره این رویداد
- پریشانی عاطفی شدید یا واکنش های جسمی نسبت به چیزی که شما را به یاد واقعه می اندازد
علائم اختلال اضطراب پس از سانحه/ افزایش برانگیختگی خودکار یا تحریک پذیری
علائم تغییر در واکنش های جسمی و عاطفی (که علائم برانگیختگی نیز خوانده می شود) ممکن است در این افراد مشاهده شود. اغلب در کنترل و نشان دادن احساسات خود دچار مشکل هستند، به شدت تحریک پذیر و پرخاشگر می شوند و ممکن است از برخی علائم جسمانی نیز رنج ببرند.
از جمله علائم برانگیختگی جسمی و عاطفی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- به راحتی وحشت زده می شوند
- حالت تدافعی دائمی
- رفتار خود مخرب، مانند زیاده روی در مصرف الکل یا رانندگی خیلی سریع
- مشکل خواب (سقوط یا افتادن در خواب یا خواب ماندن)
- مشکل در تمرکز
- تحریک پذیری، طغیان عصبی یا رفتار پرخاشگرانه
- احساس گناه یا شرم
- تجربه احساسات متلاطم یا مبهوت شدن
- علائم جسمانی (افزایش فشار خون و ضربان قلب، تنفس سریع، تنش عضلانی، حالت تهوع و اسهال و…)
- ضعف در نشان دادن احساسات یا محبت
بیشتر بخوانید: اختلال وسواس پوست کنی Skin Picking Disorder
علائم اختلال اضطراب پس از سانحه/ تغییرات منفی در حالات و افکار
ترس، عصبانیت، احساس گناه، ناامیدی در مورد آینده، واکنش های احساسی اختلال اضطراب پس از سانحه هستند. این وضعیت به افکار و احساسات مربوط به سرزنش کردن، بیگانگی یا دوری و خاطرات آسیب زای واقعه اشاره دارد.
علائم تغییرات منفی در حالات و افکار می تواند شامل موارد زیر نیز شود:
- افکار منفی در مورد خود، افراد دیگر یا جهان
- ناامیدی در مورد آینده
- مشکلات حافظه، از جمله به خاطر سپردن جنبه های مهم رویداد مورد نظر
- دشواری تجربه احساسات مثبت
- احساس بی حسی
علل بروز اختلال اضطراب پس از سانحه
برای بروز اختلال اضطراب پس از سانحه علت واحدی وجود ندارد بلکه عوامل متعددی هستند که اغلب در تعامل با هم سبب بروز این اختلال می شوند.
عامل فشار
عامل فشار یا همان استرسورها علت اولیه پیدایش اختلال اضطراب پس از سانحه است. اما وقتی که واقعه آسیب زایی رخ می دهد همه افراد دچار PTSD نمی شوند. به عبارت دیگر برای ایجاد این اختلال عامل استرس لازم هست اما کافی نیست. واکنش فرد به رویداد سانحه باید به شکل ترس شدید یا وحشت باشد و زمینه های قبلی زیستی و روانی_اجتماعی فرد و اتفاقاتی که قبل و پس از آسیب روی می دهد نیز همگی به نوعی در شکل گیری آن موثرند.
بیشتر بخوانید: اختلال وسواس جبری چیست؟
عوامل خطر ساز
حتی در صورت مواجهه با آسیب های طاقت فرسا افراد معدودی هستند که دچار اختلال اضطراب پس از سانحه می شوند، چرا که عوامل متعدد دیگری به جز عامل استرسور در بروز این اختلال نقش دارند که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- وجود آسیب در دوران کودکی
- صفات مربوط به اختلالات شخصیتی، مرزی، پارانوئید، وابسته یا ضد اجتماعی
- ناکافی بودن نظام حمایتی از جانب خانواده یا همتایان
- مونث بودن
- آسیب پذیری ارثی به بیماری های روانی
- تغییرات پر استرس اخیر در زندگی
- ادراک یک موقعیت کنترل کننده بیرونی (علت طبیعی) به عوض یک عامل درونی (علت انسانی)
- سابقه اخیر افراط در مصرف الکل
عوامل زیستی
تجربیات آسیب زا می تواند به ایجاد تغییراتی در مغز و هورمون ها منجر شود و تغییر در نحوه تنظیم مواد شیمیایی و هورمون هایی که بدن در واکنش به استرس توسط مغز ترشح می کند می تواند در شکل گیری و تشدید این اختلال نقش مهمی داشته باشد.
بیشتر بخوانید: علل بروز اختلال اضطرابی (سبب شناسی) – Anxiety Disorder
عوامل اجتماعی
دریافت حمایت اجتماعی از طرف خانواده، دوستان، بستگان درجه یک و دیگر ارگان های اجتماعی نقش محافظتی در برابر اختلال اضطراب پس از سانحه دارند. از همین رو عدم دریافت حمایت کافی در بروز این اختلال نقش بسیار زیادی دارد.
عوامل شناختی
طبق مدل شناختی افراد مبتلا به اختلال اضطراب پس از سانحه نمی توانند عاملی که باعث بروز اختلال بوده را به خوبی پردازش یا توجیه کنند و به دلیل نقص شناختی به صورت متناوب آن را می پذیرند و انکار می کنند. گویی مغز با این قبول و انکار متناوب می کوشد حجم اطلاعاتی که آسیب بر سرش ریخته پردازش کند.
بیشتر بخوانید: اختلال بدریخت انگاری بدن یا خودزشت پنداری
عوامل رفتاری
در مدل رفتاری این اختلال در دو مرحله صورت می گیرد:
- نخست طی فرایند شرطی سازی کلاسیک آسیب مذکور (یعنی محرک غیر شرطی) که سبب ایجاد یک واکنش هراس آور شده است، با محرک شرطی (یعنی یادآورهای جسمی و ذهنی آن، نظیر مناظر، صداها و بوها) جفت می شود.
- در محله دوم از طریق یادگیری ابزاری محرک شرطی به صورت مستقل و بدون نیاز به محرک غیر شرطی اولیه، واکنش هراس آور تولید می کند و بیمار الگوی اجتناب از هر دو محرک شرطی و غیر شرطی را برای خود فراهم می کند.
همه گیرشناسی اختلال اضطراب پس از سانحه
میزان شیوع اختلال مادام العمر اختلال اضطراب پس از سانحه حدود هشت درصد جمعیت عمومی و میزان بروز آن در طول عمر ۹ تا ۱۵ درصد است. علاوه بر این میزان شیوع طول عمر در زنان ۱۰ درصد و در مردان ۴ درصد است.
اختلال استرس پس از سانحه در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما به دلیل ماهیت موقعیت های تسریع کننده آن شایع ترین سن شروع آن اوایل بزرگسالی است. البته بچه ها نیز ممکن است به این اختلال مبتلا شوند که معیارهای تشخیصی آن با بزرگسالان متفاوت است.
مردان و زنان از نظر نوع آسیب هایی که مسبب این اختلال در آنها می شود با یکدیگر تفاوت دارند. وقایع جنگی برای مردان و سوءاستفاده جنسی از زنان بیشترین نقش را در بروز این اختلال دارد.
بیشتر بخوانید: اختلال وحشت زدگی یا حمله پانیک چیست؟
عوامل موثر در شکل گیری اختلال اضطراب پس از سانحه
اختلال اضطراب پس از سانحه ممکن است بر اثر پیش آمدن یک واقعه برای خود فرد یا افراد خانواده و نزدیکان او در فرد به وجود آید.
رویدادهای پر اضطراب یا یک سانحه ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- فجایع طبیعی مانند سیل و زلزله
- خشونت جنسی یا تجربه سوء رفتار جنسی
- قرار گرفتن در معرض سوء استفاده جسمی در دوران کودکی
- تجربه سوانح هوایی مانند سقوط هواپیما
- آتش سوزی
- درگیری در یک جنایت
- تصادف خشن
- تهاجم یا جنگ یا شاهد این حوادث بودن
- آدم ربایی
- تشخیص یک بیماری تهدید کننده حیات
- حمله فیزیکی
- تهدید به سلاح
- تصادف
- سرقت
- شکنجه
مجله اینترنتی تحلیلک
