«اختلال انفجاری متناوب در کودکان»

اغلب ما با کودکان و یا حتی بزرگسالانی مواجه شده ایم که مدام دوره هایی از پرخاشگری دارند، بدون آن که عامل تحریک کننده ای در میان باشد یا اگر هم عاملی در میان باشد، کوچک تر از آن است که واکنشی به این شدت را ایجاب کند. به طور مثال برخورد اتفاقی یک رهگذر در پیاده رو به این افراد باعث می شود این افراد از خشم منفجر شده و پرخاشگری کنند. مدت این پرخاشگری اغلب بیش از ۳۰ دقیقه طول نمی کشد و پس از فروکش شدن خشم فرد شدیدا احساس پشیمانی می کند.

علائم ذکر شده در بالا نشان دهنده نوعی اختلال روانشناختی به نام اختلال انفجاری متناوب است. این اختلال می تواند تمام سنین را در بر بگیرد اما از آنجایی که سن شروع آن می تواند ۶ سالگی باشد در طبقه بندی اختلالات کودکان استثنایی قرار گرفته است.

با ما باشید؛ اختلال انفجاری متناوب در کودکان

بیشتر بخوانید: ۷ نشانه بیماری روانی در کودکان

اختلال انفجاری متناوب

اختلال انفجاری متناوب نوعی اختلال هیجانی رفتاری است. کودکان مبتلا به این اختلال ضربه های ناگهانی، پرخاشگری، رفتارهای خشونت آمیز را به طور متناوب و تکراری از خود بروز می دهند. عصبانیت های بی دلیل، پرتاب وسایل و اشیا در خانه به دیگران، بد اخلاقی کردن از علائم اصلی اختلال انفجاری متناوب است.

دوره های پرخاشگری در افراد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب ناگهانی و بدون این که عامل تحریک کننده ای در میان باشد (یا اگر هم عاملی در میان باشد کوچکتر از آن است که واکنشی به این شدت را ایجاب کند) شروع می شوند. این بروز پرخاشگری شدید معمولا کلامی است اما ممکن است به فیزیکی نیز تبدیل شود. در هر صورت این وضعیت ممکن است به شدت وخیم شود و گاهی کار به جایی می کشد که فرد کنترل خود را کامل از دست می دهد.

این حالت انفجار خشم معمولا بیش از نیم ساعت طول نمی کشد و پس از آن فرد به شدت احساس پشیمانی و ندامت پیدا می کند. این احساس پشیمانی ممکن است در نهایت منجر به افسردگی در فرد شود.

این پرخاشگری های متناوب و مکرر احساس پریشانی زیادی را در فرد ایجاد می کند، بر روی روابط فرد در خانه و محیط تحصیلی تاثیر منفی می گذارد و در صورت شدید بودن می تواند پیامدهای حقوقی و جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد.

علائم اختلال انفجاری متناوب

حمله های انفجاری خشم کاملا ناگهانی و بدون هیچ هشدار قبلی رخ می دهند و اغلب بیشتر از ۳۰ دقیقه طول نمی کشند. این حمله ها ممکن است به صورت متناوب یا با فاصلا زمانی بروز پیدا کنند. فرد هنگام ابراز خشونت اصلا به عواقب آن فکر نمی کند اما پس از آن شدیدا احساس پشیمانی و خجالت می کند. فرد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب در بیشتر اوقات عصبانی، پرخاشگر، تحریک پذیر و تکانشی است.

دوره های آسیب زننده اختلال انفجاری متناوب اغلب با علائم زیر همراه است:

• خشم
• لرزش بدن
• تپش قلب
• تحریک پذیری
• افکار خودکشی
• تنگی قفسه سینه
• انرژی بیش از حد
• مور مور شدن بدن

انفجارهای کلامی و رفتارهای انفجاری، متناسب با شرایط محیط و اوضاع، بدون فکر کردن به عواقب آن ها صورت می گیرد و می تواند شامل موارد زیر باشد:

• دعوا
• داد زدن
• بد خلقی
• تهدید دیگران
• صدمه به اموال
• بحث های شدید
• تهدید و حمله به مردم یا حیوانات
• سیلی زدن یا کتک زدن

تشخیص اختلال انفجاری متناوب

درمانگران برای دستیابی به یک تشخیص دقیق و درست اختلال انفجاری متناوب ابتدا معاینه فیزیکی و یک سری آزمایشات انجام می دهند تا بتوانند شرایط جسمی یا اختلالاتی که ممکن است باعث علائم مشابه در فرد شود را ارزیابی و رد کنند. پس از آن با توجه به معیارهای ذکر شده در DSM-5 علائم فرد را بررسی می کنند.

برای تشخیص اختلال انفجاری متناوب علائم ذکر شده می بایست هفته ای دو بار و ۳ ماه متوالی بروز کنند.

بیشتر بخوانید: ۱۰ نشانه افسردگی در کودکان

معیارهای DSM-5 برای اختلال انفجاری متناوب

A. فرد به طور مکرر انفجارهای خشم دارد که نشان‌ می دهد قادر به کنترل تکانه‌های پرخاشگری خود نیست.
تکانه‌های پرخاشگری از طریق یک یا ۲ مورد نشان‌ داده می‌شود که عبارتند از:

۱- وجود پرخاشگری کلامی (قشقرق‌ راه‌ انداختن، غر زدن طولانی همراه با عصبانیت، جر و بحث کلامی یا دعواکردن) یا پرخاشگری فیزیکی نسبت به اموال خود و دیگران، حیوانات یا سایر افراد که میانگین دوبار در هفته روی می‌دهد و ۳ ماه ادامه می‌یابد. پرخاشگری فیزیکی باعث آسیب یا تخریب اموال و جراحت فیزیکی حیوانات یا سایر افراد نمی‌ شود.

۲- در طول دوره‌ ۱۲ ماهه فرد ۳ بار انفجار خشم و یا تهاجم فیزیکی داشته که در طی آن به حیوانات و سایر افراد جراحت جسمی وارد می‌کند و یا موجب تخریب یا آسیب اموال و دارایی‌های خود یا دیگران می‌شود.

B. شدت پرخاشگری ابراز شده در طی انفجارهای مکرر خشم با محرکِ برانگیزاننده یا با هرگونه عامل استرس زای روانی- اجتماعی (سایکو سوشیال) که جرقه زننده پرخاشگری بوده است، به شدت نامتناسب بوده است.

C. این انفجارهای پرخاشگریِ مکرر از قبل برنامه‌ ریزی نشده اند (تکانشی و بدون فکر و بی‌برنامه هستند یا براساس خشم رخ می‌ دهد) و به منظور دستیابی به هدفی ملموس (مانند پول، قدرت، ارعاب دیگران) انجام‌ نشده است.

D. انفجارهای پرخاشگری مکرر یا باعث رنج شدید در فرد می شوند یا در عملکرد شغلی یا میان فردی او اختلال به وجود می آورند یا با پیامدهای مالی یا جزایی (قضایی) همراه هستند.

E. سن تقویمی فرد حداقل ۶ سال است. (یا از لحاظ رشدی در سطح معادل با افراد ۶ ساله هستند)

F. انفجارهای پرخاشگری را نمی توان با یک اختلال روانی دیگر (مانند اختلال افسردگی عمده، اختلال دوقطبی، نامنظمی خلقی اخلال گرانه، اختلالات سایکوتیک، اختلالات شخصیت ضد اجتماعی و مرزی) بهتر توضیح داد و به یک عارضه پزشکی دیگر (مثلا ترومای سر (ضربه یا آسیب به سر)، بیماری آلزایمر) یا به آثار فیزیولوژیک یک ماده (مانند ماده‌ی سوءمصرفی، داروی تجویزی) قابل انتساب نیستند. در مورد کودکان ۶ تا ۱۸ ساله رفتار پرخاشگرانه، در صورتی که فرد به یک اختلال ناسازگاری مبتلا باشد، نباید برای دیاگنوز کردن این اختلال در نظر گرفته شود. (رفتار پرخاشگرانه کودکان ۶ تا ۱۸ ساله مبتلا به یک اختلال سازگاری را نمی توان معیای برای ابتلای آن ها به اختلال انفجاری متناوب در نظر گرفت.)

• توجه: این اختلال را می توان به همراه اختلال ADHD، اختلال سلوک، اختلال نافرمانی مقابله ای، یا اختلال طیف اوتیسم دیاگنوز کرد، به این شرط که انفجارهای پرخاشگری تکانشی و مکرر شدیدتر از آن باشند که معمولا در این اختلالات مشاهده می شود و همچنین باید به طور جداگانه و مستقل به توجه بالینی نیاز داشته باشند.

علل بروز اختلال انفجاری متناوب

در مورد علل بروز اختلال انفجاری متناوب علت واحد و مشخصی وجو ندارد. با این حال عوامل متعددی مانند موارد زیر می توانند به تنهایی یا با تعامل یک دیگر در بروز این اختلال نقش داشته باشند.

علل بروز اختلال انفجاری متناوب/ عوامل زیستی

اختلال فیزیولوژی مغز، به خصوص سیستم لیمبیک و اختلال در میزان برخی انتقال دهنده های عصبی می تواند در بروز این اختلال نقش داشته باشد.  سروتونین یک انتقال دهنده عصبی است که می تواند پرخاشگری را کاهش دهد. در افراد مبتلا به این اختلال در میزان سروتونین و عملکرد آن مشکل وجود دارد.

علل بروز اختلال انفجاری متناوب/ ژنتیک

برخی شواهد نشان می دهند که یک مولفه ژنتیکی می تواند پرخاشگری و اختلال انفجاری متناوب را از والدین به فرزندان منتقل کند.

بیشتر بخوانید: اختلال حرکات قالبی یا کلیشه ای در کودکان

علل بروز اختلال انفجاری متناوب/ محیط

کودکان رشد یافته در خانواده هایی که مدام در حال پرخاشگری کلامی و فیزیکی هستند ممکن است در سنین بالاتر خود نیز اینگونه رفتارها را بروز دهند.

علاوه بر این اگر محیط زندگی فرد در جایی باشد که پرخاشگری در آن شایع است، احتمال بروز اختلال انفجاری متناوب را افزایش پیدا می‌‌ کند.

علل بروز اختلال انفجاری متناوب/ عوامل روان پویشی

روانکاوان اعتقاد دارند رفتارهای پرخاشگرانه در اختلال انفجاری متناوب نوعی دفاع در برابر رویدادهای آسیب رسان خودشیفتگی است و انفجارهای خشم، نوعی ابزار برای حفظ فاصله بین فردی و حفاظت از هرگونه آسیب بیشتر به خودشیفتگی هستند.

همه گیرشناسی اختلال انفجاری متناوب

شیوع این اختلال ۲/۷ درصد و در مردان شایع تر است. این اختلال نوجوانان در مقایسه با افراد مسن تر و در افراد با تحصیلات دبیرستانی یا کمتر، شایع تر است. شواهد حاکی از آن است که این اختلال در بستگان زیستی درجه اول افراد مبتلا شایع تر از جمعیت کلی است.

در بیماران مبتلا به اختلال انفجاری متناوب، میزان بالایی از آتش افروزی گزارش شده است. سایر اختلالات کنترل تکانه، مصرف مواد و اختلالات خلق، اضطراب و خوردن نیز با این اختلال ارتباط دارند.

درمان اختلال انفجاری متناوب

هیچ روش درمانی واحدی قادر به درمان اختلال انفجاری متناوب نیست. درمانگران برای درمان اختلال انفجاری متناوب اغلب از ترکیب چند روش درمانی (روش التقاطی) بهره می برند.

با این حال درمان های زیر در مورد این اختلال بیشتر استفاده می شوند.

درمان اختلال انفجاری متناوب/ دارو درمانی

انواع مختلفی از داروها ممکن است برای درمان اختلال انفجاری متناوب استفاده شوند. این داروها شامل ضد افسردگی ها، تثبیت کننده های خلق و خو، ضد تشنج و سایر داروها می شود.

درمان اختلال انفجاری متناوب/ درمان شناختی-رفتاری

یکی از روش های رایج برای درمان اختلال انفجاری متناوب درمان شناختی-رفتاری است. درمانگر در این روش به افراد مبتلا به این اختلال کمک می کند:
۱) تشخیص رفتارها یا موقعیت هایی که باعث بروز رفتارهای خشونت آمیز می شوند.
۲) یاد گرفتن چگونگی کنترل عصبانیت و پاسخ های نامناسب با استفاده از تکنیک های تمدد اعصاب، تفکر متفاوت نسبت به موقعیت ها و یادگیری مهارت های مقابله.

پیامدهای اختلال انفجاری متناوب

اختلال انفجاری متناوب اگر تحت درمان قرار نگیرد می تواند عوارض جبران ناپذیری را برای فرد مبتلا به همراه داشته باشد. از جمله این پیامدها می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• اختلال در روابط بین فردی
  ابراز خشم و پرخاشگری های مداوم باعث می شود اطرافیان او را به عنوان یک فرد عصبانی شناخته و تمایلی برای ادامه رابطه با او نداشته باشند.
• مشکلات متعدد در محیط خانه، کار یا تحصیل
  اختلال انفجاری متناوب می تواند باعث از دست دادن شغل و بیکاری، تعلیق از مدرسه، حوادث رانندگی، مشکلات مالی یا نقض قانون شود.
• ابتلا به اختلالات روانشناختی
  فرد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب ممکن است به مرور زمان به اختلالات خلقی مانند اختلال افسردگی و اختلال اضطرابی دچار شود.
• سوءمصرف مواد یا الکل
  فرد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب ممکن است برای غلبه به پرخاشگری خود به سوءمصرف مواد یا الکل روی آورد.
• ابتلا به بیماری های جسمانی
  ابراز خشم و پرخاشگری های مکرر می تواند منجر به بیماری های جسمانی چون فشار خون بالا، دیابت، بیماری قلبی و سکته مغزی، زخم و درد مزمن معده شود
• آسیب رساندن به خود یا خود کشی
  فرد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب ممکن است همزمان با بروز این حمله ها آسیب یا جراحاتی را به خود وارد کند.

مجله اینترنتی تحلیلک