ساقی سلیمانی منتقد سینما، تئاتر و ادبیات در نوشته ای به مستند «بر کرانه های کاسپین» پرداخته است. این منتقد سینما در این نوشته‌ی خود که در اختیار مجله اینترنتی تحلیلک قرار داده، آورده است:
آنچه می دانیم و آنچه نمی دانیم
«مستند بر کرانه های کاسپین ساخته پژمان مظاهری پور، با موضوعی محیط زیستی و نگاهی کاملا هنرمندانه ساخته و پرداخته شده است. این فیلم که در جشنواره سینما حقیقت ۹۹ شرکت دارد، تمام استانداردهای کافی را در عرصه ای که در آن حضور دارد و بلکه در عرصه حضور جهانی فیلم داراست. به بررسی تعدادی از این موارد می پردازیم.
فیلم در دقایق اولیه جلوه های بصری خود را به رخ مخاطب می کشد و آن چیزی که از تصویربرداری و میکس و مونتاژ و تدوین تصاویر به چشم می آید، یک گزارش صرف نیست بلکه بسیار هنرمندانه است، زیبایی شناسی در آن رعایت شده و نوع تصویربرداری از زوایای تصاویر هوایی و زمینی نشان دهنده‌ی سختی مراحل تصویربرداری است، اما چیزی که مشخص است شخصیت و زاویه نگاه دوربین است که یک دوربین گزارشگر نیست، از امکانات محیط های مورد بحث در کرانه کاسپین برای زیبایی اثر استفاده می کند اما این نوع نگاه ویترینی نیست و با آن فضا متفاوت است، دوربین قصد ندارد لوکس عمل کند بلکه مجموعه ای آرتیست پشت یک اثر را معرفی می کند.
در مواجهه دیگر و همزمان با تصویر، ما با نریشن طرف می شویم، گوینده نریشن مهرداد اسکویی عکاس و مستندساز و هنرمندیست که در این عرصه فعالیت گسترده ای دارد و لحن بسیار مناسبی را برای چنین اثری انتخاب می کند. لحنی آشنا اما در گذشته ای دور که چنین مستندهای موفقی را در برگردان به زبان فارسی از تلویزیون هم شاهد بودیم، زمانی خیلی دور که تلویزیون برای همین کیفیت ها مخاطب داشت. اسکویی در نریشن فیلم ریتم را رعایت می کند و با تصویر هماهنگی ای دارد که گاهی احساس می کنیم پشت دوربین در حال حرکت در بازارهای شمالی است و از همانجا با ما صحبت می کند.
آنچه که در مرور تاریخی منطقه ها که از رویکرد مستند به آن گریز می زنیم مشخص است، تدوین خوب و پخته‌ی این اثر است که توسط بابک بهداد مستندساز و پژوهشگر و تدوین گر صورت گرفته است. «بر کرانه های کاسپین» در رویکرد خود سه زمان را با یک گستره‌ی مکانی بررسی می کند، گذشته، حال و تصویری ناگزیر و پیش بینی شده از آینده… در این وضعیت از نظر تدوین به اندازه پرداختن در کوتاه و بلندی هر بخش و چیدمان درست آنها می تواند مخاطب را در همراه ماندن و حتی ترغیب شدن به موضوع مجاب کند که این اتفاق برای این فیلم رخ داده است و می تواند میزان مخاطب بیشتری را با خود به این دغدغه دچار کند. استفاده از منابع تصویری گذشته هم به درستی و با نگاهی به دور از هر موضوع جز موضوعی که دغدغه‌ی فیلم است، صورت گرفته. بخش انیمیشن اثر توسط احد محبی انجام شده که در اثر قوام یافته و با زاویه تند از آن بیرون نزده و خودنمایی نمی کند بلکه همچون باقی بخش ها در خدمت کل اثر است و هماهنگ با کل اثر.
در بخش آسیب شناسی محیط زیستی از نظرات شعاری پرهیز شده و بیش از پیش به واقع بینی روی آورده است و نریشن موقع توضیح وضعیت حتما اسناد تصویری لازم را با خود همزمان ارایه می کند و پس از مواجهه با این اثر امکان ندارد مخاطب در آن منطقه قرار بگیرد و این داده ها برایش مرور نشود، زیرا در حافظه تصویری او با شرح کامل موقعیت باقی مانده است. خلاصه این دغدغه ها چندین مورد از آسیب های جدی به سواحل و دریای خزر است در بخش های متعلق به ایران از گیلان تا سواحل مازندران و بعد شمال شرق ایران، پوشش کامل این موارد با بررسی پژوهشی در قالب بازسازی های موقعیت بر روی نقشه تا تصویرهای هوایی و زمینی و ارایه اسناد و مدارک کافی آن هم در بهترین شرایط ممکن برای مخاطب، نشان دهنده‌ی اهمیت موضوع برای سازنده اثر است از مناظر مختلف اما در عین حال تعهد به هدف پروژه.
از نظر تکنیکی با استناد به تمام شواهد مرور شده در بالا مثل دشواری ها و موفقیت تصویربرداری و نوع صداگذاری برای نریشن و صدابرداری از فضاهای فیلم برداری شده و راف ها و راش های کافی و کاربردی می توان به تمامی از این اثر دفاع کرد. گاهی شاهدیم در آثار مشابه و موازی با موسیقی تمام این کمبودها و نقص ها پوشانده می شود که این در این اثر عکس شده و تعهد به اثر توسط تمام عوامل دیده می شود.
بدون شک این اثر مسیر درستی را طی کرده و به مسیر درستی هم خواهد رفت.»
ساقی سلیمانی
منتقد سینما، تئاتر و ادبیات
بیشتر بخوانید
یک لوکیشن ساده / نقد و بررسی فیلم کوتاه «یک آرایش ساده»
قهرمان از هر جهت / نقد و بررسی مستند «قهرمان»
بیمه آری؟ بیمه نه؟ / نقد و بررسی مستند «زیر این چتر باران می بارد»
مجله اینترنتی تحلیلک
