بیماری پوکی استخوان و عوارض آن

پوکی استخوان بیماری استخوانی است که توده استخوانی در آن کاهش یافته اما ظاهر بافت شناسی استخوان طبیعی به نظر می رسد. این کاهش توده استخوانی باعث حساسیت بیشتر استخوان و ایجاد شکستگی های مکرر در آن خواهد شد.

تصور می شود پوکی استخوان یک بیماری چند عاملی است که اختلال در عملکرد ویتامین دی، کاهش کلسیم خون و سطوح کاهش یافته هورمون استروژن از جمله این عوامل هستند.

با اینکه در هنگام ابتلا به پوکی استخوان در تصاویر حاصل از پرتونگاری تغییرات و کاهش شدید توده استخوانی دیده می شود؛ اما در مراحل اولیه بیماری در ظاهر فرد تغییراتی مانند خمیدگی پشت و کوتاهی قد دیده نمی شود.

این بیماری بسیار ساکت و خاموش پیش می‌رود تا به مرحله ای برسد که اثرات شدید و غیرقابل بازگشت خود را باقی ‌گذارد.

مانند یک دزد بسیار آرام و ساکت بدن را تحت تاثیر قرار می دهد بدون اینکه خود بیمار بداند قسمتی از بدنش در حال از دست رفتن است. به همین دلیل این بیماری کشنده خاموش نامیده می‌شود.

بیشتر بخوانید: درمان یبوست / ۱۲ راهکار برای رفع یبوست

طبق آخرین آمار، ۱۰ میلیون نفر در جهان (۸ میلیون زن و ۲ میلیون مرد) مبتلا به پوکی استخوان هستند و ۱۸ میلیون نفر در جهان یا بیشتر مبتلا به کاهش سطح توده استخوانی هستند.

برای پوکی استخوان هزینه‌ای بالغ بر ۲۰ میلیون دلار در سال برآورد شده است. درد مزمن در نواحی استخوان ها، کوتاهی قد و خمیدگی پشت، درد شکمی، یبوست، کاهش اعتماد به نفس و افسردگی از عوارض پوکی استخوان است.

زمان تشکیل توده استخوانی و پیشگیری از بیماری پوکی استخوان

حداکثر توده استخوانی تا ۳۰ ساله ها تشکیل خواهد شد و تا این هنگام است که نوجوانان و جوانان باید بیشترین مقدار توده استخوانی را به دست آورند.

پس از ۳۰ سالگی به علت تغییر فیزیولوژیک ناشی از افزایش سن کاهش توده استخوانی آغاز خواهد شد. بنابراین سن یائسگی و پس از آن زمان پیشگیری یا درمان این بیماری نخواهد بود.

در این سنین شاید بتوان از پیشرفت سریع پوکی استخوان پیشگیری کرد ولی استخوان آسیب دیده و عوارض ناشی از آن غیر قابل برگشت و جبران نخواهد بود.

بنابراین در هر سنی باید به فکر پوکی استخوان و پیشگیری از آن بود. زمان پیشگیری هنگام نوجوانی و دهه سوم زندگی است.

بیشتر بخوانید: علت ایجاد کبد چرب و درمان آن

با اینکه بهترین سن برای پیشگیری سنین نوجوانی و جوانی است، اما هیچ گاه برای پیشگیری دیر نیست و در هر سنی می توان از پیشرفت سریع و بروز عوارض شدیدتر پیشگیری کرد.

بهترین منابع غذایی کلسیم شیر گاو، فرآورده ‌های لبنی کم‌ چرب مثل ماست، دوغ و پنیر کم چرب، سبزیجات برگ سبز تیره مانند انواع کلم، اسفناج، ریواس، شلغم و … ماهی های کوچک ساردین به همراه استخوان و مغزهای گیاهی خصوصاً بادام است.

پوکی استخوان در چند نکته

غذایی که با استخوان هایمان مهربان نیستند

مصرف نمک زیاد باعث دفع کلسیم بدن و در طولانی مدت باعث پیشرفت پوکی استخوان می شود.

اسید اگزالیک موجود در اسفناج، ریواس، برگ چغندر، چغندر و … مانع جذب کلسیم می شود؛ بنابراین لبنیات همراه با اگزالات مصرف نشوند.

کافئین و نوشابه‌ های کربناته باعث دفع کلسیم بدن خواهند شد.

بیماری های مرتبط با کاهش کلسیم بدن

بیماری های دستگاه تنفس، بیماری های غده تیروئید، بیماری های خونی مانند تالاسمی، سرطان خون و … سوءجذب دستگاه گوارش، بیماری ‌های التهابی مفاصل و استخوان ها مانند آرتریت روماتوئید، ام اس و …

داروهای دفع کننده کلسیم

کورتون‌ ها، داروهای ضد صرع مانند فنوباربیتال و فنی توئین، داروهای آسم تنگی نفس، هپارین، لیتیم و …

پوکی استخوان در چه دورانی بیشتر بروز پیدا می کند؟

به علت تغییرات هورمونی و کاهش سطح هورمون‌ های جنسی در سنین یائسگی، بیشترین بروز پوکی استخوان در سنین یائسگی و پس از آن دیده می‌شود اما این دوران، زمان درمان یا پیشگیری نیست.

اخیراً پیشنهاد شده است که چاقی اپیدمیک و لاغری متعاقب آن، اثر تعیین‌کننده‌ای بر وضعیت استخوان داشته و منجر به استئوپروز می‌شود؛ ولی دریافت کلسیم مخصوصاً از منابع لبنی با کاهش چربی بدن همراه از این غذاها به خوبی در رژیم های کاهش وزن نتیجه می دهند.

چه کسانی در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند؟

در زنان بعد از یائسگی به علت توقف ترشح هورمون ‌های زنانه و نقش مهم این هورمون‌ ها در استحکام استخوان ها، شیوع پوکی استخوان زیادتر می شود. هورمون زنانه یا استروژن در مقابل از دست رفتن استخوان محافظت ایجاد می‌کند، جذب کلسیم را بهبود می‌بخشد و اثر ورزش بر روی استخوان ها را افزایش می ‌دهد.

حدود نیمی از زنان مسن تر از ۴۵ سال و ۹۰ درصد زنان مسن تر از ۷۵ سال به بیماری پوکی استخوان مبتلا می ‌شوند.

مردان مسن نیز به پوکی استخوان مبتلا می ‌شوند که البته میزان ابتلای آنان از زنان کمتر است.

به طور تقریبی از هر سه زن، یک نفر و از هر دوازده مرد، یک نفر به پوکی استخوان مبتلا می‌شود.

بیشتر بخوانید: اعتیاد به غذا چیست و راه های درمان اعتیاد غذایی

پیامدها و عوارض پوکی استخوان

پوکی باعث کاهش کیفیت زندگی و برای برخی باعث معلولیت دائمی می شود.

اغلب اوقات شکستگی هایی که به دلیل پوکی استخوان صورت می‌گیرد، به طور کامل بهبود نمی یابند و افراد از این بابت رنج می ‌برند.

شکستگی لگن از عوارض شایع پوکی استخوان است و بیمارانی که دچار شکستگی لگن می شوند در معرض خطر مشکلات زیادی در ارتباط با این بیماری قرار می گیرند.

بسیاری از کسانی که دچار شکستگی لگن در رابطه با پوکی استخوان می شوند، نیاز به پرستاری طولانی مدت برای مراقبت در منزل بعد از دوره بهبودی اولیه به علت عوارض مرتبط با شکستگی پیدا می ‌کنند.

مرگ و میر افرادی که مبتلا به پوکی استخوان هستند و دچار شکستگی لگن شده اند، در ۱۲ ماه اول بعد از شکستگی لگن در حدود ۲۰ برابر است.

کیفوز پوکی استخوان عارضه جدی است که در آن شکستگی مهره در نهایت به تغییر شکل ستون فقرات می انجامد که باعث می شود فرد بیمار کوهان دار به نظر برسد. این عوارض می‌تواند باعث مشکلات تنفسی نیز شود.

با تشکر از دکتر محمد رادفر

مجله اینترنتی تحلیلک