متفورمین یک داروی کاهنده‌ی قند خون از دسته داروهای بی گوانیدها است که برای درمان دیابت مورد استفاده قرار می گیرد.
این دارو از طریق کاهش گلوکونئوژنز کبدی و افزایش مصرف محیطی گلوکز اثر می کند؛ یعنی میزان گلوکز ساخته شده توسط کبد را کاهش می دهد.
همچنین این دارو تعداد و یا قدرت اتصال انسولین به گیرنده های غشای سلول به ویژه گیرنده های محیطی را افزایش می دهد و باعث بهبود اثر انسولین در بدن می شود.
کاربردهای متفورمین
دیابت: متفورمین داروی کاهنده‌ی قند خون است و مسلماً اولین کاربرد آن در افراد دارای قند خون کنترل نشده و دیابت است.
سندرم تخمدان پلی کیستیک: در خانم های دچار این سندرم متفورمین با مکانیسم های افزایش القای تخمک‌گذاری، تنظیم وضعیت متابولیسم درون تخمدان و تنظیم سیکل ماهانه، کاهش مقاومت به انسولین، کاهش قند خون و کمک به کاهش وزن به درمان بیماری کمک شایانی می کند.
متفورمین و کاهش وزن و درمان چاقی
مطالعات زیادی در گذشته نشان می داد که مصرف کوتاه مدت متفورمین باعث کاهش وزن افراد چاق می شود؛ اما نتیجه مطالعات جدید این اثر متفورمین در افراد چاق بدون بیماری زمینه‌ای را تایید نمی‌کند.
یک مقاله سیستماتیک ریویو نشان داد مستندات کافی برای تأیید اثر مصرف کوتاه مدت این دارو در کاهش وزن در افراد فاقد دیابت و سندرم تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد.
در مطالعه سیستماتیک ریویوی منتشر شده در سال ۲۰۰۹ اثرات مفید متفورمین بر کاهش وزن و چاقی کودکان و نوجوانانی که سطوح انسولین بالایی داشتند در کوتاه مدت بررسی و تایید شد.
یک مقاله متاآنالیز در سال ۲۰۱۸ که در افراد چاق که بیماری زمینه‌ای نداشتند نشان داد که این دارو از طریق افزایش حساسیت به لپتین و کاهش ترشح لپتین و همچنین کاهش سطح گلوکز خون و کاهش مقاومت به انسولین، کاهش سطح کلسترول توتال و LDL کلسترول باعث کاهش وزن می شود.
اما در یک مطالعه متاآنالیز و سیستماتیک ریویو منتشر شده در سال ۲۰۲۰ ذکر شده است که اثر کاهش وزن آن تنها در افراد دارای بیماری های مزمن زمینه‌ای مانند دیابت، مقاومت به انسولین، سندرم تخمدان پلی کیستیک مورد تایید است و در افراد چاق و دارای اضافه وزن این کاهش وزن ایجاد شده با متفورمین معنی‌دار نبوده است.
هرچند برای تأیید نهایی این‌موضوع نیاز به مطالعات بیشتری هست.
در نتیجه متفورمین جهت درمان اضافه وزن و چاقی ناشی از بیماری های زمینه‌ای مفید است و به نظر نمی رسد در کاهش وزن افراد چاق بدون بیماری مؤثر باشد. بنابراین استفاده از آن جهت کاهش وزن در افراد عادی توصیه نمی شود.
تداخلات دارویی متفورمین
سایمتیدین، آمیلوراید، بلوک کننده های کانال کلسیم، دیگوکسین، مرفین، پروکائین آمید، کینین، رانیتیدین، تریامترن، تری متوپریم و وانکوماسین که توسط انتقال توبولار کلیوی دفع می شوند، غلظت پلاسمایی متفورمین را افزایش داده و ممکن است باعث افت قند خون شوند و با کلیرانس کلیوی (پاکسازی از بدن) آن تداخل می کنند.
عوارض جانبی متفورمین
بر اساس مطالعات بالینی صورت گرفته، این دارو می تواند باعث کاهش جذب ویتامین B12، کاهش غلظت سرمی این ویتامین و به طور نادر باعث آنمی مگالوبلاستیک شود.
در یک مطالعه دیگر که شامل ۳۵۳ بیمار دچار دیابت نوع دو که تحت درمان با انسولین و متفورمین به مدت ۱۶ هفته بودند، پس از این دوره سطح سرمی هموسیستئین تا ۴ درصد افزایش، سطح سرمی فولات تا ۷ درصد کاهش و سطح سرمی ویتامین B12 تا ۱۴ درصد کاهش داشت.
سایر عوارض این دارو شامل تهوع، استفراغ و اسهال (خصوصا در ابتدای شروع درمان با این دارو)، طعم غیر طبیعی دهان و درد شکمی ادامه دار.
همچنین این دارو ممکن است باعث ایجاد علائم لاکتیک اسیدوز که شامل: اسهال، تنفس سریع و سطحی، درد و اسپاسم شدید ماهیچه ای، خواب آلودگی غیر معمول، خستگی و ضعف غیر معمول نیز شود که در این صورت باید به پزشک مراجعه کرد و مصرف دارو قطع گردد.
بیشتر بخوانید:
- بررسی خواص آب کرفس و تاثیر آن بر لاغری
- چه عواملی باعث لاغری مفرط می شود؟/ راه های افزایش وزن
- راه های لاغری شکم و پهلو
با تشکر از دکتر محمد رادفر
مجله اینترنتی تحلیلک
