درمان اختلال اسکیزوفرنی Schizophrenia disorder

اختلال اسکیزوفرنی قسمت چهارم

اختلال اسکیزوفرنی

اختلال اسکیزوفرنی نوعی بیماری روانی است که در آن فرد ارتباطش را با دنیای واقعی از دست می‌دهد. در این حالت فرد هیچگونه آگاهی نسبت به دنیای اطراف خود نداشته و نسبت به بیماری بینش کافی ندارد. توهم، هذیان، گفتار آشفته، رفتار آشفته و افکار آشفته از علائم اصلی این بیماری هستند. به دلیل سیر مزمن و پیش رونده اختلال اسکیزوفرنی، در صورت تشخیص، هر چه سریع‌تر باید درمان آغاز شود. تشخیص معمولا با انجام آزمایشات خونی، مصاحبه بالینی دقیق، انجام اسکن‌های مغزی (جهت بررسی آسیب‌های مغزی) انجام می‌گیرد. در کنار این اقدامات مراجعه به روانشناس نیز برای تثبیت درمان لازم است.

نکته: آزمایشات خونی صرفا جهت مشخص شدن عامل بیرونی مانند مواد مخدر صورت می‌گیرد.

اختلال اسکیزوفرنی بیماری مزمنی است که بر ابعاد مختلف زندگی انسان تاثیر می‌گذارد. برخی از افراد پس از شروع درمان بهبود نسبی می‌یابند و می‌توانند به زندگی برگردند اما برخی دیگر به مراقبت و حمایت مداوم اطرافیان نیازمند هستند. درمان موثر می‌تواند در بازگشت به زندگی افراد مبتلا به اسکیزوفرن تاثیرگذار باشد. زمانی که علائم بیماری کنترل شوند، درمان های متعدد به فرد کمک می‌کند که به زندگی طبیعی خود بازگردد.

این درمان‌ها شامل برنامه‌های یادگیری مهارت‌های اجتماعی، راه‌های مقابله با استرس، شناسایی علائم هشدار عود بیماری و افزایش مدت زمان بهبود می‌شود. به طور معمول اسکیزوفرنی در دوره بزرگسالی بروز پیدا می‌کند، در نتیجه اکثر افراد از درمان‌های توان بخشی استفاده می‌کنند تا شغل خود را حفظ کرده و مدیریت زندگیشان را یاد بگیرند. همچنین برنامه‌هایی برای افراد اسکیزوفرن وجود دارد تا برای شغل‌های رقابتی در جامعه آماده شوند.

درمان اختلال اسکیزوفرنی

پیش‌تر تنها دارو را درمان اسکیزوفرنی می‌دانستند؛ اما امروزه به مدد پیشرفت علم و امکان بررسی اسکن‌های مغزی، انتقال دهنده‌های عصبی، تحلیل ژن‌ها و دیگر ابزارها اثربخشی درمان‌های گوناگون بررسی شده اند. این مشاهدات نشان می دهند که در کنار دارو درمانی، استفاده از درمان‌های روانشناختی می‌تواند اثربخشی داروها را بیشتر کرده و احتمال بستری مجدد را کاهش دهد. آگاهی از روش‌های درمانی گوناگون و میزان اثربخشی آن‌ها به افراد مبتلا و خانواده‌هایشان کمک می‌کند تا به صورت سازگارانه‌تری با اختلال مقابله کنند و کیفیت سلامت روان خود را بهبود ببخشند.

یکی از مهمترین اهداف بستری کردن بیمار اسکیزوفرن، برقراری پیوندی موثر میان بیمار و نظام های حمایتی اجتماعی است.

روش های درمان اختلال اسکیزوفرنی

الف)بستری کردن:

بستری کردن های کوتاه مدت یا طولانی مدت فرد مبتلا به اختلال اسکیزوفرنی می تواند در روند درمان این بیماری تاثیر بسزایی داشته باشد. دلایل عمده بستری کردن بیمار عبارتند از: نیل به اهداف تشخیصی، برقراری دارو درمانی، تضمین امنیت بیمار به خاطر افکار خودکشی یا آدمکشی و رفتارهای نابسامانی که دارد، شامل ناتوانی در برآورده کردن نیازهای پایه ای نظیر خوراک، پوشاک و سرپناه. یکی از اهداف عمده بستری کردن، برقراری پیوندی موثر میان بیمار و نظام های حمایتی اجتماعی است.

بستری کردن از فشارهای وارد بر بیماران می کاهد و به آنها کمک می کند تا به فعالیت های روزانه خود ساختار بدهند. مدت بستری به شدت بیماری و در دسترس بودن تسهیلات درمان سرپایی بستگی دارد.

مصرف دارو و کاهش علائم بیماری — مصرف دارو نقش بسیار مهمی در درمان اختلال اسکیزوفرنی دارد.

ب)دارو درمانی اختلال اسکیزوفرنی:

یکی از دلایل اختلال اسکیزوفرنی، تغییر سطح برخی انتقال دهنده های عصبی مغز همچون دوپامین، سروتونین و گلوتامات است. این عامل منجر به تغییر در بخش‌هایی از مغز شده و مشکلات رفتاری و هیجانی در فرد مبتلا ایجاد می کند. داروهای مورد استفاده در درمان، سطح انتقال دهنده های عصبی مغز را تنظیم کرده و علائم را کاهش می‌دهند. از همین رو مصرف دارو بخش بسیار مهمی از درمان محسوب می‌شود.

داروهای مورد استفاده در این بیماری، داروهای ضد روان پریشی است که علائم روانی را در فرد مبتلا کاهش می‌دهد. کلورپرومازین، هالوپریدول، پرفنازین، فلوفنازین، تریفلوپرازین و پیموزاید داروهایی هستند که توسط روانپزشک برای کاهش علائم بیماری اسکیزوفرنی تجویز می‌شوند. علاوه بر این، به دلیل نوسانات شدید خلقی که در اختلال اسکیزوفرنی وجود دارد، بیمار باید داروهای تثبیت کننده خلق نیز مصرف کند. گاهی نیز همراه با داروهای فوق، داروهای ضدافسردگی نیز برای فرد مبتلا به اسکیزوفرنی تجویز می شود.

* باید توجه داشت که مصرف دارو باید زیر نظر روانپزشک باشد و از مصرف دارو به طور سر خود باید پرهیز کرد.

شوک الکتریکی در زمان بستری کردن — شوک الکتریکی در مراکز مخصوص درمان بیماران روانی و تحت نظر روانپزشک انجام می‌شود.

ج)درمان اسکیزوفرنی با استفاده از شوک الکتریکی:

در درمان شوک الکتریکی، با وارد کردن امواج الکتریکی به مغز بیمار در کمتر از یک ثانیه سعی در برگرداندن فعالیت مغز به حالت عادی دارند. شوک الکتریکی در مراکز مخصوص درمان بیماران روانی و تحت نظر روانپزشک انجام می‌شود. مطالعات نشان می دهند در بیمارانی که اختلال آن ها اخیرا شروع شده است، شوک الکتریکی تقریبا به اندازه داروهای ضد روانپریشی موثر است و اثربخشی آن از روان درمانی بیشتر است.

خانواده درمانی و کاهش علائم بیماری — خانواده درمانی به کاهش انزوا و در خودماندگی‌های بیمار کمک کرده و تعداد دفعات مراجعه بیمار به بیمارستان را نیز کاهش می‌دهد.

د)درمان های روانی-اجتماعی اختلال اسکیزوفرنی:

درمان های روانی-اجتماعی شامل روش های مختلفی هستند و از اهمیت بسیاری برخوردارند. این روش ها به منظور افزایش قابلیت های اجتماعی، خود اتکایی، مهارت های عملی و روابط بین فردی در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی به کار می روند. هدف از این درمان ها، توانا ساختن افراد شدیدا بیمار به کسب مهارت های اجتماعی و شغلی، جهت ایجاد یک زندگی مستقل برای آن ها است. این قبیل درمان ها در مراکز بسیاری انجام می شوند، از جمله بیمارستان ها، درمانگاه های سرپایی، مراکز بهداشت روانی، بیمارستان های روزانه و باشگاه های خانگی یا اجتماعی.

انواع درمان های روانی-اجتماعی

۱)درمان شناختی-رفتاری اسکیزوفرنی:

درمان شناختی-رفتاری به اصلاح تحریف های شناختی، کاهش حواس پرتی و تصحیح خطاهای بیماران در قضاوت می پردازد. این روش به بیماران کمک می‌کند تا بهتر با محیط اطراف سازگار شوند و از دنیای توهم و هذیان فاصله بگیرند.

۲)خانواده درمانی:

با توجه به اینکه محیط خانواده عامل مهمی در به وجود آمدن و تشدید علائم اختلال اسکیزوفرنی است، باید خانواده بیمار نیز در فرآیند درمان قرار بگیرند. خانواده درمانی روندی طولانی‌ دارد که نیازمند صبر و حوصله است و به آموزش نیاز دارد. خانواده درمانی به کاهش انزوا و در خود ماندگی‌های رایج اسکیزوفرنی کمک می‌کند. این روش، علائم و همچنین تعداد دفعات مراجعه بیمار به بیمارستان را کاهش می‌دهد.

۳)آموزش مهارت های اجتماعی:

اختلال اسکیزوفرنی، علاوه بر علائم روانپریشی، برخی علائم قابل توجه دیگری هم دارد که به روابط بیمار با دیگران مربوط می شود مانند کم بودن تماس چشمی، تاخیر نامعمول در پاسخ دهی، حالات عجیب چهره و… در پرورش مهارت های اجتماعی به اصلاح این علائم پرداخته می شود.

گروه درمانی و کاهش علائم بیماری — گروه درمانی نقش مهمی دردرمان بیماران اسکیزوفرن ایفامیکند.

۴)گروه درمانی:

در گروه درمانی بر برنامه ها، مشکلات و روابط مربوط به زندگی واقعی تاکید و توجه می شود. این روش درمانی در کاستن از انزوای اجتماعی، افزایش احساس تعلق به یک جمع و بهبود حس واقعیت سنجی بیماران موثر است.

۵)درمان شخصی:

در این روش خاص از تمرین های آرام سازی و مهارت های اجتماعی، خودنگری، خودآگاهی و بررسی آسیب پذیری فردی در مقابل استرس ها استفاده می شود. فضای درمانی در این روش بر پذیرش و همدلی تاکید دارد. هدف از این درمان تقویت سازگاری شخصی و اجتماعی و جلوگیری از عود بیماری است.

۶)هنر درمانی:

هنر درمانی به بیماران کمک می کند که جهان درونی غالبا ترسناک خود را با دیگران در میان گذاشته و تخیلات بی وقفه و بی پایان خود را بیرون بریزند.

۷)آموزش شناختی:

در این روش با استفاده از تمرینات کامپیوتری، شبکه های عصبی به گونه ای تحت تاثیر قرار می گیرند که شناخت و از جمله حافظه کاری بهبود می یابد و فرد کارکرد اجتماعی موثرتری پیدا می کند.

۸)کار درمانی:

در این روش بیماران را در مهارت های قبلی ارزیابی یا برای کسب مهارت های جدید کمک می کنند. توانا کردن بیماران جهت کسب مشاغل درآمد زا هم روشی برای بهبود بیماران است و هم نشانه ای از بهبود آنها.