چه وضعیتی را کم خونی می نامند؟
کم خونی یکی از بیماری های شایع و گسترده جهان است که انواع و علل مختلف و تا حدی درمان های متفاوتی دارد.
البته در طب قدیم اصطلاحی تحت عنوان کم خونی وجود نداشته و معادل این بیماری در طب سنتی قلت دم نامیده می شده است.
منظور از اصلاح کم خونی امروزی وضعیتی است که در آن تعداد یا اندازه گلبول های قرمز و یا مقدار هموگلوبین موجود در خون کاهش یافته و تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن بین خون و سلول ها دچار اختلال می شود.
از مهم ترین مواد مغذی که کمبود آن ها موجب کم خونی می شود می‌توان به آهن، ویتامین B12 و اسید فولیک اشاره کرد. کم خونی ناشی از فقر آهن از شایع ترین کم خونی‌ها است.
بیشتر بخوانید: کم خونی کودکان / علت کم خونی و اهمیت درمان
نشانه های کم خونی در بدن چیست؟
کم خونی های خفیف در مراحل اولیه علامتی ندارند ولی به تدریج عوارض مربوطه ظاهر می شود. اولین و مهم‌ترین عارضه کم خونی خستگی است.
در افرادی که هموگلوبین خون آن ها پایین است، فعالیت های حیاتی کاهش یافته و زود خسته می شوند. ضعف و رنگ پریدگی، التهاب و سوزش زبان، زخم کناره دهان و شکنندگی ناخن ها و همچنین سردرد و سرگیجه که از عوارض بعدی کم خونی است را دارند.
تمایل غیر طبیعی به خوردن مواد غیر غذایی مثل خوردن یخ، نشاسته خام یا برنج خام نیز از نشانه های کم خونی فقر آهن است.
این مشکل در کودکان بیشتر دیده می شود. کودکانی که به خوردن خاک تمایل پیدا می کنند به طور غیرمستقیم از کم خونی خود خبر می دهند. همچنین کودکان کم خون اشتهای خود را به غذا از دست می دهند.
بیشتر بخوانید: خواص گوشت بوقلمون و گوشت شترمرغ و گوشت بلدرچین
علائم و عوارض کم خونی
- رنگ پریدگی پوست، زبان و مخاط داخل لب و پلک چشم ها
- ضعف بنیه و خستگی زودرس
- سرگیجه به خصوص به هنگام بلند شدن از زمین
- بی‌حوصلگی، افسردگی و سایر اختلالات خلقی
- سردرد
- خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست و پاها
- حالت تهوع
- کاهش و گاهی افزایش خون ریزی قاعدگی
- کاهش حافظه، توان یادگیری و نهایتاً افت تحصیلی
- تیرگی دور چشم
- دست و پاهای سرد
- بعضی یبوست‌های مقاوم به درمان
- برخی جوش های مقاوم به درمان
- ریزش مو و گود شدن روی ناخن یا ناخن قاشقی که در کم خونی های شدید دیده می شود.
چرا دچار کم خونی می شویم؟
در طب نوین، شمارش تعداد گلبول های قرمز در آزمایش ها ملاکی برای تشخیص کم خونی محسوب شده اما در طب سنتی علاوه بر کمیت تعداد گلبول های قرمز به کیفیت این گلبول ها نیز توجه ویژه می شود.
علت کم خونی در طب سنتی
در بدن چهار خلط دم، بلغم، صفرا و سودا وجود دارد.
اگر خلط دم که پیش‌ساز آن بلغم است این قابلیت را پیدا نکند که به دم تبدیل شود، کم خونی بروز می کند. ماهیت بلغم سرد و تر و دم گرم است و زمانی‌که سردی به گرمی غالب شود و بدن نتواند سردی را به گرمی تبدیل کند، فرد به کم خونی مبتلا می شود و نشان از آن است که فرد یا نتوانسته مواد خون ساز را جذب کند یا به اندازه‌ی کافی این مواد را دریافت نکرده است.
چه عواملی باعث کم خونی شده و یا بر شدت آن می افزاید؟
آلودگی آب و هوا
به خصوص سرب موجود در هوای آلوده شهرها که منجر به نوعی کم خونی مزمن و مقاوم به درمان، کاهش سطح بهره هوشی، خستگی مزمن و … می شود.
سرب از طریق برخی ظروف غذایی (از جمله ظروف استیل و ظروف مسی سفید شده با سرب) و یا حتی سرب موجود در رنگ دیوار منازل می تواند وارد بدن شود.
پایین بودن کیفیت واقعی تغذیه عامه مردم
به علت گسترش فرهنگ استفاده از غذاهای غیر خانگی و به ویژه فست‌فودها.
مشکلات مربوط به قاعدگی در بانوان
خون‌ریزی زیاد، فاصله کم بین قاعدگی ها و …
مصرف چای و قهوه به ویژه بلافاصله پس از غذا
انگل‌های گوارشی به خصوص در کودکان
اشکال در جذب آهن از روده
مانند پولیپ روده اسهال های مزمن جراحی های انجام شده در روده، مصرف زیاد داروهای ضد اسید (مثل رانیتیدین، سایمتیدین، فاموتیدین، امپرازول، شربت‌های آنتی اسید؛ زیرا اسید معده از عوامل مؤثر در جذب آهن است) و …
بیشتر بخوانید: مزاج شناسی و آشنایی با انواع مزاج های مختلف
یبوست به معنای عام آن
خون ریزی های ضعیف و دنباله دار گوارشی
مثلاً در زخم معده، سرطان روده، هموروئید (بواسیر) شقاق مقعد و …
مصرف داروهایی
مثل کلستیرامین، پانکراتین و تتراسایکلین
عفونت های مزمن و درمان نشده
انواع کم خونی
- کم خونی فقر آهن
- کم خونی ناشی از کمبود ویتامین
- تالاسمی
- کم خونی ناشی از بیماری های مزمن
- آنمی آپلاستیک
- کم خونی داسی شکل
- کم خونی همولیتیک
درمان کم خونی در طب سنتی
درمان کم خونی در طب سنتی
خوراکی ها و مواد غذایی خون ساز
در طب سنتی غذاهای خون ساز از تنوع بسیار بالایی برخوردارند؛ هر غذایی با طبع گرم و تری می تواند بالقوه خون ساز باشد. چنین غذاهایی روی شخصیت افراد، رفتارها و حتی پندارهای افراد تاثیر گذارند.
انواع گوشت‌ها خصوصاً گوشت گوسفند و بره جوان و گوشت بلدرچین که خوب پخته شده باشد
خوردن راسته گوسفند به همراه پیاز و زردچوبه زمانی که کاملاً پخته شده است به رفع کم خونی کمک می‌کند.
زرده تخم مرغ عسلی در درمان کم خونی
منبع غنی از آهن است و در کودکان و افراد مسنی که مبتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن هستند بسیار توصیه می شود.
مویز، برگه زردآلو یا انجیر خشک
ده تا دوازده عدد مویز را به مدت یک شب در آب بخیسانید. روز بعد پیش از صبحانه مویزها را میل کنید. این درمان را به مدت چند هفته ادامه دهید.
از چهار مغز به جای تنقلات بهره ببرید یا به شکل معجون یا قاووت کرمانی یا بعد از غذا پنج فندق را کامل بجوید.
فالوده سیب بخورید. هر روز یک عدد سیب را که بهتر است از سیب سرخ یا سیب گلاب باشد؛ رنده کرده دو قاشق غذاخوری گلاب و دو قاشق غذاخوری عرق بیدمشک و کمی عسل به آن افزوده و میل نمایید. این خوراکی گوارا و خون‌ساز تاثیر بسزایی در آرامش اعصاب نیز دارد.
از شیره انگور استفاده کنید. یک تا دو قاشق غذاخوری به صورت شربت همراه با مقدار خیلی کمی زعفران.
عسلاب بنوشید. میزان مصرف عسل روزانه بیش از دو قاشق غذاخوری نشود.
غذاهای خون ساز
نخودآب
مصرف روزانه عصاره گوشت یا ماءالحلم
شیربرنج همراه شیره انگور
شله‌زرد به‌عنوان برخی از وعده‌های صبحانه
کباب چنجه گوسفندی، هفته‌ای دو تا سه بار در صورت امکان
مصرف روزانه حلوا بادام
از مصرف جوانه حبوبات و غلات خصوصا جوانه گندم (برای کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین ب) و جوانه ماش (برای کم‌خونی ناشی از فقر آهن) غافل نشوید.
هوای سالم و پاک استشمام کنید. در طب ایرانی به غذاهای خون ساز غذاهای دم ساز نیز گفته می شود. از جمله غذاهای دمساز می توان “هوا” را نام برد.
هر چه هوا از لطافت و پاکی بیشتری برخوردار باشد و به عبارتی اکسیژن بیشتری داشته باشد، خون لطیف‌تری تولید می‌کند و هوای آلوده خون آلوده و ناپاک ایجاد می کند.
گیاهان و میوه های خون ساز
از گیاهان و میوه هایی که خاصیت خون‌سازی دارند می‌توان به: یونجه، گزنه، اسفناج، کاهو، کلم بروکلی، جعفری، شبدر، عناب، لبو، شاتوت، زرشک، آلبالو، انار، سیب و هویج اشاره کرد. البته قبل از آن باید مطمئن شوید که این خوراکی‌ها با طبع شما سازگارند.
درمان کم خونی در طب سنتی
اگر به کم خونی مبتلا هستید باید از موارد زیر پرهیز کنید:
غذاهای فست فود و ساندویچی بی‌کیفیت
غذاهای کنسرو شده و مانده
مصرف نان و مواد غذایی حاوی جوش شیرین
به افراد کم خون و مبتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن توصیه می شود که منابع غذایی حاوی آهن را با لبنیات مصرف نکنند؛ مثلاً کباب را با ماست یا دوغ نخورند.
مواد غذایی دارای کلسیم را به هیچ عنوان به همراه مواد غذایی سرشار از آهن در یک بازه زمانی و به طور هم زمان مصرف نکنید.
افراد مبتلا به کم‌خونی باید از مصرف ترشیجات بپرهیزند.
بیشتر بخوانید: کم خونی در کودکان ناشی از فقر آهن و نگرانی والدین
با تشکر از دکتر حماسه تواهن
مجله اینترنتی تحلیلک
