همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیلک؛ در این مطلب می خواهیم با زندگینامه امام سجاد (زین العابدین) علیه السلام و برخی آثار و ادعیه ذکر شده ایشان آشنا شویم.

زندگینامه امام سجاد علیه السلام

امامت امام زین العابدین علیه السلام با شهادت پدر بزرگوارشان در عاشورای سال ۶۱ قمری آغاز شد و تا زمان شهادتشان، یعنی سال ۹۴ قمری یا سال ۹۵ قمری ادامه داشت. مدت امامت ایشان را ۳۴ سال گفته‌اند.

حاکمان دوره امامت امام سجاد علیه السلام عبارتند از: یزید بن معاویه (۶۱- ۶۴ق)، معاویه بن یزید (چند ماه از سال ۶۴)، مروان بن حکم (نه ماه از سال ۶۵)، عبدالملک بن مروان (۶۵- ۸۶) و ولید بن عبد الملک (۸۶- ۹۶)

واقعه کربلا و اسارت امام سجاد علیه السلام / ورقی از زندگینامه امام سجاد

امام سجاد علیه السلام در واقعه کربلا و در روزی که امام حسین علیه السلام و یارانش به شهادت رسیدند، به شدت بیمار بود به گونه‌ای که در مواردی که می‌خواستند او را به قتل برسانند، عده‌ای گفتند: او را همین بیماری که دارد کفایت می‌کند.

امام سجاد علیه السلام در کوفه / ورقی از زندگینامه امام سجاد

پس از واقعه کربلا، امام زین العابدین و اهل بیت امام حسین علیهم السلام را به اسیری گرفتند و روانه کوفه و شام کردند. هنگام بردن اسیران از کربلا به کوفه، بر گردن امام سجاد علیه السلام غل و جامعه (جامعه، طوق مانندی است که دست‌ها و گردن را با آن به هم می‌بندند) نهادند و چون بیمار بود و نمی‌توانست خود را بر پشت شتر نگاه دارد، هر دو پای او را بر شکم شتر بستند.

ابن زیاد، امام سجاد علیه السلام و سایر اسیران کربلا را در زندان نگه داشت و نامه‌ای به شام نوشت و از یزید کسب تکلیف کرد. یزید پاسخ داد، اسیران و سرهای شهیدان کربلا را به شام بفرستد. ابن زیاد، امام سجاد علیه السلام را غل بر گردن نهاد و با اسیران همراه مُحَفّر بن ثَعلبه روانه دمشق کرد.

به نوشته شیخ مفید، خاندان امام حسین علیه السلام، به دستور یزید، از شام به سوی مدینه حرکت کردند.

واقعه حره در زمان امام زین العابدین علیه السلام

بعد از واقعه کربلا در سال ۶۳ قمری، مردم مدینه علیه امویان قیام کردند که این قیام حوادثی در پی داشت و به واقعه حَرّه شهرت یافت. مردم شهر با عبدالله بن حنظله -که پدرش حنظله به غسیل الملائکه معروف بود- بیعت کردند و بنی امیه را که شمار آنان به ۱۰۰۰ تن می‌رسید، نخست در خانه مروان بن حکم به محاصره افکندند، سپس از شهر بیرون راندند. امام سجاد علیه السلام از آغاز شورش خود را کنار کشید و با مردم همراه نگشت، چون پایان کار را می‌دانست.

قیام توابین در زمان امام سجاد علیه السلام

نهضت توابین یکی دیگر از نهضت‌های پس از واقعه کربلا بود که رهبری آن را سلیمان بن صرد خزاعی، به همراهی تنی چند از دیگر سرشناسان شیعه در کوفه بر عهده داشتند. توابین در مجموع بر آن بودند تا در صورت پیروزی، امامت جامعه را به اهل بیت بسپارند و در آن زمان کسی جز علی بن حسین علیه السلام برای این کار وجود نداشت؛ اما رابطه سیاسی خاصی بین امام سجاد علیه السلام و توابین وجود نداشته است.

قیام مختار در زمان امام سجاد علیه السلام / ورقی از زندگینامه امام سجاد

قیام مختار نیز سومین جنبش مهم پس از واقعه کربلا است که درباره ارتباط امام سجاد علیه السلام با این جنبش نیز ابهاماتی وجود دارد.

آثار امام سجاد علیه السلام

صحیفه سجادیه

معروفترین آثار امام سجاد (ع)، صحیفه سجادیه مجموعه دعاهای امام زین العابدین علیه السلام و آینه‌ای است که تصویر اجتماع آن روز را در آن می‌توان دید: بیزاری از کردار و گفتار زشت مردم آن روز و پناه بردن به خدا از آنچه می‌بیند و می‌شنود و روشن نمودن راه درست در پرتو تربیت دین و قرآن و پاکیزه ساختن جان ها از آلایش؛ گویی امام می‌خواهد تا آنجا که ممکن است، به زبان دعا مردم را از شیطان ببرد و به خدا پیوند دهد.

رساله حقوق

رساله حقوق یکی از آثار امام سجاد علیه السلام است. در این رساله ۵۱ حق (یا ۵۰ حق طبق برخی نسخه ها) شمارش شده است. این اثر را افراد مختلفی به فارسی ترجمه کرده‌اند و بارها به چاپ رسیده است.

دعای سحرهای ماه رمضان مشهور به دعای ابوحمزه ثمالی

این دعا را امام زین‌العابدین در سحرهای ماه رمضان می‌خواند و ابوحمزه ثمالی از آن حضرت نقل کرده است. این دعا دارای مفاهیمی متعالی و تعابیری شیوا و فصیح است.

زیارت امین الله

از دیگر آثار امام سجاد (ع)، زیارتنامه‌ای است که امام زین العابدین علیه السلام هنگام زیارت مزار حضرت علی علیه السلام خوانده است. این زیارت از معتبرترین زیارات  شمرده شده است که در همه جا از جمله نزد قبور دیگر ائمه علیهم السلام می‌توان آن را خواند.

شهادت امام سجاد علیه السلام / ورق پایانی زندگینامه امام سجاد

دستگاه اموی با گذشت زمان به شیوه های مبارزاتی امام سجاد علیه السلام پی برد و دریافت که ادامه حیات امام با شرایط و اوضاع زمامداری آنها نمی سازد. لذا تصمیم به قتل حضرت گرفتند. به طور کلی می توان چهار عامل مهم را انگیزه دستگاه حاکم از قتل امام برشمرد:

۱. وسعت نفوذ امام: در طول ۳۵ سال بعد از واقعه کربلا، امام از طریق دعاها و نشر معارف اسلامی به تدریج توانست یارانش را منسجم کنند و آگاهی های لازم را به آنها بدهد که این خطر بزرگی برای دشمن به حساب می آمد.

۲. بغض و حسادت: عبدالملک، هشام و ولید و حتی جمعی از بزرگان بنی امیه به امام سجاد علیه السلام حسادت می ورزیدند؛ چرا که مردم از روی فهم و درایت به امام عرض ارادت می کردند؛

۳. افشاگری: امام زین العابدین علیه السلام در فرصت های بسیار و از داستان شهادت پدر و اسارت و مظلومیت خود و خاندانش سخن ها می گفت که این خود نوعی افشاگری رسمی علیه ظلم بنی امیه بود؛

۴. ترس از قیام: دستگاه خلافت تصوّر می کرد که اگر امام عَلَمی بلند کند به خاطر محبوبیت و نفوذ معنوی آن حضرت حتی کسانی که دوست اهل بیت هم نیستند زیر آن پرچم جمع می شوند و قیامی بزرگ علیه حکومت آنان به وجود خواهد آمد.

امام سجاد علیه السلام پس از گذراندن یک عمر پر برکت که در یکی از حساس ترین دوره های تاریخ اسلام واقع شد، از ویژگی های مهمی در بین مردم برخوردار شده بود؛ چرا که فضایل و مکارم اخلاقی آن حضرت در هر مجلس و محفلی بیان می شد و در یک کلام امام در دل ها و عواطف مردم جا گرفته بود. این وضع بر امویان دشوار بود و آنها را می رنجاند و از همه کس بیشتر ولیدبن عبدالملک کینه امام را در دل داشت. او بارها می گفت: «من تا وقتی که علی بن الحسین در دنیا باشد راحت نیستم».

این بود که وقتی زمام سلطنت را به دست گرفت، تصمیم گرفت امام را مسموم کند. لذا زهر کشنده ای برای کارگزارش در مدینه فرستاد و به او دستور داد تا این زهر را به امام بخوراند و آن نانجیب نیز دستور ولید را عملی کرد. زهر در بدن نازنین امام کارگر شد و بدین وسیله حضرت در سن ۵۷ سالگی در مدینه طیبه به شهادت رسید. پیکر پاک امام سجاد علیه السلام را در شهر مدینه تشییع کردند.

امیدواریم از مطالعه زندگینامه امام زین العابدین علیه السلام لذت برده باشید.

مجله اینترنتی تحلیلک