زندگینامه حضرت ابوالفضل علیه السلام
همراهان ارجمند مجله اینترنتی تحلیلک؛ در این مطلب با زندگینامه حضرت ابوالفضل عباس علیه السلام، فرزند امام علی علیه السلام و برادر امام حسین علیه السلام در خدمتتان هستیم.
تقریبا پس از گذشت ۱۰ سال از شهادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، امیرالمومنین برادرش عقیل را که از عالمان به علم انساب بود فراخواند و از او خواست برایش همسرى برگزیند که زاده دلاوران باشد تا پسر دلیرى به عرصه وجود برساند.
عقیل، بانو ام البنین از خاندان بنى کلاب را براى حضرت انتخاب کرد. بنى کلاب در شجاعت و دلاورى در میان عرب زبانزد بودند. امام این انتخاب را پسندیدند و عقیل را به خواستگارى نزد پدر ام البنین فرستادند. پدر خشنود از این وصلت مبارک، نزد دختر شتافت و او با سربلندى و افتخار پاسخ مثبت داد. ثمره ازدواج امام علی با وی، چهار پسر به نام‌های عباس، عون، جعفر و عثمان بود. هر چهار فرزند ام البنین سلام الله علیها در روز عاشورای سال ۶۱ هجری در رکاب برادر و سرور خود حضرت سیدالشهداء علیه السلام در کربلا، به شهادت رسیدند.
زندگینامه حضرت ابوالفضل علیه السلام
در زندگینامه حضرت ابوالفضل علیه السلام اینگونه می خوانیم که، به زعم اکثر مورخین ایشان در روز چهارم ماه شعبان سال ۲۶ هجری به دنیا آمدند.
ابوالفضل العباس علیه السلام در سایه پدرش رشد کرد و از علوم، تقوا، گرایش هاى والا و عادات پاکیزه او بهره مند گشت، تا آنکه در آینده نمونه کامل و تصویرى گویا از امام متقیان باشد. مادرش بانو فاطمه نیز در تربیت فرزند اهتمامى شایسته داشت و بذر همه صفات کمال و فضایل و خدا دوستى را در زمین بکر وجود فرزند کاشت، که بر اثر آن، حضرت عباس در تمام زندگى خود، طاعت خدا و جلب مرضات او را در سرلوحه کار خود قرار داد.
حضرت ابوالفضل علیه السلام همراه برادرانش امام حسن و امام حسین علیهما السّلام بود و از آنان اصول فضیلت و بنیادهاى آداب والا را فراگرفت.
کنیه‌‌ها و القاب حضرت ابوالفضل علیه السلام
- ابوالفضل: مشهورترین کنیه عباس علیه السلام است. برخی عنوان کرده‌اند که چون در خاندان بنی‌هاشم هر کس عباس نام داشت، ابوالفضل خوانده می‌شد، به ایشان نیز حتی در کودکی ابوالفضل گفته می‌شد.
- ابوالقاسم: به دلیل اینکه عباس علیه السلام فرزندی به نام قاسم داشت، به او ابوالقاسم نیز گفته می‌شد. این کنیه در زیارت اربعین نیز آمده است.
- ابوالقِربَه: قِربَه به معنای مشک آب است. برخی معتقدند که این کنیه به این دلیل به او داده شده است که در واقعه کربلا چندین بار مشک آب به خیمه‌ها برد.
- ابوالفَرجَه: فرجه به معنای گشایش و برطرف کردن اندوه است. دلیل این کنیه این است که حضرت ابوالفضل علیه السلام در کار کسانی که به او متوسل می‌شوند، گشایش ایجاد می‌کند.
- قمر بنی‌هاشم
- باب الحوائج
- سقّا
- الشهید
- پرچمدار و علمدار
زندگینامه حضرت ابوالفضل علیه السلام
همسر و فرزندان حضرت عباس علیه السلام
طبق منابعی که درباره زندگینامه حضرت ابوالفضل علیه السلام مطلب نوشته اند، ایشان با لبابه نوه عباس بن عبدالمطلب بین سال‌‌های ۴۰ تا ۴۵ قمری ازدواج کرد.[۱] لبابه ابوالفضل علیه السلام، دو پسر به نام‌های فضل و عبیدالله به دنیا آورد[۲] و پس از شهادت او ابتدا به ازدواج ولید بن عتبه و سپس به ازدواج زید بن حسن درآمد.[۳] در برخی منابع فرزندان دیگری نیز برای ایشان ذکر شده است، حتی فرزندی که همراه حضرت در کربلا حضور داشته و پس از او شهید شده است.
حضرت ابوالفضل علیه السلام در کربلا / ورقی از زندگینامه حضرت ابوالفضل
امان‌نامه دوم را شمر بن ذی الجوشن در ظهر عاشورا به عباس و برادرانش پیشنهاد کرد و او را با عنوان «پسر عمه» صدا زد، اما جوابی نشنید. امام حسین علیه السلام به آنها گفت گرچه او فاسق است، اما جوابش را بدهید. شمر به آنها به شرط تسلیم شدن و اطاعت از یزید مژده امان داد. حضرت عباس، او و امان‌نامه‌اش را لعنت کرد و گفت: «ای دشمن خدا! مرگ بر تو که ما را به اطاعت از کفر و ترک همراهی برادرم حسین علیه السلام فرا می‌خوانی.»[۶]
زندگینامه حضرت ابوالفضل علیه السلام
شهادت حضرت ابوالفضل علیه السلام/ ورقی از زندگینامه حضرت ابوالفضل
به گفته شیخ مفید، امام حسین و عباس بن علی علیهما السلام با هم به میدان رفتند، ولی سپاه عمر سعد بین این دو حائل شدند. امام حسین زخمی شد و به خیمه برگشت و عباس به تنهایی جنگید تا جایی که به شدت زخمی شد و دیگر توان رزم نداشت. در این حال زید بن ورقاء حنفی و حٌکَیم بن طٌفَیل سِنبِسی او را کشتند. شیخ مفید جزئیات دیگری نقل نکرده است. در مقتل ابی‌مخنف نیز جزئیات شهادت حضرت عباس نقل نشده است.
بر اساس برخی دیگر از منابع، پس از شهادت همه اصحاب و خاندان بنی‌هاشم، عباس قصد کرد تا برای خیمه‌ها آب بیاورد. او به سمت شریعه فرات حمله کرد و توانست از بین نگهبانان شریعه خود را به آب برساند. در راه برگشت، دشمن به او حمله کرد. او در نخلستان با دشمن نبرد می‌کرد و به سمت خیمه‌ها می‌رفت که زید بن ورقاء جهنی از پشت نخلی بیرون پرید و ضربه‌ای به دست راستش وارد کرد. عباس شمشیر را به دست چپش گرفت و به نبرد با دشمن ادامه داد. حکیم بن طفیل طائی که پشت درختی خود را پنهان کرده بود ضربه‌ای به دست چپش وارد کرد و بعد از آن نیز عمودی بر سر عباس وارد کرد و او را به شهادت رساند.
بر اساس گزارش خوارزمی، وقتی حضرت عباس علیه السلام شهید شد، امام حسین علیه السلام بر نعش برادر حاضر شد، به شدت گریه کرد و فرمود:
اَلآنَ اِنکَسَرَ ظَهری وَ قَلَّت حیلَتی
اکنون کمرم شکست و چاره‌ام اندک شد
ذکر یا کاشف الکرب عن وجه الحسین اِکْشِفْ کَرْبی بِحَقِّ أَخیکَ الحُسَین
ذکر «یا کاشفَ الکَرْبِ عنْ وَجهِ الْحُسَین اِکْشِفْ کَرْبی بِحَقِّ أَخیکَ الحُسَین» (ای برطرف کننده غم و اندوه از روی حسین بحق برادرت حسین، اندوه و مشکل من را برطرف کن) به عنوان یکی از ذکر‌های توسل به حضرت ابوالفضل علیه السلام مشهور شده و گاه توصیه می‌شود که این ذکر به تعداد ۱۳۳ مرتبه گفته شود.
منابع:
۱- زبیری، نسب قریش، ۱۹۵۳م، ج۱، ص۷۹؛ زجاجی کاشانی، سقای کربلا، ۱۳۷۹ش، ص۹۸.
۲- ابن‌صوفی، المجدی، ۱۴۲۲ق، ص۴۳۶.
۳- بغدادی، المحبر، دار الاآفاق الجدیده، ص۴۴۱.
۴- طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۱۲؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۴۳۰؛ ابوالفرج الاصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۷۸؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۳۴۷؛ ابن اعثم الکوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۹۲.
۵- خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۳۴۸-۳۴۹؛ ابن اعثم الکوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۹۳.
۶- ابن‌اثیر، الکامل، ۱۳۷۱ش، ج۱۱، ص۱۶۲؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۳۴۹؛ ابن اعثم الکوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۹۴.
امیدواریم از مطالعه زندگینامه حضرت ابوالفضل علیه السلام حظّ کافی را برده باشید و همگان مورد الطاف رحیمیه ایشان قرار گیریم.
مجله اینترنتی تحلیلک
