سجع مطرف
قبل از خواندن سجع مطرف نکاتی را به عنوان پیش نیاز باید بدانیم.
واک و واج
کوچکترین جزء بسیط و مشخص و مفارق در زبان را واک می نامیم. مثال کلمه دَر مرکب از سه جزء است:
د، -َ، ر
هر یک از این سه جزء بسیط است و به اجزای کوچکتری تقسیم نمی شود و هریک از آنها یک واک نام دارد.
صامت و مصوت
واک های زبان به دو گروه تقسیم می شوند:
مصوت ها: صدادار هستند و به شش گروه تقسیم می شوند:
a آ a -ََ
i ای e َ-
u او o َ-
صامت ها: همان حروف بی صدا هستند، مانند: م – ب – س و…
هجا
ترکیبی از اصوات که با یک بار خروج هوا از نای ادا می شود. (معادل همان بخش در دوران دبستان)
مثال: ماه، سر
هجا در زبان فارسی مرکب از یک مصوت و یک یا دو یا سه صامت است.
سجع به سه بخش تقسیم می‌شود:
سجع مطرف
وقتی کلمات در وزن مختلف و در حرف روی یکسان باشند به آن سجع مطرف می گوییم.
مثل:
دست / شکست
دانشمند / پند
به طور کلی می‌توان فرمول زیر را برای سجع مطرف ارایه داد:
وزن مختلف و روی یکی = سجع مطرف
حرف روی چیست؟
به آخرین واک اصلی هر کلمه روی می‌گویند. مثلا حرف دال در کلمات یاد، محمد، افتادم، بود
بیشتر بخوانید: سجع و انواع آن
*****
عنصرالمعالی در بخش «در آیین و رسم شاعری» قابوسنامه می گوید:
و اگر شاعر باشی به وزن و قافیه تهی قناعت مکن. بی صناعتی و ترتیبی شعر مگوی که شعر راست ناخوش بود، ملحی باید که بود اندر شعر یا صناعتی به رسم شعرا چون متضاد و مزدوج و موازنه و مسجع و مانند این.
علم بدیع و انواع آن
بدیع یکی از علوم بلاغی است که در کنار بیان و معانی سه دانش را تشکیل می دهند که راجع به وجوه زیبایی و حسن کلام سخن می گویند.
در حقیقت این علم مجموعه ای از ترفندها و شگردهایی است که شعرا با کاربرد آنها، کلام عادی را به کلام ادبی و هنری تبدیل می کنند.
بیشتر بخوانید: علم بدیع و انواع آن
مجله اینترنتی تحلیلک
