در این مطلب شما را با گلچینی از عکاسان مشهور تاریخ که در ایران زندگی می کردند، آشنا می کنیم.
عکاسان مشهور تاریخ
پیدایش عکس و دوربین عکاسی برای اولین بار در اواخر دوره حکومت محمد شاه قاجار توسط نظامیان و مستشاران اروپایی که به تهران رفت و آمد داشتند، گزارش شده است. ناصرالدین شاه عکاسی را از شخصی فرانسوی به نام مسیو کارلیان آموخت. خودش به کار عکاسی، ظهور فیلم و چاپ عکس پرداخت. از جمله عکس های معروفی که ناصرالدین شاه از خود به جا گذاشته است، عکسی از مهدعلیا (مادرشاه) و زنان حرمسرایش است. وی به غیر از عکاسی از زنان و سوگلی هایش، از بناها، مناظر، شکارگاه ها، ییلاقات و زندانیان سیاسی عکس می انداخت.
پس از ناصرالدین شاه، سایر عکس های برجای مانده از دوران قاجار، عکس هایی از مظفرالدین شاه، محمد علی شاه و احمد شاه است.
این عکس ها در حالت های مختلف ایستاده، نشسته، سوار بر کالسکه اسب دیده می شود و کمتر عکسی از مناظر طبیعی در آن روزگار به ثبت رسیده است.
آقا رضا عکاس باشی نخستین عکاس حرفه ای ایرانی در قرن سیزدهم هجری شمسی بود که در دربار ناصرالدین شاه قاجار خدمت می کرد.
عبدالله قاجار ابتدا در دارالفنون فن عکاسی را آموخت و چون در این زمینه استعداد زیادی از خود نشان داد، برای تکمیل معلومات خود از طرف دربار به اروپا اعزام شد. او مدتی در پاریس و وین تحصیل کرد و پس از بازگشت به ایران، در حدود سال ۱۳۰۰ هـ ق به خدمت در دربار ناصرالدین شاه قاجار گماشته شد و لقب عکاس مخصوص همایونی گرفت و او اولین عکاس مخصوص ناصرالدین شاه بود. در واقع در تاریخ وی را به عنوان پدر عکاسی ایران می شناسند.
عزیز خواجه متصدی تاریکخانه و ظهور عکس، عباسعلی بیگ ناظم عکاسخانه، معتمدالسلطان رییس عکاسخانه، حسنعلی عکاسباشی و عبدالله قاجار عکاسباشی مدرسه دارالفنون و محمدحسین قاجار و میرزا جهانگیرخان از دیگر عکاسان آن دوران هستند.
علی خان والی فرزند محمد قاسم خان، بـه واسطه شغل پدرش در دربار به همراه او به روسیه رفت و در آنجا مشغول به تحصیل زبان فرانسه، تاریخ، جغرافیا و مقدمات هندسه و عکاسی شـد. او در سـال ۱۲۷۷ ه.ق به تهران بازگشت و پس از آن در سال ۱۲۹۶ ه.ق علی خان به حکومت مراغه منصوب شد و چون دوربین عکاسی همراه داشت، در این سفر به گرفتن عکس های گوناگون پرداخت، عکس هایی از اشخاص و مکان ها و بناهای تاریخی که به همراه آن شرح دقیق تهیه نموده و گزارش های مـصور بـه حضور شاه می فرستاد و بر اثر این کوشش ها و گزارش ها به دریافت دست خطی از شاه نـایل گـردید.
خان باباالحسینی از عکاسان دوره قاجار اسـت که از او تـنها نامی در زیر عـکس هـا دیده شـده است. عکس های او در آلبـوم ۸۹۳ کاخ موزه گلستان محفوظ است. این آلبوم با جلد فلزی با نقوش برجسته است کـه شـامل ۱۱۶ قطعه عکس های مسافرت مظفرالدین شـاه بـه قـم، شـیراز، آثـار تاریخی اصفهان و تخت جـمشید اسـت که به سال ۱۳۱۹ ه.ق تهیه شده است. خان باباالحسینی در اکثر عکس هایش از سوژه انسانی برای نشان دادن مقیاس استفاده کرده که این امـر حتی در عکس هایی که از پل ها گرفته مصداق می یابد.
امیر خان جلیل الدوله قاجار از نوادگان فتحعلی شاه است. اولین خدمت او در زمان سلطنت مظفرالدین شاه در سال ۱۳۱۸ ه.ق مسافرت به لرستان و خوزستان به همراهی عین الدوله بود. او برای عکاسی خط خـوزستان و لرستان که یک سال طول کشیده رفته بود و نتیجه آن تـعدادی عکس بسیار جالب توجه از مناظر مختلف آن نواحی بود که اغلب آن ها در آلبومی به شماره ۴۳۸ تقدیم مظفرالدین شاه شده است.
عزت ملک خانم اشرف‌السلطنه یکی از نخستین زنان عکاس و روزنامه‌نگار دوران قاجار بود. اشرف السلطنه همسر محمدحسن خان اعتمادالسلطنه بود که عکاسی را از شاهزاده محمدمیرزا آموخته و سال ها به فعالیت می پرداخت.
نخستین زنی که به عکاسی عمومی پرداخت، خانم حداد بود که زنان برای گرفتن عکس به عکاسخانه وی در میدان شاهپور می رفتند.
در تهران قدیم، عکس ها همگی در روز و توسط نور آفتاب برداشته می شد اما نخستین عکاسی که در شب عکس گرفت، جعفر خادم بود. ابتکار جالب وی به این صورت بود که پودر منیزیم را در ظرف درازی ریخته و دو طرف پودر را به سر سیم لخت برق وصل کرد و با آماده شدن عکس، کلید برق را زده و منیزیم مشتعل می شد و تولید نور درخشان می کرد، در این هنگام فلاش به کار می افتاد، خادم نخستین عکس در هنگام شب را از چهارراه حسن آباد گرفت و به دلیل نبود رقیب، عکس شب بسیار گران و تقریبا سه برابر قیمت عکس های روز بود.
این عکاسخانه به نام خادم با آویختن تابلویی به نام عکاس شب و روز باعث حیرت و اعجاز مردم شد. جعفر خادم که از دوستان رضاخان بود بعد از به سلطنت رسیدن وی به خدمت دربار او درآمد و عکاس مخصوص دربار شد و پسرش به نام علی خادم نیز بعدها جانشین پدرش شد.
درباره قیمت عکس ها در آن دوران می توان گفت که عکاس در ابتدا پیش پرداختی دریافت نمی کرد. بعد از تحویل عکس پول را نقد می گرفت. شش عکس شش در چهار فوری از یک قران تا دو قران و غیر فوری سه تا چهار قران و اگر همراه با کارت پستال بود، برای مشتری پنج قران تمام می شد.
همراهان همیشگی تحلیلک امیدواریم از این مطلب که به عکاسان مشهور ایران اختصاص داشت، لذت برده باشید…
بیشتر بخوانید
مجله اینترنتی تحلیلک
