مجله اینترنتی تحلیلک

پنجشنبه/ 9 فروردین / 1403
Search
Close this search box.
قرارداد سوآپ چیست

قرارداد سوآپ یا قرارداد معاوضه ای چیست؟

قراردادهای سوآپ یکی از پرکاربردترین ابزارهای در قراردادهای تجاری محسوب می شود که بر اساس معاوضه دو جریان آتی ثابت و یا متغیر عمل می کنند.

قرارداد سوآپ یا قرارداد معاوضه ای

 

قرارداد سوآپ یا قرارداد معاوضه ای چیست؟

در معامله سوآپ دو طرف مجموعه از جریان های نقدی با نوع پرداخت متفاوت در آینده را با هم معامله می کنند.

در این نوع قرارداد معامله یک طرف جریان نقدی را بر اساس یک متغیر تصادفی مانند نرخ ارز و طرف دیگر بر اساس یک عامل ثابت مبادله می کند. البته ممکن است در مواقعی هر دو طرف بر حسب نرخ متغیر معامله کنند.

در زمان توافق طرفین در اکثر قراردادهای سوآپ پولی جابه جا نمی شود و در واقع می توان گفت این معامله ها در ابتدا ارزشی ندارند ولی تاریخ هایی برای جریان های نقدی تعیین می شود. به این تاریخ های تعیین شده تاریخ تسویه یا تاریخ پرداخت گفته می شود و به زمان بین آن ها دوره تسویه می گویند.

تاریخ خاتمه قرارداد سوآپ نیز کاملا مشخص است. در این تاریخ آخرین پرداخت توسط دو طرف انجام می‌شود. تاریخ خاتمه مانند تاریخ سررسید در بازار مشتقه است.

اگر پرداخت‌هایی که در تاریخ‌های سررسید انجام می‌شود، بر اساس یک ارز یکسان باشد، منطقی است که خالص مبالغ پرداختی رد و بدل شود. در زمان تسویه کمتر پیش می‌آید که دو طرف اقدام به تحویل فیزیکی دارایی پایه کنند. معمولا تسویه به صورت نقدی انجام می‌شود.

قرارداد سوآپ در بازار فرابورس و بر حسب نیازهای طرفین انجام می‌شود.

چون اکثرا پولی در ابتدای کار رد و بدل نمی‌شود، ریسک نکول همواره با این معاملات همراه است. در واقع چون نمی توانیم از معتبر بودن توافق بین دو طرف مطمئن باشیم این معاملات ریسک اعتباری دارند.

قرارداد سوآپ را چون شامل مجموعه ای از پرداخت ها است می توان حالت کلی تری از پیمان آتی دانست.

بیشتر بخوانید: ابزار مشتقه چیست و هرآنچه باید در مورد آن بدانید

اجزای تشکیل‌دهنده قرارداد سوآپ

۱. دارایی پایه

موضوع قرارداد است و هدف از قراداد، انتقال ریسک اعتباری در معرض آن است. به‌طور معمول، دارایی پایه یکی از اقلام زیر است:

  • ورق قرضه با ریسک اعتباری
  • وام
  • پرتفوی (سبد دارایی‌ها در بورس) مرجع متشکل از اوراق قرضه و وام‌ها
  • شاخص مربوط به بخشی از بازار اوراق قرضه
  • شاخص سهام

۲. فروشنده سوآپ (Swap Seller)

طرف قراردادی که نرخ شناوری را دریافت و بازده کل را به طرف دیگر قرارداد پرداخت می‌کند. به فروشنده سوآپ، خریدار حمایت نیز گفته می‌شود.

۳. خریدار سوآپ (Swap Buyer)

طرف قراردادی که با پرداخت نرخ شناور و دریافت بازده کل موافقت می‌کند، به خریدار سوآپ فروشنده حمایت یا سرمایه‌گذار نیز گفته می­ شود.

۴. شخص مرجع یا تعهد مرجع

شخص مرجع همان کسی است که ابزار بدهی را صادر می کند و این شخص می تواند دولت، شرکت و یا صادرکننده وام باشد.

۵. صرف سوآپ (Swap Premium)

پرداخت‌هایی که به‌وسیله خریدار حمایت صورت می‌گیرد، “پایه صرف” نام دارد و پرداخت‌های احتمالی که ممکن است فروشنده حمایت به پرداخت آن ها مجبور شود به “پایه حمایت” موسوم است.

خریدار و فروشنده در تاریخ معامله بر روی این صرف به توافق می‌رسند و صرف تا پایان مدت قرارداد ثابت می‌ماند.

 

انواع قرارداد سوآپ یا قرارداد معاوضه ای

قراردادهای سوآپ، انواع فراوانی دارد. از بین انواع قراردادهای سوآپ، قراردادهای سوآپ ارز و سوآپ نرخ بهره، مهم‌ترین و پرکاربردترین‌ها است.

قرارداد سوآپ چیست
قرارداد سوآپ یا قرارداد معاوضه ای چیست

دارایی پایه سوآپ می تواند یکی از موارد زیر باشد:

سوآپ نرخ بهره:

در سوآپ نرخ بهره (interest rate swap) مبالغ نرخ بهره بر حسب ارزهای مشابه توسط طرفین قرارداد، تعویض می شود.

در این نوع از قراردادهای سوآپ مبلغ اسمی برای دو طرف قرارداد یکسان و تسویه آن به صورت خالص انجام می شود.

در این نوع دو حالت ممکن است، حالت اول این است که دو طرف قرارداد مبلغ بهره را بر اساس بهره متغیر پرداخت کنند.

حالت دوم این است که یکی از طرفین قرارداد طبق بهره ثابت و طرف دیگر بر خلاف آن بر اساس نرخ بهره متغیر نسبت به پرداخت اقدام کند.

سوآپ سهام:

در سوآپ سهام (equity swaps) دو طرف قرارداد مبالغی را که بر حسب بازده سهام یا شاخص سهام مشخص شده اند، تعویض می کنند.

این نوع سوآپ به شکلی طراحی شده است که علاوه بر بازده حاصل از سود نقدی، بازده ناشی از منفعت سرمایه ای (capital gain) را هم شامل می شود.

سوآپ ارزی:

در سوآپ ارزی (currency swaps) دو طرف قرارداد مبالغ بهره را به نسبت ارزهای مختلف مورد تعویض قرار می دهند.

این روش باعث مقاوم شدن معامله گران در مقابل نوسان های نرخ ارز می شود.

سوآپ ارز ثابت – ثابت:

از سال ۱۹۹۰ م، معمول ترین شکل سوآپ، سوآپ ارز ثابت- ثابت (fixed-for-fixed) است که به صورت سوآپ Plain Vanilla (رایج ترین نوع سوآپ) شناخته شده است.

بر اساس این نوع سوآپ، گردش نقدینگی سوآپ طبق گردش نقدینگی آتی ارزها متفاوت است.

سوآپ ارزی ثابت – شناور:

سوآپ ارزی ثابت – شناور (fixed-for-flow) نوعی از سوآپ است که تحت این قرارداد،‌ یکی از جریان های پرداخت در نرخ ثابت‌ یک ارز قرار می گیرد، در حالی که جریان پرداخت دیگر، بر اساس نرخ شناور ارز دیگر قرار می گیرد.

سوآپ نرخ بازده کل:

سوآپ نرخ بازده کل، سوآپی است که در آن، دو طرف معامله، یک دارایی را به صورت دارایی پایه یا معیار انتخاب می کنند و توافق می کنند که یکی از آنها بهره متعلقه به آن دارایی پایه و هر نوع افزایش یا کاهش ارزش آن دارایی را صاحب شود.

در برابر طرف مقابل معامله وجوه ثابت یا شناوری را از طرف مقابل دریافت می کند که به طور معمول هیچ گونه ارتباطی با دریافتی های طرف اول نخواهد داشت.

سوآپ بازده کل باعث کاهش ریسک اعتباری دارایی پایه از راه انتقال بازده کل به خریداران سوآپ می شود.

یکی دیگر از کارکردهای این نوع قرارداد این است که باعث کاهش ریسک بازار دارایی پایه فروشنده سوآپ از طریق جبران زیان کاهش ارزش دارایی پایه به وسیله خریدار سوآپ می شود.

سوآپ نکول اعتباری:

موسسات مالی زمانی که در معرض ریسک عدم بازپرداخت قسط وام های مشتریان خود قرار می گیرند برای نگهداری از دارایی های خود و کاهش ریسک عدم باز پرداخت قسط های وام توسط مشتریان از سوآپ نکول اعتباری استفاده می کنند.

بر این اساس، موسسات مذکور طی قراردادی در جایگاه خریدار سوآپ قرار می گیرند و با فروشنده سوآپ که معمولا یک موسسه بیمه ای است توافق می کنند تا در سررسیدهای معینی، مبلغ مشخصی را به فروشنده پرداخت کنند.

بعد فروشنده نیز تعهد می کند که در صورت عدم باز پرداخت اقساط مشتریان به موسسه مالی، در راستای اجرای قرارداد نکول اعتباری در سقف تعهدی که به موجب این قرارداد پذیرفته، معادل آن چه که مشتری موسسه نپرداخته است، جبران کند.

این نوع قرارداد مانند بیمه ای عمل می کند که در طی آن صاحبان دارایی ها آنها را در ازای مبلغی به صورت دوره ای بیمه می کنند.

تفاوت بین سوآپ نکول اعتباری و سوآپ نرخ بازده کل:

سوآپ نکول اعتباری از دارایی در برابر بروز یک اتفاق خاص محافظت می کند، در حالی که سوآپ نرخ بازده کل از دارایی در برابر کاهش ارزش احتمالی آن در آینده محافظت می کند.

بیشتر بخوانید: قرارداد آتی چیست و چه ویژگی هایی دارد؟

تفاوت قرارداد سوآپ با قراردادهای آتی و اختیار معامله

اوراق مشتقه بر اساس اهداف خاصی طراحی‌ و مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین بین این اوراق تفاوت‌هایی وجود دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

۱- تفاوت عمده اوراق آتی و اختیار معامله با قراردادهای سوآپ دوره زمانی آن‌ها است.

قراردادهای آتی و اختیار معامله معمولا به‌ صورت کوتاه‌ مدت هستند و سررسیدهای کوتاه‌تری نسبت به قرارداد سوآپ دارند. قراردادهای سوآپ به هدف پوشش ریسک شرکت‌ها یا مؤسسات در بازه‌های زمانی بلندمدت ایجاد شده‌اند.

۲- تفاوت دیگر قراردادهای آتی و اختیار معامله با قراردادهای سوآپ در جایی است که مورد معامله قرار می‌گیرند.

قراردادهای آتی و اختیار معامله در بازار بورس و همراه با ساختار و قوانین کاملاً مشخص و استاندارد معامله می‌شوند. اما قراردادهای سوآپ در بازار خارج از بورس معامله می‌شوند که به قراردادهای OTC معروف هستند.

بنابراین این قراردادها دارای ساختار استاندارد و قانونمند نیست و بر اساس شرایط توافقی دو طرف قرارداد منعطف است.

۳- معاوضه جریانات نقدی در پیمان‌های آتی در یک تاریخ یکسان انجام می‌شود اما در قراردادهای سوآپ، معاوضه جریان‌های نقدی می‌تواند در سررسیدهای مختلف صورت پذیرد.

کلام آخر

قرارداد سوآپ یا قراردادهای معاوضه ای نوعی از ابزار مشتقه هستند که در بازارهای مالی مورد استفاده قرار می گیرند و جایگاه خود را در این بازارها به دست آورده اند.

قراردادهای سوآپ یکی از پرکاربردترین ابزارهای در قراردادهای تجاری محسوب می شود که بر اساس معاوضه دو جریان آتی ثابت و یا متغیر عمل می کنند.

 

مجله اینترنتی تحلیلک

0 0 رای ها
امتیازدهی به مقاله
اشتراک در
اطلاع از
0 نظرات
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
0
افکار شما را دوست داریم، لطفا نظر دهید.x