در سال 1346 طبق قانون سازمان کارگزاران بورس وظیفه گرداندن امور مربوط به بازار بورس را برعهده داشت.

بعد از آن در سال 1384 قوانینی تصویب شد که عملیات نظارت از اجرا جدا شد و سازمان بورس اوراق بهادار رسما به عنوان ناظر بازار شروع به کار کرد و وظیفه نظارت بازار را بر عهده گرفت.

ناظر بازار چه نقشی در معاملات ایفا می کند؟

کلیه اطلاعات مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس و فرابورس ایران، از طریق سامانه کدال به اطلاع سهامداران می رسد.

سازمان بورس به عنوان نهاد نظارتی بر صحت و درستی این اطلاعات نظارت دارد و در صورتی که اطلاعات منتشر شده با اطلاعات واقعی مغایرت داشته باشد، با شرکت مربوطه برخورد کرده و نماد شرکت را متوقف می کند و تا زمانی که شفاف سازی صورت نگیرد اجازه معامله به سهم را نمی دهد.

وظایف ناظر بازار:

• بعد از انتشار اطلاعات با اهمیت نماد مربوطه را متوقف می کند.
• پس از منتشر شدن اطلاعات مربوط به شرکت زمان بازگشایی سهم را اعلام می کند.
• ناظر بازار این اطلاعات را در قالب پیامی به نام پیام ناظر بازار در اختیار سهامداران قرار می دهد.

در کل می توان گفت اطلاع رسانی در بورس توسط پیام ناظر بازار به دست سهامداران می رسد.

اطلاع رسانی در خصوص توقف سهم، بازگشایی سهم، ساعت بازگشایی، نوع بازگشایی که می تواند به صورت حراج پیوسته و ناپیوسته باشد، دلیل توقف سهم و غیره از طریق پیام ناظر بازار به سهامداران منتقل می شود.

بیشتر بخوانید: سامانه کدال چیست و چه کاربردی برای سهام داران دارد؟

مشاهده پیام‌های ناظر بازار

چند راه مختلف به منظور مشاهده پیام‌ های ناظر بازار وجود دارد که ما ۳ روش اصلی آن را برای شما عزیزان عنوان می کنیم.

 روش ۱: در سایت tsetmc.com، صد پیام‌ اخیر ناظر بازار قابل مشاهده خواهد بود

روش ۲: در صفحه یک نماد با کلیک روی اعلان “پیام جدید ناظر بازار” تنها ۵ پیام اخیر را مشاهده خواهید کرد.

روش ۳: پیام‌ های ناظر را همچنین قادر خواهید بود در ستون کناری نرم‌ افزار معاملاتی کارگزاری ها مشاده کنید.

معنی برخی از پیام های ناظر بازار چیست؟

ممکن است معنی بعضی از پبام های ناظر بازار برای شما مبهم باشد که در زیر به توضیح آن می پردازیم.

• اطلاعات با اهميت گروه الف
• اطلاعات با اهميت گروه ب
• حراج پیوسته و ناپیوسته در بورس
• مرحله پيش گشايش
• تعلیق نماد در بورس
• تغييرات بيش از 20 درصدی قيمت سهام

اطلاعات با اهميت گروه “الف”

نمونه پیام ناظر:

• به اطلاع می رساند: نماد معاملاتی شركت های سرمایه گذاری دارویی تامین (تیپیكو)، پتروشیمی پردیس (شپدیس)، لیزینگ خودرو غدیر (ولغدر) با توجه به افشای اطلاعات با اهمیت گروه (الف) بدون محدودیت نوسان قیمت با استفاده از مكانیزم حراج آماده انجام معامله است.
• به اطلاع مي رساند: نماد معاملاتي (شراز۱) به علت افشاي اطلاعات با اهميت مصاديق گروه (الف) براي شركت پالايش نفت شيراز متوقف شد. 
• كارگزاران محترم عضو فرابورس، به اطلاع می رساند: نماد معاملاتی (وآرین۱) به دلیل افشای اطلاعات با اهمیت مصادیق گروه (الف) برای شركت شركت توسعه اقتصادی آرین متوقف شد.

در صورتی که اتفاقات زیر قرار است برای شرکت اتفاق بیفتد نماد به علت افشای اطلاعات با اهمیت گروه الف متوقف می شود:

• تغییر سهامدار عمده
• بهره برداری از طرح ها و پروژه های جدید
• هر نوع ترکیب، تجزیه، ادغام و اکتساب
• اعلام اعسار یا ورشکستگی شرکت سهامی
• تعدیلات سنواتی
• نتایج شرکت در مناقصه یا مزایده
• پذیرش یا انتقال اوراق در بازارهای بین المللی
• انعقاد، فسخ و یا تغییرات اساسی در قراردادهای مهم
• نقل و انتقال دارایی‌ های ثابت شرکت
• تعلیق یا توقف تمام یا قسمتی از فعالیت شرکت
• تغییرات با اهمیت در عملکرد شرکت‌ های زیر مجموعه
• اعلام وقوع حوادث غیر مترقبه
• نتایج برگزاری مناقصه یا مزایده
• درخواست خروج از شرکت‌ های پذیرفته شده در بورس مربوطه
• تأثیرات با اهمیت ناشی از تغییرات ارزی
• دریافت یا پرداخت کمک‌ های نقدی یا غیر نقدی بیشتر از ۵ درصد سرمایه شرکت
• تغییر در برآوردهای حسابداری
• برگشت بیشتر از ۵ درصد از محصولات شرکت طبق مبلغ فروش آخرین سال مالی
• کشف منابع و یا ذخایر قابل توجه
• شروع مجدد فعالیت متوقف یا تعلیق شده
• دریافت مجوز تغییر بیشتر از ۱۰ درصد در قیمت فروش محصولات یا خرید مواد اولیه
• خرید، واگذاری، دریافت، فسخ و تغییرات مجوز فعالیت، امتیاز تجاری یا علایم تجاری
• تحصیل سهام شرکت دیگر در هر یک از موارد زیر:

۱) مبلغ خرید بیش از ۵ درصد دارایی‌ های شرکت در صورت‌ های مالی سال پیش باشد.

۲) ناشر بیش از ۵ درصد سهام شرکت دیگر را خریداری کند.

• واگذاری سهام شرکت دیگر در هر یک از موارد زیر:

۱) مبلغ واگذاری بیش از ۵ درصد دارایی‌ های شرکت در صورت‌ های مالی سال پیش باشد.

۲) ناشر بیش از ۵ درصد سهام شرکت دیگر را واگذار کند.

اطلاعات با اهميت گروه ب

نمونه پیام:

به اطلاع مي رساند: نماد معاملاتي (قشير1) به دليل افشاي اطلاعات با اهميت مصاديق گروه (ب) براي شركت قند شيروان قوچان و بجنورد متوقف شد. بديهي است نماد مذكور تا ساعت 10:00 جلسه معاملاتي بعد به صورت حراج ناپيوسته با محدوديت دامنه نوسان قيمت بازگشايي خواهد شد. مديريت عمليات بازار فرابورس ايران

اطلاعات با اهمیت گروه (ب) شامل موارد زیر است. یعنی اگر این اتفاقات قرار باشد رخ دهد نماد به دلیل افشای اطلاعات با اهمیت گروه ب متوقف می‌شود:

• برگزاری مناقصه یا مزایده
• شرکت در مناقصه یا مزایده
• افشای معاملات موضوع ماده ۱۲۹ اصلاحیه قانون تجارت یا معاملات با سایر اشخاص وابسته
• پذیرش تعهدات جدید یا اتمام تعهدات قبلی
• دعاوی مهم مطروحه له یا علیه شرکت
• تغییرات در ترکیب تولید یا فروش محصولات
• تغییر وضعیت مشتریان یا عرضه‌کنندگان عمده شرکت
• برنامه انتشار اوراق بدهی
• پیشنهاد پرداخت سود یا تغییر سیاست تقسیم سود
• توثیق یا فک رهن دارایی‌ها
• ایجاد یا منتفی شدن بدهی احتمالی
• تغییر حسابرس
• تصمیم هیئت مدیره برای بازخرید سهم یا فروش سهام خزانه
• توثیق، مسدود کردن، آزادسازی یا فک رهن سهام ناشر متعلق به سهامدار عمده که عضو هیئت مدیره است
• سایر موارد

معنی تعلیق نماد (مشمول فرایند تعلیق) در پیام ناظر بازار چیست؟

تعلیق نماد در بورس به معنی عدم امکان معامله است. دقت کنید دو عبارت مشمول فرایند تعلیق و تعلیق شده با هم تفاوت دارند. تعلیق یا ناشی از دستورالعمل پذیرش است و یا ناشی از دستور العمل افشا.

در صورتی که شرکت ابهام یا تاخیری در اطلاع رسانی داشته باشد مشمول فرایند تعلیق می گردد.

شرکتی که مشمول فرایند تعلیق می شود تا 6 ماه فرصت دارد از این وضعیت خارج شود.

حراج پیوسته و ناپیوسته سهم در بورس اوراق بهادار

در بعضی از پیام‌ های ناظر بازار بورس، اصطلاح حراج پیوسته و ناپیوسته دیدی می شود. معنا و مفهوم آن چیست؟

نمونه پیام ناظر بازار:

• به اطلاع می رساند؛ نماد معاملاتی شرکت عمران و توسعه شاهد (ثعمرا۱) پس از افشای اطلاعات با اهمیت گروه (ب)، با محدودیت دامنه نوسان قیمت و با اعمال یک مرحله پیش گشایش ۳۰ دقیقه ای، امروز چهارشنبه مورخ ۱۳۹۸/۱۲/۱۴ آماده انجام معامله است.

لازم به ذکر است پس از انجام حراج ناپیوسته و حذف سفارشات باقیمانده، انجام معاملات در نماد مذکور به صورت حراج پیوسته در دامنه مجاز قیمتی امکان پذیر است. مدیر عملیات بازار فرابورس ایران

گفتنی است که در حراج پیوسته وقفه‌ ای در معاملات وجود ندارد و در وقت تعیین شده معاملات صورت می پذیرد، در واقع یعنی حراج پیوسته آن است که پس از ثبت سفارش و تطبیق قیمت‌ های خرید و فروش، معامله ها انجام خواهد شد.

همانطور که شما این موضوع را در معاملات بورس و فرابورس هر روز می بینید.

بیشتر بخوانید: سبدگردانی چیست و چگونه انجام می شود؟

حراج ناپیوسته نوع دیگری است که طبق آن بعد از ورود سفارش‌ ها به سامانه معاملات، معامله طبق قیمت نظری گشایش (TOP) صورت خواهد پذیرفت.

حراج ناپیوسته به منظور قیمت‌ گذاری است، اما معامله‌ ای انجام نخواهد شد مگر در پایان مقطع زمانی تعیین شده.

در نظر داشته باشید که دامنه نوسان، محدوده‌ ای خواهد بود که قیمت سهام قادر است در یک روز معاملاتی در آن محدوده کاهش قیمتی و یا افزایش را تجربه کند.

چنانچه بازگشایی نماد با محدودیت دامنه نوسان باشد به این معنی خواهد بود که کاهش یا افزایش قیمت سهم محدود به دامنه مجاز نوسانی سهم خواهد بود و چنانچه بدون محدودیت نوسان باشد، قیمت آزادی بیشتری برای نوسان پیدا خواهد کرد.

مرحله پيش گشايش در پیام ناظر بازار چیست؟

در پیام‌هایی که ناظر بازار اعلام می‌کند یک نماد در حال بازگشایی است ممکن است از اصطلاح پیش‌گشایش 30 دقیقه‌ای استفاده کند.

نمونه پیام ناظر:

به اطلاع می رساند؛ نماد معاملاتی شرکت کشتیرانی دریای خزر (حخزر1) پس از برگزاری کنفرانس اطلاع رسانی در خصوص نوسان قیمت سهام، از طریق انجام حراج ناپیوسته با محدودیت دامنه نوسان قیمت و با اعمال یک مرحله پیش گشایش 30 دقیقه ای، امروز سه شنبه مورخ 1398/11/29 آماده انجام معامله است.

پیش‌گشایش در زمان بازگشایی نماد، به معنای زمانی است که امکان ارسال سفارش وجود دارد ولی معامله‌ای انجام نمی‌شود.

توجه کنید که به بازه زمانی 8:45 تا 9 صبح روزهای کاری بورس نیز مرحله پیش‌گشایش می‌گویند و در این زمان فقط امکان ارسال سفارشات وجود دارد و معامله ساعت 9 با باز شدن بازار شروع می‌شود.

تغييرات بيش از 20 و 50 درصدی قيمت

گاهی اوقات ناظر بازار با ارسال پیامی شبیه زیر توقف یک نماد را اعلام می‌کند:

وقفه معاملاتی نماد (فاذر1) به علت تغییرات بیش از 20 درصدی قیمت
به اطلاع می رساند نماد معاملاتی شرکت صنایع‌ آذرآب‌ (فاذر1) با توجه به تغییرات بیش از 20 درصدی قیمت سهام، به مدت 60 دقیقه در وضعیت سفارش گیری قرار می گیرد و سپس معاملات در دامنه نوسان فعلی ادامه خواهد یافت.

ضروری است سرمایه گذاران محترم علاوه بر توجه به این موضوع، اطلاعات منتشر شده بر روی تارنمای کدال (codal.ir) و سایر عوامل موثر بر قیمت سهام را در تصمیم گیری های خود لحاظ نمایند.

مدیریت عملیات بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران

پس نوسان قیمت سهام ممکن است منجر به توقف نماد شود.

چنانچه قیمت سهام شرکت در 5 روز کاری بیش از 20 درصد نوسان کند (مثبت یا منفی)، نماد متوقف و ناشر باید اطلاعیه شفاف‌سازی منتشر کند. نماد متوقف شده در روز معاملاتی با محدودیت دامنه نوسان بازگشایی می‌شود.

همچنین این نوسان فقط شامل حال نوسان به سمت بالا نبوده و نوسان به سمت پایین (افت قیمت) را نیز شامل می‌شود.

چنانچه قیمت سهام شرکت در 15 روز کاری بیش از 50 درصد نوسان چه مثبت و چه منفی داشته باشد، نماد متوقف و ناشر باید کنفرانس اطلاع‌رسانی برگزار کند، آنگاه نماد معاملاتی حداکثر 2 روز کاری بعد با محدودیت دامنه نوسان بازگشایی می‌شود.