«اختلال بدریخت انگاری بدن»

با اینکه خود مراقبتی و رسیدن به تناسب اندام و زیبایی چهره باعث رضایت نسبی افراد از خود و افزایش سلامت جسمی و روحی می شود، اما پرداختن اغراق آمیز و غیرضروری می تواند نشان دهنده نوعی اختلال روانی باشد.

شاید شما نیز در اطرافیان خود شاهد کسانی بوده اید که مدام از ظاهر خود عیب‌های عجیب و غریب می‌گیرند و مدام به این عیب‌ها فکر می‌کنند. این افراد در حضور دیگران دائما در حال حرف زدن از عیب‌های ظاهری خود هستند و مدام دست به عمل‌های زیبایی می‌زنند، در صورتی که از نظر دیگران هیچ مشکل خاصی در ظاهر آن‌ها وجود ندارد. این اشخاص مبتلا به اختلال بد ریخت انگاری بدنی هستند.

اختلال بدریخت انگاری بدن یا بدشکل انگاری بدن یا دیسمورفوفوبیا یکی از اختلالات روانی مرتبط با بیماری وسواسی جبری و اختلالی شایع در دوران نوجوانی و سنین جوانی است. اکثر افراد مبتلا به اختلال بدریخت انگاری بدن ناراحتند که اجزای صورت و یا اندام ظاهریشان زشت است و یا در آن ها عدم تقارن وجود دارد.

اختلال بدریخت انگاری بدن موجب نقص در احساسات و عملکرد فرد مبتلا شده  و عوارضی مثل اضطراب، افسردگی، گرایش به مصرف مواد، افکار خودکشی و… در فرد بیمار ایجاد می کند. آگاهی درباره چیستی، تشخیص، علائم، نشانه ها، درمان، عوارض و خسارات ناشی از این اختلال برای مبتلایان لازم است.

با ما باشید؛ اختلال بدریخت انگاری بدن

اختلال بدریخت انگاری بدن چیست؟

اختلال بدریخت انگاری بدن یا بدشکلی بدنی، نوعی اختلال روانشناختی است که طی آن فرد اشتغال ذهنی با نقص تخیلی بزرگ و خیالی در بدن خود دارد و مدام از آن گله می‌کند. در صورتی که این نقص یا اصلا وجود ندارد یا اگر هم وجود دارد، بسیار جزئی و کمتر از آن چیزی است که خود او فکر می‌ کند. این اشتغال ذهنی سبب ناراحتی بالینی چشمگیر یا تخریب حوزه های عملکردی مهم بیمار می شود.

اشتغال ذهنی این افراد به این نقص های تخیلی چیزی فراتر از ناراحتی‌ های ساده در مورد ظاهر است که ممکن است سایر افراد داشته باشند. افراد مبتلا به اختلال بدریخت انگاری بدن ساعت‌ های زیادی از طول روز خود را به بررسی عیب های خود صرف می کنند و مدام در حال فکر کردن به آن ها هستند. باور آن ها به عیب های ظاهری و بدنی خود به قدری شدید است که حرف و نظر مثبت دیگران را نسبت به خودشان نمی توانند بپذیرند.

باور منفی آن ها نسبت به اندام یا ظاهرشان باعث از بین رفتن اعتماد به نفس و عزت نفس آن ها شده و می تواند به مرور مانع حضورشان در اجتماع شود و آن ها را به سمت انزوا بکشاند. ترس از مسخره شدن و طرد شدن، می تواند از حضور آن ها در جامعه خودداری کرده و باعث شود موقعیت شغلی یا تحصیلی خود را از دست بدهند و در حوزه‌های فردی و اجتماعی زندگی خود با مشکل مواجه شوند.

این اختلال در نام های دیگری همچون اختلال بدشکلی بدن، اختلال بدریختی بدن، اختلال بدریخت انگاری بدن، اختلال خودزشت پنداری، خود بدشکل پنداری نیز شناخته می شود.

افراد مبتلا به بدریخت انگاری بدن دائما به فکر جراحی های زیبایی هستند تا از این طریق بتوانند عیب و نقص خود را برطرف کنند. مطالعات بر روی افراد مختلفی که تا به حال جراحی پلاستیک انجام داده اند نشان می دهد که ۹/۱ آنها به اختلال بدریخت انگاری بدن مبتلا هستند و ۴۰ درصد کسانی که متقاضی جراحی زیبایی هستند، هیچ نقصی ندارند با نقص آنها بسیار کوچک است.

بیشتر بخوانید: تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس

علائم اختلال بدریخت انگاری بدن

محور اصلی اختلال بدریخت انگاری بدن تصورات مفرط و غیر واقعی در مورد ظاهر خود است. این تصورات می‌تواند در مورد کوچک یا بزرگ بودن قسمتی از بدن، ناموزون بودن و یا عدم تناسب در عضوی از بدن باشد.

بیشترین عضوهای بدن که ممکن است این افکار در مورد آن‌ها شکل بگیرد بینی، دهان، مو، پوست، اندام‌های تناسلی و هیکل کلی فرد مانند تصور قد خیلی کوتاه یا چاقی بیش از حد باشد. این افراد ممکن است رفتارهای زیر را از خود نشان دهند.

• درگیری ذهنی با ظاهر فیزیکی از طریق نوعی خودآگاهی شدید
• وارسی مکرر خود جلوی آینه و یا برعکس، اجتناب از رفتن به جلوی آینه
• باور قوی به اینکه اختلال یا نقصی در ظاهر وجود دارد که زشت نشان‌ داده می شود
• اعتقاد به این که دیگران نگاهی بسیار منفی به ظاهرتان دارند
• اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی
• احساس نیاز به ماندن در خانه
• نیاز به دنبال تعریف و تمجید از دیگران در مورد ظاهر
• استفاده مکرر از لوازم آرایشی بدون رسیدن به رضایت
• آرایش بیش از حد، مانند برداشت مو و یا چیدن موهای روی پوست و یا ورزش بیش از حد بیهوده برای بهبود نقص جسمی
• نیاز به بلند کردن ریش و یا آرایش بیش از حد یا پوشیدن لباس‌هایی که آن نقص را پنهان کنند.
• مقایسه ظاهر خود با دیگران
• بی‌ میلی برای حضور در عکس های دسته‌ جمعی

بیشتر بخوانید: راهکارهای مقابله با وسواس فکری / ۵ تکنیک کاربردی

همه گیرشناسی اختلال خودزشت پنداری

اختلال بدریخت انگاری بدن از جمله اختلالات روانی است که تا به امروز به خوبی مورد مطالعه قرار نگرفته است. زیرا این بیماران به جای مراجعه به روانشناسان و روانپزشکان بیشتر به متخصصین پوست، داخلی یا جراحان پلاستیک مراجعه می کنند.

با این حال داده های موجود حاکی از آن است که ۱ تا ۲ درصد از افراد جامعه به این بیماری روانی مبتلا هستند و شایع ترین سن شروع اختلال بدریخت انگاری بدن بین ۱۵ تا ۳۰ سالگی است و زنان تا حدودی بیشتر از مردان گرفتار این بیماری می شوند. همچنین اختلال بدشکلی بدن در افراد مجرد بیشتر از افراد متاهل دیده شده است.

اختلال بدریخت انگاری بدن به طور شایعی همراه با دیگر اختلالات روانی مشاهده شده است. یک مطالعه بالینی نشان داده است که بیش از ۹۰ درصد بیماران دچار بدریخت انگاری بدن دوره ای از افسردگی اساسی را در طول زندگیشان تجربه کرده اند. حدود ۷۰ درصد اختلال اضطرابی داشته اند و حدود ۳۰ درصد به نوعی اختلال روانپریشانه (سایکوتیک) مبتلا بوده اند.

علت بروز اختلال بدریخت انگاری بدن (سبب شناسی)

همانطور که قبلا مطرح کردیم تا به امروز مطالعات خوبی بر روی اختلال بدریخت انگاری بدن صورت نگرفته است و علت واحدی را نمی توان برای بروز پیدا کردن آن مشخص کرد. با این حال عوامل متعددی مثل ژنتیکی، رشدی، روانی، اجتماعی و فرهنگی به تنهایی و یا در تعامل با هم در شکل گیری این اختلال نقش داشته باشند.

عوامل موثر در بروز بدریخت انگاری بدن یا خودزشت پنداری

عوامل ژنتیکی

اختلال بدریخت انگاری بدن تا حدی می تواند ارثی باشد. اگر چه مطالعات انجام شده بر روی دوقلوها در مورد اختلال بد ریخت انگاری بسیار اندک است، اما همین مطالعات موروثی بودن این اختلال را ۴۳٪ تخمین زده اند.

عدم توازن انتقال دهنده های عصبی

همراهی اختلال بد ریخت انگاری بدن با اختلالات افسردگی، اضطرابی، وسواس و پاسخ دهی آن ها به داروهای مختص سروتونین نشان می دهد که این بیماری می تواند با میزان سروتونین در ارتباط باشد. سروتونین در مغز به صورت طبیعی یافت می شود. مقدار پایین این ماده می تواند عامل ابتلا به این اختلال باشد.

تفاوت در مغز

تحقیقات نشان می دهد که برخی از نواحی مغز در بیماران مبتلا به اختلال بدریخت انگاری بدن ظاهر و عملکرد متفاوتی نسبت به دیگران دارد.

تحریف شناختی

تحریف شناختی نقش بسیار مهمی را در بروز اختلال بدریخت انگاری بدن ایفا می کند و به اشکال متفاوت می تواند تاثیرگذار باشد.

الف) برخی از تجربیات ناخوشایند دوران کوکی و نوجوانی می‌تواند در بروز اختلال بدریخت انگاری موثر باشد. نوجوانی دورانی است که افراد با کوچک ترین تمسخر و یا واکنش منفی ناراحت شده و در تلاش برای اصلاح مشکل خود هستند. وقتی نوجوان به این باور برسد که بدن او مشکل دارد، این دیدگاه به باور ذهنی او تبدیل می‌شود و می تواند به بروز این اختلال منجر شود.

ب) یکی دیگر از دلایل بروز این گونه رفتارها نوع سبک تربیتی و تقویت شدن این رفتارها است. فردی که به این اختلال دچار است ممکن است که در کودکی برای ظاهر کلی خود بیشتر از رفتارش تقویت شده و این باور غلط در او شکل گرفته است.

ج) شواهد نشان می دهد که افراد مبتلا به اختلال خودزشت پنداری در مورد اطلاعات مربوط به جذابیت، توجه و برداشت تحریف شده دارند. آن ها اغلب به کلمات منفی و مثبت مانند زشت یا زیبا بیشتر از کلمات هیجانی دیگر که با ظاهرشان ارتباط ندارد توجه گزینشی می کنند و جلوه های صورت دیگران را به صورت تحقیر آمیز یا عصبانی برداشت می کنند.

بیشتر بخوانید: ۱۶ تمرین بالا بردن اعتماد به نفس

عوامل فرهنگی و اجتماعی

بر اساس دیدگاه های روانشناختی یکی از دلایل بروز اختلال بدریخت انگاری بدن نوجه بیش از حد به ظاهر و اندام جسمانی در جامعه امروزی است. از همین رو جوانان و نوجوانان نگاهی آرمانگرانه به ظاهر خود دارند و نسبت به هر نقص و یا کاستی واکنش افراطی نشان می دهند.

آن ها اغلب تمام ارزش های اصلی یک انسان را در داشتن ظاهری بی عیب می دانند و بروز هر نوع نقصی در خود را ناشی از بی ارزشی تلقی می کنند حتی اگر آن نقص خیالی و یا اندک باشد.

عوامل دیگر

برخی از آمار ها نشان می دهد که افرادی که دچار خودزشت پنداری شده اند در گذشته از سابقه غفلت عاطفی یا بدرفتاری عاطفی و یا بدرفتاری جسمی یا جنسی یا غفلت جسمانی خبر دادند.

علاوه بر این ها درونگرایی، کمال گرایی، افزایش حساسیت زیبایی شناسی و غفلت از جمله عواملی است که می تواند در بروز اختلال بدریخت انگاری بدن نقش داشته باشد.

مجله اینترنتی تحلیلک