«اختلال وحشت زدگی یا حمله پانیک چیست؟»

پیدا شدن نشانه هایی چون تپش قلب، عرق کردن، احساس تنگی نفس و فشردگی در قفسهٔ سینه، لرزش، احساس از دست‌ دادن تعادل یا گیجی و… همیشه خبر از یک بیماری جسمانی نمی دهد. در برخی مواقع بروز همه یا برخی از این علائم با هم در یک فرد ممکن است ریشه روانی و ناشی از یک ترس یا اضطراب شدید داشته باشد که نشانه ای از یک اختلال روانشناختی به نام اختلال وحشت زدگی (حمله پانیک) است.

افراد مبتلا به حمله پانیک پس از وحشت، هراس یا اضطراب شدید علائم ذکر شده را به مدت چند دقیقه تجربه می کنند. شدت این علائم گاه به قدری زیاد است که ممکن است فرد احساس سکته یا حتی مردن را تجربه کند. به همین خاطر نیاز است فردی که حمله پانیک را تجربه می کند ابتدا مورد معاینه و آزمایش قرار بگیرد تا اطمینان پیدا کند که این علائم ناشی از بیماری های جسمانی مثل تیروئید نباشد و سپس تحت درمان یک روان درمانگر قرار بگیرد.

با ما باشید؛ اختلال وحشت زدگی یا حملات پانیک

بیشتر بخوانید: اختلال اسکیزوفرنی (روان گسیختگی)

اختلال وحشت زدگی یا حمله پانیک چیست؟

اختلال وحشت زدگی یا حمله پانیک نوعی اختلال اضطرابی است که با هجوم ناگهانی ترس و اضطراب شدید همراه است و علائم جسمانی و روانی متعددی را به همراه دارد. حملات پانیک ممکن است در ابتدا به طور ناگهانی و بدون هشدار ایجاد شوند، اما با گذشت زمان معمولاً توسط موقعیت های خاص برانگیخته می شوند.

فردی که دچار حملات پانیک می شود قبل از هر چیزی  وحشت، اضطراب یا ترس شدیدی را بسیار شدیدتر از آنچه که در واقعیت است، تجربه می کند و سیستم عصبی بدن آن ها برای حفاظت از خود یک واکنش غیر ارادی نسبت به این خطر احتمالی بروز می دهد و باعث می شود علائمی چون تپش قلب، عرق کردن، احساس تنگی نفس و فشردگی در قفسهٔ سینه، لرزش، احساس از دست‌ دادن تعادل یا گیجی و … بروز پیدا کنند.

بیشتر بخوانید: اختلال وسواس پوست کنی Skin Picking Disorder

حملات پانیک زیاد طولانی نیستند، معمولا طی ۱۰ دقیقه شدت پیدا کرده و به اوج خود می رسند، سپس بعد از ۳۰ دقیقه کامل از بین می روند. شدت این علائم گاه به قدری شدید است که ممکن است فرد احساس سکته قلبی یا مرگ قریب الوقوع پیدا کند. حملات پانیک در حالی که فرد در خواب است نیز ممکن است رخ دهند و باعث شود که افراد با احساس ترس و وحشت ناگهانی از خواب بیدار شوند.

اغلب افرادی که دچار حملات پانیک می شوند، دارای مشکلات سلامت روان دیگری نیز هستند. این افراد امکان دارد در معرض خطر ابتلا به بیماری‌ های دیگری مانند اختلال وسواس جبری، اختلالات اضطرابی، اختلالات خلقی، اختلالات پرخوری یا مصرف مواد نیز باشند.

با اینکه حملات پانیک به خودی خود تهدید کننده جدی برای زندگی نیست، اما به راحتی می تواند وحشت آور باشد و کیفیت زندگی فرد درگیر را تحت تأثیر قرار دهد.

علائم حمله پانیک

فردی که دچار حمله پانیک می شود معمولا علائم زیر را تجربه می کند. مدت زمان اوج گرفتن علائم ۱۰ دقیقه است و بعد از ۳۰ دقیقه به کلی ناپدید می‌شوند اما چیزی که بعد از حمله باعث نگرانی و اذیت فرد مبتلا می‌ شود؛ ترس اتفاق مجدد آن است. حمله پانیک می تواند چندین بار در طی چند ساعت و برای برخی افراد هر روز یا یک بار در هفته اتفاق بیفتد.

• احساس ترس یا وحشت کردن
• ترس از دست دادن کنترل یا مرگ
• افزایش ضربان قلب
• تعریق
• لرزیدن
• تنگی نفس یا فشار در قفسه سینه (نفس نفس زدن)
• گرم شدن بدن به شکل سریع یا گر گرفتگی
• حالت تهوع و استرس
• انقباض در ناحیه شکم
• درد قفسه سینه
• سر درد
• سرگیجه، سبکی سر یا غش
• حس دیوانه شدن
• سردی دست و پا
• بیقراری حرکتی
• تهوع یا احساس سوزن سوزن شدن
• احساس غیر واقعی بودن یا جدا شدن روح از بدن

علل بروز حملات پانیک

آگاهی پیدا کردن از عواملی که منجر به حملات پانیک می شود کمک می کند که بهتر بتوانیم برای رهایی از آن اقدام کنیم. در مورد علت حمله پانیک گزینه واحد و مشخصی وجود ندارد، با این حال عوامل متعددی وجود دارند که به تنهایی یا با تعامل با یکدیگر می توانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند.

علت حمله پانیک/ عوامل زیستی

پژوهش های متعددی دربارهٔ اساس زیستی حملهٔ پانیک (اختلال وحشت‌زدگی) انجام شده که از هر کدام نتایج متفاوتی به دست آمده ‌است.

• علایم حملهٔ پانیک می‌ تواند با انواع و اقسام نابهنجاری‌های زیستی در ساختار و کارکرد مغز مرتبط باشد. برخی مطالعات نشان می دهند که کژ تنظیمی دستگاه عصبی محیطی و مرکزی در پاتوفیزیولوژی حملات پانیک دخالت دارند.
  عدم تعادل شیمیایی در سیستم سمپاتیک مغز ممکن است موجب این اختلال شوند. این بخش ها مسئول پاسخ  گویی به خطرات ادراک شده اند که اصطلاحا پاسخ «جنگ یا گریز» نامیده می شود. هنگام مواجهه با یک موقعیت ترس آور مغز ما تصمیم می گیرد که بماند و «جنگ» کند یا عقب نشینی کرده و «بگریزد». محققان بر این باورند که در مبتلایان به اختلال پانیک وقتی هم که خطری وجود ندارد، این مکانیسم پاسخ دهی روشن می شود.
• مطالعاتی که با تصویربرداری از ساختار مغز (همانند ام ‌آر آی) از بیماران مبتلا به حملهٔ پانیک انجام شده ‌است، به‌طور ضمنی دلالت بر آن دارد که آسیبی در لوب گیجگاهی راست بیماران به ویژه آمیگدال و هیپوکامپ مبتلایان به اختلال پانیک وجود دارد.
• درگذشته برخی از پژوهشگران ارتباطی میان افتادگی دریچه میترال قلب و حملهٔ پانیک قائل بودند که در پژوهش‌های اخیر معلوم شد که این ارتباط تقریباً هیچ اهمیت یا نقش بالینی ندارد.

بیشتر بخوانید: علل بروز اختلال اضطرابی (سبب شناسی) – Anxiety Disorder

علت حمله پانیک/ وراثت

در مطالعات مختلف بر روی خانواده ها و دوقلوهای همسان و غیر همسان مشخص شده که خطر حملهٔ پانیک در بستگان درجه یک بیماران دچار این اختلال، چهار تا هشت برابر بیشتر از سایر بیماری‌ های روانپزشکی است.

اما تا به امروز هیچ داده‌ای حاکی از ارتباط میان یک ناحیهٔ کروموزومی خاص یا شکل خاصی از انتقال وراثتی با این اختلال در دست نیست.

علت حمله پانیک/ عوامل روانی اجتماعی

• در نظریه‌ های روانکاوانه اختلال پانیک نتیجه دفاعی ناموفق در برابر تکانه‌های اضطراب انگیز است. آنچه در گذشته، اضطراب هشدار دهنده‌ی خفیفی بود، به احساس فلج کننده‌ی تشویش بدل می‌ شود و سپس علایم جسمی کار را یکسره می‌کند.
• تحقیقات متعدد مشخص کرده اند که میزان وقوع وقایع پر فشار زندگی به ویژه از دست دادن در ماه‌ های پیش از شروع اختلال پانیک، در بیماران دچار این اختلال بیشتر از سایر افراد است و این بیماران بیشتر از دیگران از وقایع زندگیشان رنج می‌ برند.
• جدا شدن از پدر و مادر در اوایل کودکی، سابقه‌ی مورد سوء استفاده جسمی و جنسی قرار گرفتن در دوران کودکی (کودک آزاری) از دلایلی است که ممکن است باعث شود شخص به اختلال وحشت زدگی مبتلا شود.

بیشتر بخوانید: چرا سیگار میکشیم؟ / ۱۰ علت مصرف سیگار

علاوه بر موارد ذکر شده مواردی چون پرکاری تیرویید، هیپوگلیسمی و پایین بودن قند خون، مصرف مواد محرک مانند آمفتامین و کوکائین، قطع کردن مصرف یک دارو در بیماران، مصرف بیش از حد کافئین، نیکوتین و الکل و …. می توانند در شکل گیری این اختلال نقش داشته باشند.

تاریخچه اختلال وحشت زدگی

مفهوم اختلال وحشت زدگی یا حمله پانیک از مفهوم قلب تحریک پذیر (سندروم داکوستا) ریشه گرفته است که دکتر (جاکوب مندس داکوستا) (۱۸۳۳ تا ۱۹۰۰) در میان سربازان جنگ داخلی آمریکا دیده بود. سندروم داکوستا عبارت بود از تعداد زیادی علامت روانی و جسمی که امروزه در شمار ملاک های تشخیصی اختلال پانیک قرار گرفته است.

زیگموند فروید در ۱۸۹۵ مفهوم روان نژندی اضطرابی را مطرح کرد که شامل علائم عادی و مزمن روانی و جسمی بود.

همه گیر شناسی اختلال وحشت زدگی (حمله پانیک)

در مطالعات همه گیر شناسی حمله پانیک را ۱ تا ۴ درصد گزارش کرده اند. زن ها دو تا سه برابر بیشتر از مردها ممکن است دچار حملات پانیک شوند. اختلال وحشت زدگی در هر سنی ممکن است پیدا شود اما بیش از همه در جوانان روی می دهد و میانگین سنی تظاهر آن حدود ۲۵ سالگی است.

سیر و پیش آگهی حملات پانیک

حمله پانیک معمولا در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی آغاز می شود ولی مواردی از آن در کودکی، اوایل نوجوانی و میانسالی نیز شروع شده است. برخی از داده ها بر این نکته دلالت می‌ کنند که در شروع اختلال پانیک، استرس های روانشناختی _ اجتماعی افزایش یافته اند، اما استرس معینی را در اکثر موارد نمی‌ توان شناسایی کرد.

حمله پانیک در کل اختلال مزمنی است، اما سیر آن در هر بیمار و نیز در یک بیمار واحد در زمان‌ های مختلف، به گونه ای متفاوت است. پیگیری‌ های دراز مدتی را که در حال حاضر در مورد اختلال پانیک صورت گرفته، به سختی می توان تفسیر کرد، چون از نظر اثرات درمان کنترل نشده اند.

با این حال به نظر می‌رسد حدود سی تا چهل درصد بیماران در پیگیری دراز مدت بی علامت می شوند، حدود پنجاه درصد آن ها علایم مختصری دارند که تأثیر چشمگیری بر زندگیشان نمی‌ گذارد و حدود بیست درصد از بیماران همچنان علایم قابل توجهی خواهند داشت.

مجله اینترنتی تحلیلک