حمیدِ هما، همای حمید / نقد و بررسی مستند «حمیدِ هما»

ساقی سلیمانی منتقد سینما، تئاتر و ادبیات در نوشته ای به مستند «حمیدِ هما» پرداخته است. این منتقد سینما در این نوشته‌ی خود که در اختیار مجله اینترنتی تحلیلک قرار داده، آورده است:

حمیدِ هما، همای حمید

‏‎«مستند حمیدِ هما ساخته محمدعلی سجادی که پیش تر در هنر و تجربه اکران شد، در سایت هاشور که اختصاص به سینمای مستند دارد، در دسترس است، اما درباره این فیلم:

‏‎مستند بلند حمید هما از چندین جهت اثر مهمی به حساب می آید؛ اول از همه اینکه ریتم و حال ِ فیلم شبیه سوژه های این پرتره است…

‏‎در فیلم مستند کارگردان از خودش با فاصله می ایستد و به سوژه نزدیک و نزدیک تر می شود و این راز موفقیت مستندساز است،

شاید قضیه در فیلم داستانی و سینمایی برعکس بشود و او داستان و فضاسازی ها را به سبک های شخصی خودش آمیخته کند و شخصی تر عمل کند، اما در مستند شناخت کارگردان در آخرین مرحله قرار می گیرد و شناخت سوژه اولویت اصلی است، این است که سینمای مستند را همیشه در اولویت من قرار می دهد و این از خود گذشتگی و پرهیز از خودنمایی برای بیان واقعیات و حقیقت پیرامون یک موضوع مورد بحث تمام هدف و منش وی را متمرکز بر پژوهش با این دید می کند.

‏‎باید بگویم فراتر از انتظار من بود، از ابتدای فیلم جدا از نوع تدوین و جذابیت های آن که این مورد هم توسط سجادی انجام شد و به نظرم به خوبی، آنچه جدا از ماتریال و اجرا در مرحله اول من را جذب کرد حس و حال فیلم بود. یک احترام خاصی جریان داشت، با حضور لبخنده و گپ و گفت و مرور گذشته با فیلم مواجه می شویم که احساس می کنیم ما هم دعوتیم به خانه هما و قرار است مؤدب گوشه ای بنشینیم و هما برایمان از اولِ اول هر آنچه می خواهد بگوید.

این برداشت در جاهایی از فیلم که ما عوامل پشت صحنه را می بینیم تاکید می شود.

تکیه کوتاه بر وقایع و رویدادهای مرتبط با تئاتر و زندگی این دو یعنی سمندریان و هما و اشاره های نکته ای و کافی هم حق مطلب را ادا می کند هم مطالب قابل تصور دیگر را به ذهن متبادر می کنند. در عین حال که ما با یک زندگی کاری طرف هستیم با یک زندگی خانوادگی هم روبرو هستیم که در این بخش از کاوه سمندریان هر چه میدانیم تنها مربوط به کودکی است.

‏‎نکته مهم تری برایم در مرور این فیلم وجود دارد، قرار گرفتن درست تمام ماتریال در پروسه ای تقویم مانند و مرتب سازی در زمان که در نتیجه شما با اطلاعات پراکنده و شلخته مواجه نیستی، پس به خوبی می توانی جدا از لذت و حال خوب از فیلم بخش پژوهشی و علمی را دریافت کنی، یادداشت های درست برداری و فیلم از این نظر برای دانشجویان تئاتر یک کلاس درس است، کلاسی بسیار مفید.

‏‎بعدی

‏‎تعریفِ درستِ قرار گیری سوژه در میزانسن های مختلف و تعریفِ درستِ نگارش سناریو برای مستند.

‏‎بنده ابدا نمی توانم تصور کنم که کسی بگوید مستند که سناریو یا میزانسن نمی خواهد، بلکه نه تنها می خواهد بلکه نسبت به سینمای داستانی سخت تر هم هست، چون اندکی جابجایی و پرداخت زیاد به این موضوع فیلم را از مستند به سمت بیانیه ای شعاری می برد و کمبود این دو هم ما را با فضایی شلخته و نامحترم روبرو می کند، در این فیلم هر دو موضوع مورد بحث یعنی میزانسن و سناریو حساب شده و پخته بود.

‏‎بعدی زاویه دوربین

‏‎همیشه وقتی از دوربین صحبت می کنیم از شخصیت دوربین هم حرف میزنیم.

شخصیت دوربین در این فیلم متغیر است اما به درستی خود را با میزانسن های متفاوت و روایت همگام می کند، گاهی شاهد است، گاهی راوی است، گاهی شاگرد است و حتی در میزانسنی که دوربین پشت میز کار خالی حمید قرار می گیرد، دوربین از چشم حمید سمندریان هما را که دلتنگ است، هما را که اشک میریزد نگاه می کند…

این در ریتم اثر تاثیر بسیار خوبی گذاشته

ریتم

فیلم ریتم خوبی را با توجه به شواهدی که در بالا مرور کردم داراست و به عنوان مستند بلند نه تنها خسته کننده نیست و از ریتم خارج نمی شود بلکه انتظار ادامه داستان را در مخاطب ایجاد می کند.

پرهیز از شلوغی و پراکنده گویی

این مستند امکان داشت با آوردن چندین شاهد یا کله سخن گو و یا گفتگوهای زیاد تبدیل به اثری شلوغ و تکراری شود، اما با اکتفا به معاشرت حمید لبخنده و همراهی او و پژوهش در پشت پرده ما را با فضایی خلوت و آرام اما مطمئن و پربار مواجه کرد. به نظرم انتخاب درستی آمد در شرایطی که اکثر کسانی مثل آقالو هم دیگر همچون سمندریان در قید حیات نبودند.

در کل روایت و تکنیک و همه و همه چفت و بست های خوبی ایجاد کرد و اثر از انتظار من فراتر بود، پیشنهاد می کنم حتما به دیدن این اثر بنشینید.»

ساقی سلیمانی