پیمان آتی یا Forward Contract یک قرارداد استاندار برای خریدار و فروشنده است که آن ها را ملزم می کند تا یک کالا و یا دارایی مشخص را با قیمت توافقی برای زمانی مشخص در آینده معامله کنند. در این قرارداد نحوه معامله و شرایط انجام آن مانند زمان و مکان تحویل کالا و همچنین کیفیت آن به طور کامل تعیین می شود.

قیمت توافقی در قرارداد را به اصطلاح قیمت تحویل می‌گویند. در واقع، بازار پیمان آتی بازاری اختصاصی است که نیازهای خاص دو طرف قرارداد را برطرف می‌کند؛ بنابراین، پیمان آتی را می‌توان همان قراردادهای شخصی یا مبادلات عادی مردم در نظر گرفت که با توافق انجام می‌شود.

این نوع قراردادها از گذشته در سطح جامعه وجود داشته و اکنون بر اساس قوانین، به صورت استاندارد درآمده است. تاریخ تحویل و نحوه تحویل بر اساس قوانین بورس مشخص می‌شود، اما قیمت تحویل و حجم کالا بر اساس توافق خریدار و فروشنده تعیین خواهد شد.

اتاق پایاپای بورس این قرارداد را تضمین می‌کند و روال کار بدون حضور فیزیکی دو طرف انجام می‌گیرد.

به طور کلی پیمان آتی به صورت قرارداد در دسترس همگان قرار ندارد و بر اساس شرایط دو طرف قرارداد انجام می‌شود.

پیمان‌های آتی معمولا میان شرکت‌های بزرگ منعقد می‌شود. در هنگام انعقاد پیمان آتی باید زوایا و ابعاد مختلف قرارداد از دیدگاه قوانین اسلامی بررسی شود. این نوع قرارداد تا حدودی با قرارداد سلف در بازار اسلامی مشابهت دارد.

 اتاق پایاپای یا Clearing House محلی برای تسویه معاملات است و همچنین سوابق همه معاملات خریداران و فروشندگان را ثبت و نگهداری می‌کند. به عبارت دیگر، این اتاق ضمانت مالی قراردادها را بر عهده دارد. در صورتی که طرفین معامله به تعهدات خود پایبند نباشند، توسط این اتاق جریمه خواهند شد.

طبق آیین‌نامه اتاق پایاپای، این اتاق بخشی از تشکیلات اداری سازمان کارگزاران بورس کالا است که وظیفه تسویه و پایاپای کردن قراردادهای معامله‌ شده در تالار معاملات بورس را بر عهده دارد.

همه کارگزاران و سایر اشخاصی که صلاحیت عضویت آن‌ها بر طبق مقررات تأیید شده است، عضو اتاق پایاپای هستند. این اشخاص باید موافقت‌نامه عضویت در اتاق را امضا کنند و طبق مقررات حق عضویت بپردازند.

به طور کلی، اتاق در مقابل کارگزار خریدار به عنوان فروشنده و در مقابل کارگزار فروشنده به عنوان خریدار عمل می‌کند. به عبارت دیگر، خریدار و فروشنده باید تعهدات خود را نسبت به اتاق انجام دهند و به طور مستقیم با هم در ارتباط نیستند.

در پیمان‌های آتی، بر اساس قوانین اتاق پایاپای، پرداخت وجه سپرده اولیه ثبت‌ شده در قرارداد حداکثر تا پایان روز کاری معامله انجام می‌شود.

همچنین وجوه سپرده جبرانی بر اساس اعلامیه روزانه اتاق حداکثر تا ساعت ۱۲ روز کاری بعد و وجه معامله در سررسید تعیین شده بر مبنای قیمت توافقی پرداخت می‌شود.

تحویل کالای موضوع قرارداد نیز در سررسید تعیین شده در صورت درخواست خریدار انجام می‌شود؛ در غیر این صورت قرارداد باید تسویه مالی شود.

در بازارهای جهانی، پیمان‌های آتی بر اساس کالای پایه قرارداد به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند.

پیمان آتی می‌تواند قراردادی بر روی اوراق بهادار مانند سهام و اوراق قرضه باشد. این اوراق می‌تواند سهم، سبدی از سهام، شاخص سهام، ورقه قرضه یا سبدی از اوراق قرضه در زمان آینده باشد.

پیمان آتی مانند همان قراردادهایی است که در گذشته افراد برای مبادلات خود استفاده می کردند. در پیمان آتی دو طرف قرارداد روی تخویل کالایی که در قرارداد به آن اشاره کرده اند با قیمت مشخص توافق می کنند.

در واقع این قرارداد برای کاهش ریسک تغییرات قیمت کالا است. پیمان آتی روی کالا به صورت کلی باید در بازار بورس کالا انجام شود.

به دلیل وجود نوسانات قیمتی در بازار ارزهای خارجی، برای تثبیت قیمت می‌توان از پیمان آتی استفاده کرد. بازار پیمان آتی، بازاری ساختار یافته است که به عنوان پوشش ریسک ارز نیز به کار می‌رود.

پیمان‌های آتی به دلیل انعطاف‌پذیری بالا در تعیین شرایط قرارداد مورد توجه بسیاری از افراد قرار می‌گیرند. خریدار یا فروشنده می‌تواند بر اساس قیمت، حجم قرارداد و تاریخ موردنظر، قرارداد را تعیین کند.

پیمان آتی به کاهش ریسک هم کمک می کند. به این صورت که خریدار یک کالا می تواند قیمت فعلی را برای خرید مشخص کند و از ریسک افزایش قیمت آن در آینده در امان باشد.

همین طور در صورتی که فروشنده نگران کاهش دارایی خود است می تواند با بستن قرارداد پیمان آتی از کالای خود در برابر نوسان و کاهش قیمت حفظ کند.  در واقع می توان گفت پیمان آتی ابزاری برای پوشش ریسک معامله و مدیریت نوسان قیمت است.

در کنار تمام این مزایا این پیمان به دلیل نداشتن ساختار قانونی مشخص ریسک نکول دارد.

از طرف دیگر به دلیل وجود شرایط توافقی در قرارداد امکان انتقال یا بستن قرارداد بسیار کم است و همین موضوع باعث اقزایش ریسک نقدینگی در این معاملات می شود.

همچنین به دلیل توافقی بودن حجم قرارداد و تاریخ سررسید، پیدا کردن طرف دیگر که با شرایط خریدار یا فروشنده به طور کامل موافق باشد، آسان نیست.

 قرارداد آتی با پیمان آتی از بسیاری جهات شبیه به هم هستند اما مهم‌ترین تفاوت آن‌ها در بازاری است که معامله می‌شوند.

قرارداد آتی توافقنامه‌ای است که بر اساس شرایط قرارداد در بازارهای بورس معامله می‌شود اما پیمان آتی در بازارهای خارج از بورس یا Over-the Counter (OTC) به کار می‌رود.

در جدول زیر می‌توانید تفاوت‌های اصلی قرارداد آتی با پیمان آتی را مشاهده کنید:

در مورد اختلاف پیمان آتی با قرارداد اختیار معامله نیز می‌توان گفت که اختیار معامله حق خرید یا فروش کالایی در زمانی مشخص است اما پیمان آتی بیانگر تعهد برای تحویل کالای مورد قرارداد در آینده است.

همچنین بازار قراردادهای اختیار معامله در بورس است اما پیمان‌های آتی در بازار خارج از بورس معامله می‌شوند.