«زندگینامه محمد زکریای رازی»
محمد زکریای رازی پزشک عالی قدر ایرانی است که در زمینه های شیمی، فیزیک و فلسفه پژوهش های ارزنده‌ای داشته است. رازی پزشکی حاذق٬ فیلسوف و شیمی‌دان ایرانی است که به کاشف الکل٬ جوهر گوگرد و نفت سفید شهرت دارد. او همچنین پایه‌گذار شیمی نوین و از زمره پزشکانی است که بعضی از عقایدش در طب امروزی نیز به کار می‌رود.
رازی همچنین بنیان گذار شیوه نوین معاینه در بیمارستان ها است؛ به صورتی که بیمار در حضور شاگردان پزشکی معاینه می‌شود یا ابتدا پیش از معاینه توسط پزشک، شرح حال او توسط شاگردان پزشکی گرفته می‌شود.
به پاس زحمات فراوان رازی در داروسازی روز پنجم شهریور در تقویم روز بزرگداشت رازی و روز داروساز نام‌گذاری شده است.
با ما باشید؛ زندگینامه زکریای رازی
زندگینامه زکریای رازی
محمد بن زکریای رازی در شعبان سال ۲۵۶هجری (۸۵۶میلادی) در ری زاده شد و دوران کودکی و نوجوانی خود را در این شهر گذراند. در نوجوانی به موسیقی علاقه‌مند بود و عود می‌نواخت و گاهی نیز شعر می‌سرود.
او در جوانی ابتدا مشغول به زرگری و بعدا کیمیاگری شد. ورود به این عرصه با آسیب به بینایی وی با مواد شیمیایی همراه بود که همین امر باعث سوق دادن او به سمت علم پزشکی شد و او زمانی که به دنبال درمانی برای بینایی خود بود، به آموختن پزشکی روی آورد و در نهایت در سن ۳۰ سالگی به بغداد رفت و در بیمارستان بغداد در علم پزشکی استاد شد.
او پس از پایان آموختن پزشکی ریاست بیمارستان معتضدی در بغداد را به عهده گرفت، اما پس از مرگ «معتضد»، خلیفه عباسی به ری بازگشت. رازی پس از بازگشت خود ریاست بیمارستان ری را به عهده گرفت و در آنجا تا پایان عمر خود به تربیت دانشجویان و طبابت مشغول شد.
در مورد تاریخ وفات زکریای رازی اطلاعات دقیقی در دست نیست؛ اما ابوریحان بیرونی زمان فوت او را ماه شعبان سال ۳۱۳هجری قمری نوشته است.
رازی در سال های پایانی عمر، بینایی خود را از دست داد که روایت های مختلفی در این باره وجود دارد؛ اما ابوریحان بیرونی سبب کوری او را کار کردن با مواد شیمیایی مختلف و بخار جیوه بیان کرده است.
بیشتر بخوانید: زندگینامه سهروردی بنیانگذار فلسفه اشراق
زکریای رازی و شیمی
طبق آنچه که مورخان از زندگینامه زکریای رازی ثبت کرده اند، وی تحصیل در خصوص علم شیمی را قبل از اینکه به سراغ طب برود آموخته بود. در این خصوص آثار زیادی از وی به جا مانده است. در واقع می توان گفت که رازی در علم شیمی تاثیرگذاری فوق العاده ای داشته است چنانکه طبقه بندی مواد را در شیمی به او نسبت داده اند.
همچنین زکریای رازی را پایه گذار علم شیمی نوین می دانند. او بود که برای اولین بار اجسام را به سه گروه جمادات و نباتات و حیوانات تقسیم بندی کرد.
همچنین کشف های بسیار زیادی در علم شیمی به ایشان نسبت داده شده است؛ از جمله کشف الکل، کشف جوهر گوگرد که از تأثیر محیط قلیایی بر کانه پیلیت به دست آمد و سپس دست یابی به دیگر اسیدها از جمله اسید کلریدریک که از آب آهک و نوشادور یا همان کلرید آمونیوم به دست می آید.
گفته می شود زکریای رازی با سرکه و مس، استات مس یا همان زنگار را تهیه نموده که در شستشوی زخم ها موثر بود و نیز مرگ موش را از طریق سوزاندن زرنیخ و اکسید آرسنیک تهیه کرد.
بیشتر بخوانید: زندگینامه جلیل شهناز
محمد زکریای رازی و فسلفه
زکریای رازی برجسته ترین چهره خردگرایی و تجربه گرایی در میان مسلمانان و ایرانیان است. عقاید فلسفی رازی به سقراط و افلاطون نزدیک بود ولی با این وجود افکاری هندی و مانوی نیز در فسلفه وی به چشم می خورد.
آنچه زکریای رازی را در میان فلاسفه متمایز می کند این است که او هرگز تسلیم افکار مشاهیر نمی شد و بدون مشاهده و تجربه نظریات دیگران را نمی پذیرفت. بلکه وی اطلاعاتی را که از سایرین به دست می آورد و بسیار مورد کنکاش و بررسی و مشاهده و تجربه قرار می داد و پس از آن نظر خود را بیان می کرد. وی این مطلب را حق خود می دانست که نظرات دیگران را تغییر دهد و یا در جهت تکمیل آنها مطلبی را اضافه نماید.
رازی از تفکرات فلسفی رایج عصر خود که فلسفه ارسطویی – افلاطونی بود، پیروی نمی کرد به همین دلیل بیشتر آثار وی از بین رفته است و از آراء او اطلاع دقیقی در دست نیست و اما برخی از نظرات او را فقط در مواردی که در نوشته های مخالفان وی ثبت شده است در دست داریم.
با این حال چیزی که مسلم است این است که رازی جهان را جایگاه شر و رنج می دانست و تنها راه نجات انسان را عقل و فلسفه می دانست. چنانچه از او نقل شده است که «روان ها از تیرگی این عالم پاک نمی شود و نفس ها از این رنج رها نمی شوند مگر از طریق فلسفه…»
زکریای رازی لذت را امری وجودی نمی داند. وی معتقد است که راحتی از رنج است و رنج یعنی خروج از حالت طبیعی به وسیله امری اثرگذار.
فلسلفه از دیدگاه محمد بن زکریای رازی چنین تعریف شده است: «فلسفه تشبه به خداوند عزوجل است به قدر طاقت انسانی و چون آفریدگار بزرگ در نهایت علم و عدل و رحمت است پس نزدیکترین کسان به خالق، داناترین و عادل ترین و رحیم ترین ایشان است.»
محمد زکریای رازی پزشکی
طبق گواهی مورخان رازی پزشکی حاذق و عالی قدر بود و شهرت فراوانی داشت. حتی امروزه نیز برخی از عقاید و نظرات وی در درمان مهم شمرده می شود و از کتاب ها و رسالات وی استفاده می شود.
ابوعلی سینا پزشک معروف ایرانی زکریای رازی را بسیار والا مقام می داند به طوری که در تألیف کتاب قانون از کتاب «الحاوی» رازی بسیار استفاده کرده است. خدمان زکریای رازی در حوزه طب و پزشکی فراوان است به عنوان مثال می توان گفت که رازی جزو اولین پزشکانی است که تجربه و آزمایش را وارد علم طب کرده است.
بیشتر بخوانید: رساله عشق ابوعلی سینا
همچنین محمد بن زکریای رازی اولین کسی است که تشخیص تفکیکی میان آبله مرغان و سرخک را مطرح کرد و با اینکه در زمان وی تشریح جسد انسان به علت حرمت این عمل رواج نداشت؛ رازی در کتاب خود از تشریح استخوان ها و عضلات و مغز و چشم و گوش و…. انسان سخن به میان آورده است و به خوبی آنها را و نحوه قرار گرفتنشان را شرح داده است.
در بررسی زندگینامه زکریای رازی در حوزه علم طب به این مطلب بر می خوریم که رازی اولین فردی است که بر نقش خوراکی ها در تندرسی و سلامتی انسان و نیز درمان بسیاری از بیماری ها اصرار و پافشاری می کند و جالب است بدانید که او کتابی دارد به نام «منافع الاغذیه و مضارها» که در واقع یک دوره کامل در خصوص بهداشت خوراکی ها است.
استادان و شاگردان زکریای رازی
مورخان طب و فلسفه در قدیم به تفاریق استادان رازی را سه تن یاد کرده‌اند: ابن ربن طبری که استاد رازی در طب بوده است، ابوزید بلخی که به او فلسفه آموخته و ابوالعباس محمد بن نیشابوری که استاد وی در حکمت مادی (ماتریالیستم) یا گیتی‌شناسی بوده است. از این نام‌ها به عنوان شاگردان رازی یاد شده است: یحیی‌بن عدی، ابولقاسم مقانعی، ابن قارن رازی، ابوغانم طبیب، یوسف‌بن یعقوب، محمدبن یونس و ابولحسن طبری.
آثار زکریای رازی
ابوریحان بیرونی در کتاب فهرست کتب رازی ۱۰ کتاب در ریاضیات و نجوم، ۷ کتاب در تفسیر و تلخیص و اختصار کتب فلسفی یا طبی دیگران، ۱۷ کتاب در علوم فلسفی و تخمینی، ۶ کتاب در مافوق الطبیعه، ۱۴ کتاب در الهیات، ۲۲ کتاب در کیمیا، ۲ کتاب در کفریات و ۱۰ کتاب در فنون مختلف را به رازی نسبت داده است که در نهایت مجموع آنها ۱۸۴ جلد کتاب است.
همچنین محمود نجم‌آبادی، استاد دانشگاه تهران نیز در کتابی به نام مولفات و مصنفات ابوبکر محمدبن زکریای رازی که در سال ۱۳۳۹ نوشته شده، تعداد آثار رازی را ۲۷۱ اثر عنوان کرده است.
کتاب‌های “البرهان”، “الحاوی”٬ “الکناش المنصوری”٬ “المرشد”٬ “من لایحضره الطبیب”٬ “الحدری و الحصه”٬ “دفع مضارالتغذیه” و “الابدال” از جمله مهم‌ترین آثار رازی به شمار می آیند.
بیشتر بخوانید: کتابها و آثار زکریای رازی در شیمی، پزشکی و سایر علوم
آرامگاه محمد زکریای رازی
زکریای رازی تا پایان زندگی خود در ری ماند اما آرامگاه وی تا به امروز ناشناخته مانده است.
بر اساس اطلاعات موجود در کتاب «آثار بازمانده از ری قدیم» دکتر حسین کریمان و گفته های مدیر پژوهش مرکز نجوم آستان حضرت عبدالعظیم حسنی گمانه زنی هایی درباره محل دقیق دفن زکریای رازی صورت گرفته است که نشان می‌دهند رازی احتمالا در امامزاده شعیب کنونی دفن شده است.
مجله اینترنتی تحلیلک
