همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیلک؛ در این مطلب می خواهیم با زندگینامه امام حسین علیه السلام، امام سوم شیعیان آشنا شویم.

حسین بن علی بن ابی طالب علیهم السلام ملقب به سید الشهداء، فرزند دوم امام علی علیه السلام و حضرت فاطمه سلام الله علیها و امام سوم شیعیان است. آن حضرت پس از شهادت برادرش امام حسن علیه السلام در سال ۵۰ هجری قمری به امامت رسید.

زندگینامه امام حسین علیه السلام

در زندگینامه امام حسین علیه السلام اینگونه می خوانیم که اکثر منابع ولادت ایشان را در سال چهارم هجری در شهر مدینه و در اوایل ماه شعبان ذکر نموده اند.

کنیه و القاب امام حسین علیه السلام

کنیه آن حضرت ابو عبدالله و مشهورترین لقب آن حضرت سیدالشهداء است. القاب دیگر آن حضرت را الشهید، السبط، التَّام، الرشید، الوفی، الطیب، المبارک، التَّابِعُ وَ الرَّضِی لِلَّهِ، الشَّارِی نَفْسَهُ لِلَّهِ و الدَّالُّ عَلَى ذَاتِ اللَّه‏ نوشته اند.

تعداد فرزندان معرفی شده در تاریخ از امام حسین علیه السلام مختلف است، که از آن فرزندان، علی اکبر و عبدالله شیرخوار (علی اصغر) در روز عاشورا و واقعه کربلا در کنار پدر به شهادت رسیدند و امام سجاد علیه السلام، پیشوای چهارم شیعیان گردید.

اسامی فرزندان عنوان شده به این ترتیب است:

• علی اکبر که در کربلا به شهادت رسید. مادرش لیلی، دختر ابی مره بن عروه بن مسعود ثقفی نام داشت.
• علی اصغر و امام زین العابدین که مادرش به نام شاهزنان یا ملکه النساء دختر کسری یزدگرد پادشاه ایران بود.
• محمد
• جعفر که در حیات پدرش از دنیا رفت و فرزندی از خود برجای نگذاشت. مادرش از قبیله قضاعیه بود.
• عبدالله شیرخوار که در دامان پدر خود به وسیله تیر به شهادت رسید.
• سکینه که نام مادر او و مادر عبدالله، رباب، دختر امرئ القیس بن عدی بن اوس بن جابر بن کعب بن علیم که از قبیله کلبیه معدیه بوده است.
• فاطمه که مادرش ام اسحاق دختر طلحه بن عبدالله از قبیله تیمیه بود.
• زینب
• طهورا، صفورا و صبورا

امام حسین علیه السلام در زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله

امام حسین (ع) ۶ سال و چند ماه از عمر خویش را در زمان حیات پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله گذراند. در روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله امامت ایشان و امام حسین علیه السلام مورد تاکید قرار گرفته است:

«حسن و حسین امامند، چه قیام کنند و چه نکنند»^۱

امام حسین علیه السلام در وقایع مهم زیر در زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله حضور دارند که همگی نشان از جایگاه رفیع آن حضرت در نزد خدا و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دارند:

• به همراه امام حسن علیه السلام در جریان مباهله پیامبر با مسیحیان نجران به عنوان “ابنائنا” در کنار مادر بزرگوارشان فاطمه سلام الله علیها با عنوان “نسائنا” و امام علی علیه السلام به عنوان “انفسنا”
• به عنوان مصداق اهل بیت در جریان نزول آیه تطهیر
• در جریان نزول سوره انسان در شأن اهل بیت (علیهم السلام)

امام حسین علیه السلام در عصر امامت پدر / ورقی از زندگینامه امام حسین علیه السلام

امام حسین علیه السلام در زمان شهادت امام علی علیه السلام در سال ۴۰ هجری ۳۶ سال از عمرشان می گذشت. بیشتر این سال ها (۲۵ سال) در دوران خلفای سه گانه سپری شد و حسین علیه السلام در این سال ها شاهد وقایعی چون شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها و منع پدر از حق خلافت و حکومت اسلامی بود.

امام حسین (ع) پس از آنکه پدرش به خلافت رسید و جنگ های جمل و صفین و نهروان به وقوع پیوست، جزو لشگریان پدرش بود و در جنگ های مزبور شرکت داشت.

امام حسین علیه السلام در دوره امامت امام حسن علیه السلام

پس از شهادت حضرت علی علیه السلام در بیست و یکم ماه رمضان سال ۴۰ هجری قمری، بنا به وصیت آن حضرت، مسلمانان با فرزند بزرگ ایشان حسن علیه السلام به عنوان خلیفه بیعت کردند. امام حسین (ع) در طول دوران کوتاه خلافت پدرش و دوران ده ساله امامت امام حسن علیه السلام، پیوسته در کنار آن حضرت قرار داشت؛ هنگام حرکت امام حسن علیه السلام برای جمع آوری سپاه به منظور مقابله با معاویه، امام حسین علیه السلام همراه برادر بود و پس از آنکه امام مجتبی مجبور به صلح با معاویه شد، با برادرش حسین علیه السلام در این مورد به مشورت پرداخت.

دوران امامت امام حسین علیه السلام / ورقی از زندگینامه امام حسین علیه السلام

امام حسین علیه السلام به سال ۴۹ یا ۵۰ هجری پس از شهادت امام حسن علیه‌السلام به امامت رسید. امامت آن حضرت مقارن با حکمرانی معاویه بود و از آن جا که امام حسن علیه السلام با او صلح کرده بود، ایشان نیز همان روش و سیره را ادامه داد.

در سال ۵۹ هجری معاویه بر خلاف مفاد صلح نامه که در آن حق تعیین جانشین از او صلب شده بود، تصمیم گرفت پسرش یزید را به عنوان خلیفه پس از خود تعیین کند و برای اطمینان از وقوع چنین امری بر آن شد که در زمان حیات خود از مردم برای او بیعت بگیرد و خود نخستین کسی شد که با پسرش یزید دست بیعت داد.

مسعودی می‌نویسد: یزید مردی عیاش بود. پرندگان شکاری و سگ و میمون و یوز نگه می‌داشت و می‌گساری می‌کرد و در ایام وی غنا در مکه و مدینه رواج یافت و لوازم لهو و لعب به کار رفت و مردم آشکارا می‌گساری می‌کردند و درباره رفتار او با رعیت می‌گوید:

فرعون در کار رعیت از او عادل تر و در کار خاصه و عامه مردم خویش منصف تر بود.^۲

به گفته شیخ مفید، امام حسین علیه‌السلام چون اوضاع مدینه را واژگونه یافت درنگ در آن شهر مقدس را جایز ندانست و در روز یکشنبه دو روز مانده به آخر رجب از سال ۶۰ هجری به اتفاق اهل بیت و یاران خود راهی مکه شد.

آن حضرت هدف از خروج خویش را در وصیتی به برادرش محمد بن حنفیه چنین بیان فرمود:

من برای گردن کشی و فساد و ظلم [از مدینه] خارج نشده‌ام. بلکه خارج شدم برای اصلاح در امت جدم صلی الله علیه و آله و می خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم و مطابق سیره جدم و پدرم علی بن ابیطالب علیه السلام رفتار کنم.^۳

امام حسین علیه السلام در شب جمعه سوم ماه شعبان به مکه معظمه وارد گردید.

چون مردم کوفه در عراق از مرگ معاویه و امتناع امام حسین علیه‌السلام از بیعت یزید اطلاع یافتند، نامه‌های فراوان در پشتیبانی از امام حسین علیه‌السلام امضاء کردند و آن حضرت را به کوفه فراخواندند. آنان نوشتند:

ما در انتظار تو با کسی بیعت نکرده‌ایم و در راه تو آماده جانبازی هستیم و بخاطر تو در نماز جمعه و جماعت دیگران حاضر نمی‌شویم.^۴

امام حسین علیه‌السلام در پاسخ به درخواست‌های مردم کوفه مسلم بن عقیل را در نیمه ماه مبارک رمضان به جانب کوفه روانه کرد و به او گفت: نزد مردم کوفه برو. اگر آن چه نوشته‌اند حق باشد مرا خبر ده تا به تو ملحق شوم.

مسلم به روز پنجم شوال وارد کوفه شد و مردم دسته دسته به بیعت با او شتافتند و به قولی ۱۸۰۰۰ نفر با او بیعت کردند. وی این مطلب را به امام حسین علیه‌السلام گزارش داد و از آن حضرت خواست به کوفه بیاید. اخبار کوفه به یزید رسید.

وی در اولین عکس العمل نعمان بن بشیر حاکم کوفه را عزل و به جای او عبیدالله بن زیاد را نصب کرد و به او فرمان داد که مسلم بن عقیل را دستگیر یا تبعید یا به قتل برساند. از طرف دیگر مزدوران خود را بسیج کرد تا امام حسین علیه‌السلام را در شهر مکه غافلگیر کرده و از میان بردارند.

واقعه کربلا و حادثه روز عاشورا ورقی از زندگینامه امام حسین علیه السلام

چون امام علیه‌السلام از توطئه سوء قصد به جان خویش آگاهی یافت از سر حفظ حرمت و قداست بیت الله الحرام مناسک حج را به اضطرار پایان برد و به روز هشتم ذی الحجه از سال ۶۰ هجری مکه را به قصد عراق وداع گفت.

ابن عباس بعد از واقعه کربلا و روز عاشورا در نامه‌اش به یزید می‌نویسد:

هرگز فراموش نخواهم کرد که حسین بن علی را از حرم پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به حرم خدا طرد کردی و آن گاه مردانی را پنهانی بر سر او فرستادی تا غافلگیر او را بکشند. سپس او را از حرم خدا به کوفه راندی و ترسان و نگران از مکه بیرون شد با این که در گذشته و حال عزیزترین مردم بطحا بود و اگر در مکه اقامت می گزید و خونریزی در آن را روا می شمرد از همه مردم مکه و مدینه در دو حرم بیشتر فرمان برده می شد. لیکن او خوش نداشت که حرمت خانه و حرمت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم را حلال شمارد. و بزرگ شمرد آن چه را که تو بزرگ نشمردی از آن جا که در نهان مردانی در پی او به مکه فرستادی تا در حرم با او بجنگند.^۵

عبیدالله با حیله و تزویر مسلم بن عقیل و پناه دهنده او هانی بن عروه را در کوفه به طرز دلخراشی به شهادت رساند و از آن جا که می دانست امام حسین علیه السلام به شهر کوفه می آید، سپاهی به سرکردگی حر بن یزید ریاحی برای زیرنظر گرفتن سپاه آن حضرت به منطقه قادسیه گسیل کرد.

حر بن یزید در محلی به نام شراف با امام حسین علیه السلام روبرو شد و سخنانی بینشان رد و بدل گردید. آن حضرت نامه های اهل کوفه را که دو خرجین بود به حر بن یزید عرضه کرد و دعوت آنان را خاطر نشان ساخت و راه خود را ادامه داد. تا آن که به روز دوم محرم سال ۶۱ هجری به ناحیه نینوا وارد شد.

در این زمین بود که ابن زیاد نامه ای به حر بن یزید تسلیم کرد. متن نامه این بود:

آن گاه که این نامه تو را رسد و فرستاده ما پیش تو آید بر حسین سخت گیر و او را در بیابانی فرود آر که نه دژ در آن باشد و نه آب

حر بن یزید در اجرای دستور ابن زیاد کاروان امام حسین (ع) را در نقطه ای به نام کربلا متوقف کرد. فردای آن روز عمر بن سعد فرستاده عبیدالله بن زیاد نیز با چهار هزار جنگجو وارد شد. (البته حر بن یزید پیش از شهادت امام حسین علیه السلام توبه کرد و در جرگه یاران آن حضرت به درجه رفیع شهادت نائل آمد.)

عمر بن سعد روز هفتم محرم پانصد سواره بر کرانه فرات مامور کرد تا کاروان حسینی به آب دسترسی نداشته باشد و روز نهم محرم (تاسوعا) امام حسین علیه السلام و اصحابش به طور کامل در حلقه محاصره دشمن واقع شدند و دشمن یقین کرد که دیگر برای آن حضرت یاوری نخواهد آمد.

عصر تاسوعا دستور حمله و آغاز جنگ از جانب دشمن صادر گردید. امام حسین علیه السلام چون تحرکات دشمن را دید، برادرش عباس بن علی علیهماالسلام را فرستاد تا با آنان صحبت کند و جنگ را به فردا موکول کنند که این پیشنهاد مورد پذیرش آنان واقع شد.

^{روز عاشورا در واقعه کربلا}

در واقعه کربلا و در روز دهم معروف به روز عاشورا دو سپاه در مقابل هم قرار گرفتند در حالی که سپاهیان عمر بن سعد را سی هزار نفر و تعداد یاران حسین علیه السلام را بین ۷۲ تا ۱۵۴ نفر گزارش نموده اند.

در آغاز جنگ در روز عاشورا اصحاب امام حسین علیه السلام همچون حبیب بن مظاهر، مسلم بن عوسجه، نافع بن هلال، زهیر بن قین و حر بن یزید ریاحی وارد کارزار شده و به شهادت رسیدند و در این هنگام نوبت به خاندان آن حضرت رسید.

اولین کس از آنان که پای در میدان گذارد پسر بزرگتر ایشان حضرت علی اکبر بود و به دنبال او دیگر کسان امام حسین علیه السلام از جمله فرزندان امام علی و امام حسن علیهماالسلام و جعفر طیار و عقیل به میدان رفتند و پس از رزمی دلاورانه به شهادت رسیدند. عباس بن علی علیهماالسلام هم که به قصد آب آوردن نبرد خویش را آغاز کرده بود مورد هجوم دشمن واقع شد و هستی خویش را فدای حسین علیه السلام ساخت.

پس از کشته شدن مردان خاندان امام حسین (ع) در روز عاشورا که در آن واقعه کربلا حاضر بودند (به جز علی بن حسین علیه السلام امام چهارم شیعیان که در آن هنگام در خیمه در بستر بیماری بودند) امام حسین علیه السلام در این نبرد نابرابر تنها ماند و خود یک تنه با تمام سپاه عمر سعد کارزار نموده به شهادت رسید.

حجاج بن عبدالله که خود در صحنه حاضر بود در خصوص روز عاشورا و واقعه کربلا می گوید: به خدا هرگز شکسته ای را ندیده بودم که فرزند و کسان و یارانش کشته شده باشند و چون او ثابت قدم و آرام خاطر باشد. به خدا قسم پیش از او و پس از او کسی را همانندش ندیدم. وقتی حمله می برد پیادگان از راست و چپ او همچون بزغالگان از حمله گرگ فراری می شدند.^۶

منابع زندگینامه امام حسین و واقعه کربلا (عاشورا):

۱- مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، ابن شهرآشوب، ج‌۳، ص۳۹۴

۲- مروج الذهب ۷۷/۳ و ۷۸

۳- حسینى موسوى، محمد بن أبی طالب، تسلیه المُجالس و زینه المَجالس (مقتل الحسین علیه السلام)، قم، چاپ اول، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۱۶۰

۴- مروج الذهب ۶۴/۳

۵-  تاریخ یعقوبی ۲۲۱/۱ و ۲۲۲

۶- تاریخ طبری، ۲۴۵/۴

امیدواریم از مطالعه زندگینامه امام حسین علیه السلام لذت برده باشید و همگان مورد الطاف رحیمیه حضرتش واقع شویم.

مجله اینترنتی تحلیلک