اظهارنامه مالیاتی چیست؟
اظهارنامه مالیاتی فرمی است حاوی اطلاعات درآمد و هزینه ای که کلیه اشخاصی که مشمول ماده ۱ قانون مالیات های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش افزوده هستند باید آن را در زمان مقرر و بر اساس فرمتی که سازمان امور مالیاتی کشور تعیین می‌کند، جهت رسیدگی مالیاتی تکمیل و به اداره امور مالیاتی مربوطه تسلیم نمایند. ارسال این فرم ها تا قبل از سال ۱۳۹۱ به‌صورت دستی توسط مؤدیان تکمیل و به اداره امور مالیاتی مربوطه تحویل می‌گردید اما از سال مذکور به بعد اغلب به‌صورت الکترونیک و با مراجعه به پایگاه اینترنتی سازمان امور مالیاتی ارائه می‌گردد.
بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع سامانه های الکترونیکی مالیاتی
اظهارنامه‌ها بر اساس انواع قانون، نوع درآمد و برخی گروه‌بندی‌های خاص از یکدیگر تفکیک گشته و موعد تحویل آن‌ها نیز با یکدیگر متفاوت است؛ اما به‌صورت کلی هر کدام شامل مشخصات فردی، نوع و میزان درآمد حاصل هستند.
انواع اظهارنامه مالیاتی مربوط به مالیات های مستقیم و ارزش افزوده
۱- اظهارنامه صاحبان مشاغل: بر اساس ماده ۱۰۰ قانون مالیات های مستقیم، این فرم مختص به اشخاص حقیقی بوده که در واحدهای صنفی مشغول به فعالیت شغلی و کسب‌وکار هستند. موعد تسلیم آن بر اساس آخرین دستورالعمل سازمان امور مالیاتی کشور حداکثر تا پایان خردادماه سال بعد از سال مالی فعالیت می‌باشد. به‌عنوان‌مثال صاحبان مشاغلی که در سال ۱۳۹۶ در یک واحد صنفی مشغول به کار بوده است موظف‌اند حداکثر تا ۳۱ خردادماه ۱۳۹۷ اظهارنامه مالیاتی خود را بر اساس دستورالعمل‌های سازمان ارائه نماید.
این اظهارنامه شامل دو نوع کلی خود اظهاری و توافقی می‌باشد. توافقی دارای فرمتی متفاوت هستند و نحوه و شرایط ارائه آن هرساله توسط سازمان امور مالیاتی و بنا بر توافق صورت گرفته با اصناف به‌صورت اختصاصی مشخص می‌شود. بر اساس این اظهارنامه مالیاتی، مؤدیانی که برگه‌های قطعی مالیات عملکرد سال گذشته خود را تحویل گرفته‌اند (در مثال فوق دریافت برگه قطعی عملکرد سال ۱۳۹۵) با افزایشی خاص نسبت به ارائه و پرداخت مالیات آن به‌صورت یکجا و یا اقساطی اقدام می‌نمایند. توجه به این نکته حائز اهمیت است که عدم اجرای صحیح شرایط اعلام‌شده از سوی سازمان منجر به خارج شدن مؤدیان از توافق می‌گردد.
اما اشخاصی که به هر نحو (ازجمله سال اول فعالیت، عدم تمایل به توافق با سازمان، مشاغل و یا گروه‌های خاص که سازمان امور مالیاتی آن‌ها را به دلایل مختلفی که مهم‌ترین آن میزان درآمد و گروه شغلی آنان است شامل توافق نمی‌داند و …) مشمول شرایط توافقی نمی‌باشند، می‌بایست بر اساس گروه شغلی خود و فرمت‌های اعلام‌شده از سوی سازمان اظهارنامه مالیاتی خود را ارائه نمایند. صاحبان مشاغل بر اساس میزان درآمد، فروش و ارائه خدمات در سال مالی موردنظر و یا سنوات گذشته آن و بر اساس آئین‌نامه ماده ۹۵ قانون مالیات های مستقیم به سه گروه تقسیم می‌گردند که علاوه بر تفاوت در فرمت ، وظایف خاصی جهت نگهداری اسناد و مدارک درآمد و هزینه‌ای را شامل می‌شوند.
بیشتر بخوانید: اظهارنامه مالیات بر درآمد مشاغل گروه سوم انفرادی
۲- اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقوقی: بر اساس ماده ۱۱۰ قانون مالیات های مستقیم، این اظهارنامه مربوط به مؤسسات، شرکت‌ها و به‌طور کل اشخاص حقوقی می‌باشد. آخرین فرصت ارسال برای این اشخاص پایان اولین تیرماه پس از پایان سال مالی (۲۹ و یا ۳۰ اسفندماه) می‌باشد.
۳- مالیات بر ارزش افزوده: کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که بر اساس فراخوان‌های صورت گرفته از سوی سازمان امور مالیاتی در ادوار مختلف، مشمول پرداخت ارزش افزوده می‌باشند مکلف‌اند نسبت به ارائه اظهارنامه‌های ارزش افزوده خود که به‌صورت فصلی بوده و حداکثر مهلت ارائه آن تا ۱۵ روز پس از پایان هر فصل می‌باشد، اقدام نمایند. ارزش افزوده مستقیماً بر اساس درآمد حاصله اشخاص از ارزش افزوده لحاظ خواهد شد.
۴– ماده ۱۱۴قانون مالیات های مستقیم: بر اساس این ماده قانونی، آخرین مدیر یا مدیران شخص حقوقی مشترکاً موظف‌اند قبل از تاریخ تشکیل مجمع عمومی با سایر ارکان صلاحیت‌دار که برای اتخاذ تصمیم نسبت به انحلال شخص حقوقی دعوت شده است، اظهارنامه مالیاتی این ماده قانونی را تسلیم اداره امور مالیاتی مربوطه نمایند.
۵- انحلال اشخاص حقوقی: بر اساس ماده ۱۱۶ قانون مالیات های مستقیم، مدیران مکلف‌اند ظرف شش ماه از تاریخ انحلال، اظهارنامه مربوط به آخرین دوره عملیات شخص حقوقی را بر اساس ماده ۱۱۵ این قانون تسلیم اداره امور مالیاتی مربوطه نمایند.
۶- صاحبان املاک اجاری: بر اساس ماده ۸۰ قانون مالیاتهای مستقیم، کلیه اشخاصی که املاک مسکونی، تجاری، اداری و … خود را در اختیار مستأجران قرار می‌دهند موظف هستند نسبت به ارائه اظهارنامه مالیاتی این بخش اقدام نمایند. همچنین مالکان واحدهای تجاری که سرقفلی ملک تجاری خود را بدون ملکیت واگذار نموده‌اند نیز مشمول این بخش می‌گردند. آخرین‌مهلت ارائه این فرم برای هرسال مالی پایان اولین تیرماه پس از سال مالی می‌باشد.
۷- ماده ۵۷ قانون مالیاتهای مستقیم: اشخاصی که به‌غیراز درآمد حاصل از طریق اجاره املاک، درآمد دیگری ندارند در صورت تمایل به استفاده از معافیت ماده ۱۰۱ قانون مالیات های مستقیم نسبت به درآمد حاصله می‌بایست اظهارنامه مالیاتی مربوط به این ماده قانونی که با ماده ۸۰ قانون مالیات های مستقیم در قالب یک فرمت می‌باشد را ارائه نمایند.
۸- نقل‌وانتقال و حق واگذاری (سرقفلی): بر اساس ماده ۸۰ قانون مالیات های مستقیم، کلیه اشخاصی که نسبت به فروش املاک خود اقدام می‌نمایند، حداکثر ظرف ۳۰ روز از تاریخ انجام معامله می‌بایست نسبت به ارائه اظهارنامه موضوع این ماده قانونی اقدام نمایند.
۹- انتقال منافع مال: کلیه اشخاص مشمول ماده ۱۲۳ قانون مالیاتهای مستقیم که منافع مالی به‌طور دائم یا موقت بلاعوض به آن‌ها واگذار شده است، مکلف‌اند بر اساس ماده ۱۲۶ همین قانون نسبت به ارائه اظهارنامه مالیاتی تا آخر اردیبهشت‌ماه سال بعد و در سایر موارد (درآمد اتفاقی) ظرف سی روز از تاریخ تحصیل درآمد یا تعلق منافع به اداره امور مالیاتی مربوط اقدام نمایند.
۱۰- اظهارنامه مالیات بر ارث: وراث متوفی موظف‌اند بر اساس ماده ۲۶ قانون مالیاتهای مستقیم نسبت به ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث متوفی، حداکثر ظرف یک سال از تاریخ فوت اقدام نمایند.
۱۱- ماده ۸۸ قانون مالیاتهای مستقیم: کلیه اشخاصی که دریافت‌کننده حقوق از اشخاص مقیم خارج که در ایران شعبه یا نمایندگی ندارند، می‌بایست حداکثر تا آخر تیرماه سال بعد، اظهارنامه مالیاتی مربوط به حقوق دریافتی خود را به اداره امور مالیاتی مزبور تسلیم نمایند.
۱۲- اظهارنامه اصلاحی: بر اساس تبصره ماده ۲۲۶ قانون مالیاتهای مستقیم، به مؤدیان مالیاتی اجازه داده می‌شود درصورتی‌که به نحوی از انحاء در اظهارنامه یا ترازنامه یا حساب سود و زیان تسلیمی ازنظر محاسبه اشتباهی شده باشد، با ارائه مدارک لازم ظرف یک ماه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم نسبت به رفع اشتباه اقدام و اظهارنامه یا ترازنامه یا حساب سود و زیان اصلاحی را حسب مورد تسلیم نماید و درهرحال تاریخ تسلیم، تاریخ تسلیم اظهارنامه اول می‌باشد.
بیشتر بخوانید: معاف از مالیات بودن سال اول فعالیت، یک تصور اشتباه!!!
جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی
بر اساس ماده ۱۹۲ قانون مالیات های مستقیم و ماده ۲۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده، عدم تسلیم اظهارنامه در مهلت‌های تعیین‌شده در قانون به‌صورت مستقیم شامل جریمه می‌گردد. اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل مشمول قانون مالیات های مستقیم در صورت عدم انجام تکالیف مربوط به این بخش مشمول سی درصد (۳۰%) و سایر مؤدیان این قانون ده درصد (۱۰%) جریمه غیرقابل بخشودگی مالیات متعلق می‌گردند. در خصوص اشخاص مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده این جریمه به میزان پنجاه‌درصد (۵۰%) مالیات متعلق می‌باشد.
مجله اینترنتی تحلیلک (مالیات)
