جشن خردادگان یا خردادروز و تاریخچه و آیین و رسوم آن
همراهان عزیز مجله اینترنتی تحلیلک، در این مطلب جشن خردادگان یا خردادروز و تاریخچه و آیین و رسوم آن را برای شما آورده ایم. ششمین روز از خرداد مصادف با جشن خردادگان در دوران باستان ایران است.
جشن خردادگان یا خردادروز
در گاه‌شماری زرتشتیان علاوه بر ماه‌ها، هر یک از روزهای ماه نامی دارند. هر گاه نام روز با نام ماه یکی بود، ایرانیان آن روز را جشن می‌گرفتند. روز ششم هر ماه خرداد نام دارد. جشن خردادگان در روز ششم خرداد ماه و به مناسبت همنام شدن روز و ماه برگزار می‌شود.
در تقویم زرتشتی هر ماه ۳۰ روز و هر روز نامی برای خود داشته است. نام سایر روزهای ماه در تقویم زرتشتی به این صورت است: ۱- هرمزد ۲-بهمن ۳-اردیبهشت ۴- شهریور ۵- سپندارمزد (اسفند) ۶- خرداد ۷- امرداد ۸- دی به آذر ۹- آذر ۱۰- آبان ۱۱- خور ۱۲-ماه ۱۳- تیر ۱۴- گوش ۱۵- دی به مهر ۱۶- مهر ۱۷-سروش ۱۸- رشن ۱۹- فروردین ۲۰- بهرام ۲۱- رام ۲۲- باد -۲۳ دی به دین ۲۴- دین ۲۵- ارد ۲۶- اشتاد ۲۷- آسمان ۲۸- زامیاد ۲۹- ماراسپند ۳۰ انیران.
«خرداد» پنجمین امشاسپند از ۶ امشاسپند در آیین ایرانیان باستان است. خرداد در اوستا «هـَئوروَتات» و در پهلوی «خُردات» یا «هُردات» به معنی رسایی و کمال است که در گات‌ها یکی از فروزه‌های اهورامزدا و در اوستای نو نام یکی از هفت امشاسپند و نماد رسایی اهورامزدا است.
جشن خردادگان یا خردادروز
خرداد، امشاسپند‌بانویی است که همراه با «اسپندارمذ» و «امرداد» گروه سه‌گانه امشاسپندبانوان را تشکیل می‌دهند. نگهداری از آب‌ها در این جهان خویش‌کاری «خرداد» است و کسان را در چیرگی بر تشنگی یاری می‌کند. از این رو در سنت، به هنگام نوشیدن آب از او به نیکی یاد می‌شود.
در گات‌ها، از خرداد و امرداد پیوسته در کنار یکدیگر یاد می‌شود و در اوستای نو نیز این دو امشاسپند، پاسدارنده آب‌ها و گیاهان‌اند که به یاری مردمان می‌آیند و تشنگی و گرسنگی را شکست می‌دهند.
آیین‌های جشن خردادگان
یکی از مهم‌ترین آیین‌های روز خرداد که در جشن خردادگان پررنگ‌تر می‌شود، رفتن به سرچشمه‌ها یا کنار دریاها و رودها، تن‌شویی در آب و خواندن نیایش‌های ویژه این روز همراه با شادی و سرور در کنار خانواده و دوستان بوده است. نیاکان ما در این روز به کنار چشمه ها، رودها و دریاچه‌ها رفته و همراه با نیایش اهورامزدا و جشن و شادمانی تن خود را نیز با آب می‌شستند.
اهورامزدا می‌خواهد که همگان به یاری امشاسپند هئوروتات از این بخشایش مینوی و مهربانی حقیقی برخوردار شده و هرکس بتواند با نیروی رسایی و پرورش و افزایش آن در وجود خویش، دارای مقام رسایی و کمال بی‌زوال شود.
چون در این ماه آب برای کشت و کشاورزی بیشتر نیاز بوده و سودمند است و باران بخشایش اهورامزدا به زمین می‌بارد و زمین را آبیاری می‌کند، از این رو کشاورزان برای خشنودی از دهش آب و باران بیشتر به این جشن ارج نهاده و از آن سپاسگزاری می‌کنند.
جشن خردادگان یا خردادروز
از دیگر آداب این جشن پوشیدن پوشاک نو است و در گونه‌ای دیگر می‌توانیم با بستن بندی ابریشمی یا نو به دست خود نشانی از پوشاک نو را در این جشن به‌همراه داشته باشیم.
خرداد از صفات اهورامزدا و نشانه کمال و رسایی است. در عالم باستان هر یک از چهار عنصر طبیعت یعنی آتش، باد، آب و خاک هر یک الهه‌ای بر روی زمین داشتند.
خرداد نیز الهه آب است و نگهبانی از آن را بر عهده دارد. به همین دلیل زرتشتیان باستان، در این روز به کنار سرچشمه‌ها، رودخانه‌ها و کنار ساحل دریا می‌رفتند و به ستایش اهورامزدا و سپس جشن و پای‌کوبی می‌پرداختند.
خرداد در اوستا “هئروتات” و در کتب پهلوی به شکل “خردات” یا “هردات” نیز نوشته شده که مظهر نجات بشر نامیده می‌شده است.
امشاسپند به معنی بهترین نظم و قانون است (کسی که نظم و قانون را مقدر می‌کند). اسم های دیگر امشاسپندها به ترتیب: بهمن (نگهبان جانوران)، اردیبهشت (نگهبان گیاهان، چمنزاران و آتش) شهریور (نگهبان فلزات) سپندارمز (اسفند، دارنده خرد) خرداد (نگهبان آب و نابودگر دیو مرگ) امرداد (نماد جاودانگی) نام دارد.
خرداد که نگهبان تمام آب‌های جهان است؛ تشنگان را یاری می‌دهد و با کمک الهه امرداد که نگهبان گیاهان نیز هست، بر گرسنگی و تشنگی که دیوان هم‌آورد خرداد و امرداداند، چیره می‌شود.
جشن خردادگان یا خردادروز
این دو امشاسپند بیشتر اوقات در کنار هم می‌آیند و هدایای آن‌ها ثروت و رمه چهارپایان است. همکاران خرداد، ایزد تیشتر، باد و فروهر پرهیزکاران هستند.
در دوره حمله اهریمن الهه خرداد، آب را به یاری فروهرها گرفته و به باد می‌سپارد و باد، آب را به هر سو برده و به وسیله ابر بر زمین هدیه می‌کند. خرداد و امرداد در دو سوی تیر یا تیشتر قرار دارند که نگهبان باران است، در اینجا نیز میان این دو ایزد پیوندی از آب مشاهده می‌شود.
در یسنا آمده است که رسایی خرداد بر کسی داده می‌شود که پندار و گفتار و اعمالش طبق آیین زرتشت، نیک باشد. امشاسپند بانوی خرداد، در چهارمین یشت از یشت‌های بیست و یک‌گانه اوستا بسیار ستایش شده است. در این کتاب در ستایش خرداد چنین می‌خوانیم “خرداد سرور سال‌ها، ماه‌ها و روزهای است، او سرور همه است، هستی و زایش و پرورش عالم از آب است و زمین را آبادانی از اوست….”
جشن خردادگان یا خردادروز
رسوم جشن خردادگان
از رسوم جشن خردادگان، پیشکش کردن گل نیلوفر و یاس به دوستان و اعضای خانواده بوده است.
در متون کهن از گل سوسن به عنوان گل خرداد نام برده‌اند. سوسن سپید یا سوسن آزاد از معروف‌ترین نوع سوسن در ایران محسوب می‌شود. از گونه‌های نادر این گل سوسن چلچراغ است که در منطقه شمال ایران یافت می‌شود.
نمونه‌ای دیگر از سنت‌های رایج خردادگان، کندن چاه، شستن تن در آب و نو کردن کاریزها است. در این روز به سرچشمه جوی‌ها و کاریزها و رودها، به عنوان منبع حیات موجودات زنده، بسیار توجه می‌شده است و مردم به تمیزی و نظافت جوی‌ها و قنات می‌پرداخته‌اند.
یک روز قبل از جشن خردادگان مردم به نظافت خانه می‌پرداختند و صبح روز جشن آبتنی کرده، لباس نو می‌پوشیدند و از خانه خارج می‌شدند.
از ویژگی‌های این جشن آن است که ریسمانی از ابریشم هفت‌رنگ که نشانه رنگ‌های رنگین‌کمان است را با سیم نازکی به هم می‌بافتند و در صبح روز تیر به مچ دستشان می‌بستند، سپس ده روز بعد، در روز باد آن را به دست باد می‌دادند.
بیشتر بخوانید:
- زندگینامه زرتشت
- معرفی زیارتگاه چک چک یزد / زیارتگاه مقدس زرتشتیان
- معرفی کتاب چنین گفت زرتشت نوشته فریدریش نیچه
مجله اینترنتی تحلیلک
