در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته جهان برای ایجاد شفافیت در تعاملات اقتصادی و همچنین نظارت و کنترل جریان‌های گردش کالا، ابزاری تحت عنوان صندوق مکانیزه فروش (صندوق فروشگاهی) مورداستفاده قرار می‌گیرد.
صندوق فروشگاهی یا صندوق مکانیزه فروش به نرم‌افزاری گفته می‌شود که به جهت ثبت اطلاعات خریدوفروش روزانه یک واحد صنفی مورداستفاده قرار می‌گیرد. این صندوق فروشگاهی که یکی از الزامات سازمان امور مالیاتی بوده، ابزاری برای ثبت و محاسبه مکانیزه خرید، فروش، موجودی کالا و هزینه‌های یک واحد صنفی است. در برخی از این واحدهای صنفی در کنار صندوق فروشگاهی، دستگاه‌های چاپ و یا بارکد خوان‌ها جهت سهولت کار و تسریع امور استفاده می‌شود. با بهره‌گیری از این صندوق‌های فروشگاهی که به‌عنوان یک نرم‌افزار حسابداری نیز شناخته می‌شوند، مدیریت درآمد و هزینه (خریدوفروش)، دریافت انواع گزارش‌ها و … به‌راحتی امکان‌پذیر می‌شود.
آغاز به کار صندوق فروشگاهی در ایران
در ایران نیز هم‌زمان با اجرای طرح جامع مالیاتی، طرح استفاده از صندوق فروشگاهی قوت بیشتری گرفت. بر همین اساس از ابتدای سال ۹۲ برخی از صاحبان مشاغل مشمول این طرح قرارگرفته و ملزم به استفاده از صندوق مکانیزه شدند. این فراخوان در سال‌های ۹۳ و ۹۴ نیز ادامه داشت و برخی صنوف دیگر مکلف به نصب صندوق‌های مذکور شدند. این فراخوان چند سالی مسکوت ماند تا مجدداً در سال ۱۳۹۸ برخی مشاغل به این لیست اضافه گردید که لیست آن‌ها در اینجا (مشاغل ملزم به استفاده از صندوق مکانیزه فروش) قابل‌رؤیت است.
همچنین صاحبان مشاغل مذکور می‌بایست به درگاه عملیات الکترونیکی سازمان امور مالیاتی کشور به آدرس www.tax.gov.ir مراجعه و گزینه ثبت صندوق و نرم‌افزار فروش را انتخاب کرده و مشخصات هویتی خود و صندوق فروش “رایانه” را ثبت می‌نمودند.
مزیت استفاده از صندوق مکانیزه فروش
استفاده از صندوق فروشگاهی موجب کنار رفتن استفاده از فاکتورها و دفاتر حسابداری دستی به شیوه‌های سنتی شده و سرعت و دقت محاسبات حسابداری را افزایش خواهد داد. این صندوق می‌تواند امکان مدیریت خریدوفروش، دریافت و پرداخت، هزینه‌ها موجودی انبار و … را ساده‌تر کرده و گزارش‌ها به‌دست‌آمده از این سیستم به دلیل دقت بالا و کاهش قابل‌توجه خطای انسانی در بهبود شرایط حسابداری مثمر ثمر خواهد بود
از سوی دیگر، یکی از دیگر مزیت‌های نصب و استفاده از صندوق مکانیزه فروش برای صاحبان مشاغل، گزارش‌ها مالی آن، جهت ارائه به ادارات امور مالیاتی به‌عنوان بخش اصلی از مدارک درآمد و هزینه‌ای است. به‌عبارت‌دیگر درصورتی‌که گزارش‌ها مذکور با سایر مدارک مؤدیان مالیاتی همخوانی داشته باشد، مورد تأیید ادارات مالیاتی قرارگرفته و مالیات بر اساس درآمد و هزینه واقعی اشخاص مذکور محاسبه و تعیین خواهد شد.
این امر علاوه بر ایجاد شفافیت اقتصادی، می‌تواند یکی از ارکان مهم در راستای اجرای نظام مالیات بر ارزش‌افزوده باشد. البته لازم به ذکر است که صرف استفاده از صندوق فروشگاهی بدون سایر ارکان، خصوصاً گردش حساب دستگاه‌های کارت‌خوان نصب‌شده در فروشگاه‌های مذکور نمی‌تواند شفافیت اقتصادی لازم را به همراه داشته باشد.
طرح تشویقی استفاده از صندوق مکانیزه فروش
ازآنجاکه نصب و استفاده از صندوق مکانیزه فروش هزینه‌بر است و همچنین جهت ترغیب مشمولین به استفاده از این صندوق‌ها، طرح‌ها و مزایای تشویقی در قانون مالیات‌ها به اجرا درآمد. در همین راستا، معادل هزینه‌های انجام‌شده بابت خرید، نصب و راه‌اندازی تجهیزات فوق اعم از نرم‌افزاری و سخت‌افزاری از مالیات قطعی شده مؤدیان مزبور در اولین سال استفاده و یا سال‌های بعد آن قابل کسراست.
از سوی دیگر، معادل ده درصد (۱۰%) از مالیات ابرازی عملکرد مؤدیانی که توسط سازمان امور مالیاتی ملزم به استفاده از سامانه صندوق فروش و تجهیزات مشابه شده‌اند مشروط به رعایت آیین‌نامه اجرائی مربوط، برای مدت دو سال اول بخشوده می‌شود.
جریمه عدم نصب و به‌کارگیری استفاده صندوق فروشگاهی
در مقابل طرح‌های تشویقی، به جهت الزام مشمولین به استفاده از صندوق مکانیزه فروش در سال‌های ابتدایی در صورت عدم نصب مشمولین امکان بهره‌مندی از معافیت ماده ۱۰۱ ق.م.م را نداشتند که البته این امر به جهت مغایرت با قانون مالیات‌ها برداشته شد و پس‌ازآن و در اجرای تبصره ۲ ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم، سازمان امور مالیاتی کشور مؤدیان مالیاتی را مکلف به استفاده از صندوق فروش کرده است. عدم اجرای حکم این تبصره موجب تعلق جریمه‌ای به میزان دو درصد (۲%) فروش است.
مراحل تهیه و ثبت صندوق مکانیزه
مشاغل ملزم به استفاده از صندوق فروشگاهی در ابتدای امر می‌بایست نسبت به تهیه و خرید یک نرم‌افزار (قابل‌نصب بر روی هر رایانه) و یا یک دستگاه سخت‌افزاری مخصوص اقدام نموده و پس از دریافت فرم نصب شرکت‌های مربوطه و تأیید توسط اتحادیه صنفی خود نسبت به ارائه فرم تأییدیه نصب به ادارات امور مالیاتی اقدام نموده و در سامانه الکترونیکی سازمان مالیاتی اقدام به ثبت مشخصات صندوق مکانیزه فرش خودنمایند.
مجله اینترنتی تحلیلک
