همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیلک بعد از سلسله مطالب گلستان سعدی، قابوسنامه قابوس بن وشمگیر و رساله عشق ابن سینا، در این مقال به «چهارمقاله» نوشته نظامی عروضی می پردازیم.
در ادامه سلسله مطالب «چهار مقاله» اثر نظامی عروضی، به حکایت دوم مقالت طب چهارمقاله می پردازیم.
مقالت چهارم
در علم طب و هدایت طبیب
حکایت دوم
شیخ رئیس حجه الحق ابوعلی سینا حکایت کرد اندر کتاب مبدأ و معاد در آخر فصل امکان وُجودِ اُمُورٍ نادِرَهٍ عَن هذِه النَّفس همی گوید که بمن رسید و بشنودم که: حاضر شد طبیبی بمجلس یکی از ملوک سامان و قبول او در آنجا بدرجه ای رسید که در حرم شدی و نبض مُحرّمات (۱) و مُخدّرات (۲) بگرفتی.
روزی با ملک در حرم نشسته بود بجایی که ممکن نبود که هیچ نرینه آنجا توانستی رسید. ملک خوردنی خواست، کنیزکان خوردنی آوردند. کنیزکی خوانسالار بود. خوان از سر برگرفت، و دو تا شد و بر زمین نهاد. خواست که راست شود نتواست شد، همچنان بماند بسبب ریحی غلیظ که در مفاصل او حادث شد.
ملک روی بطبیب کرد که در حال او را معالجت باید کرد بهر وجه که باشد، و اینجا تدبیر طبیعی را هیچ وجهی نبود و مجالی نداشت بسبب دوری ادویه، روی بتدبیر نفسانی کرد و بفرمود تا مقنعه (۳) از سر وی فرو کشیدند و موی او برهنه کردند، تا شرم دارد و حرکتی کند، و او را از آن حالت مُستکره (۴) آید که مجامع سر و روی او برهنه باشد، تغیّر نگرفت، دست بشنیع تر از آن برد و بفرمود تا شلوارش فرو کشیدند، شرم داشت و حرارتی در باطن او حادث شد چنانکه آن ریح را تحلیل کرد، و او راست ایستاد و مستقیم، و سلیم (۵) بازگشت.
اگر طبیب حکیم و قادر نبودی او را این استنباط نبودی، و ازین معالجت عاجز ماندی، و چون عاجز شدی از چشم پادشاه بیفتادی. پس معرفت اشیاء طبیعی و تصوّر موجودات طبیعی ازین باب است، و هو اعلم.
- زنان حرم
- زنان پرده نشین
- بر سر افکندنی زنان
- کراهت داشتن
- درست و بی گزند از آفت
مطالبی که تاکنون از چهارمقاله به انتشار رسیده است:
چهارمقاله نظامی عروضی / مقالت اول؛ دبیری
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت اول از مقالت دبیری
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت دوم از مقالت دبیری
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت سوم از مقالت دبیری
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت چهارم از مقالت دبیری
چهارمقاله نظامی عروضی / مقالت دوم؛ ماهیت علم شعر و صلاحیت شاعر
چهارمقاله نظامی عروضی / مقالت دوم؛ در چگونگی شاعر و شعر او
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت دوم از مقالت ماهیت علم شعر و صلاحیت شاعر
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت سوم از مقالت ماهیت علم شعر و صلاحیت شاعر
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت چهارم از مقالت ماهیت علم شعر و صلاحیت شاعر
چهارمقاله نظامی عروضی / مقالت سوم؛ در علم نجوم و غزارت منجم در آن علم
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت اول از مقالت علم نجوم و غزارت منجم در آن علم
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت دوم از مقالت علم نجوم و غزارت منجم در آن علم
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت سوم از مقالت علم نجوم و غزارت منجم در آن علم
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت چهارم از مقالت علم نجوم و غزارت منجم در آن علم
چهارمقاله نظامی عروضی / مقالت چهارم؛ در علم طب و هدایت طبیب
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت اول از مقالت در علم طب و هدایت طبیب
در این مطلب به ذکر حکایت دوم مقالت طب چهارمقاله پرداختیم و در مطلب بعد به ذکر حکایت دیگری از مقالت چهارم (در علم طب و هدایت طبیب) می پردازیم.
در این سلسله نوشته ها به کتاب «چهارمقاله» نظامی عروضی به تصحیح محمد قزوینی و به اهتمام دکتر محمد معین توجه شده است.
مجله اینترنتی تحلیلک
