همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیلک بعد از سلسله مطالب گلستان سعدی، قابوسنامه قابوس بن وشمگیر و رساله عشق ابن سینا، در این مقال به «چهارمقاله» نوشته نظامی عروضی می پردازیم.
در ادامه سلسله مطالب «چهار مقاله» اثر نظامی عروضی، به مقالت سوم این کتاب می پردازیم.
مقالت سوّم
در علم نجوم و غزارت منجم در آن علم
حکایت سوم
اگر چه حکم حجه الحق عمر بدیدم، اما ندیدم او را در احکام نجوم هیچ اعتقادی، و از بزرگان هیچ کس ندیدم و نشنیدم که در احکام اعتقادی داشت در زمستان سنه ثمان و خمسمایه بشهر مرو سلطان کس فرستاد بخواجه بزرگ صدرالدین محمدبن المظفّر رَحِمَهُ الله که خواجه امام عمر را بگوی تا اختیاری (۱) کند که بشکار رویم که اندر آن چند روز برف و باران نیاید، و خواجه امام عمر در صحبت خواجه بود، و در سرای او فرود آمدی. خواجه کس فرستاد و او را بخواند، و ماجرا با وی بگفت. برفت و دو روز در آن کرد (۲) و اختیاری نیکو کرد و خود برفت و با اختیار سلطان را برنشاند (۳)، و چون سلطان برنشست و یک بانگ (۴) زمین برفت، ابر درکشید (۵) و باد برخاست، و برف و دمه (۶) در ایستاد (۷). خنده ها کردند، سلطان خواست که باز گردد، خواجه امام گفت: «پادشاه دل فارغ دارد که همین ساعت ابر باز شود و درین پنج روز هیچ نم نباشد. سلطان براند و ابر باز شد، و در آن پنج روز هیچ نم نبود و کس ابر ندید.
احکام نجوم اگر چه صنعتی معروفست اعتماد را نشاید، و باید که منجّم در آن اعتمادِ دُوری نکند، و هر حکم که کند حواله با قضا کند.
- جمع اختیار، در اصطلاح منجمان اطلاق می شود به بهترین وقت از اوقات برای شروع امری و تعیین این گونه اوقات با ملاحظه امور بسیاری به دست می آید
- سپری کرد
- سوار کرد
- مسافتی که بانگ خروس برسد
- حرکت کرد
- سرما و باد و برف در هم آمیخته
- پدید آمد
مطالبی که تاکنون از چهارمقاله به انتشار رسیده است:
چهارمقاله نظامی عروضی / مقالت اول؛ دبیری
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت اول از مقالت دبیری
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت دوم از مقالت دبیری
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت سوم از مقالت دبیری
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت چهارم از مقالت دبیری
چهارمقاله نظامی عروضی / مقالت دوم؛ ماهیت علم شعر و صلاحیت شاعر
چهارمقاله نظامی عروضی / مقالت دوم؛ در چگونگی شاعر و شعر او
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت دوم از مقالت ماهیت علم شعر و صلاحیت شاعر
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت سوم از مقالت ماهیت علم شعر و صلاحیت شاعر
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت چهارم از مقالت ماهیت علم شعر و صلاحیت شاعر
چهارمقاله نظامی عروضی / مقالت سوم؛ در علم نجوم و غزارت منجم در آن علم
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت اول از مقالت علم نجوم و غزارت منجم در آن علم
چهارمقاله نظامی عروضی / حکایت دوم از مقالت علم نجوم و غزارت منجم در آن علم
در این مطلب به حکایت سوم مقالت نجوم چهارمقاله پرداختیم و در مطلب بعد به ذکر حکایت دیگری از مقالت سوم (در علم نجوم و غزارت منجم در آن علم) می پردازیم.
در این سلسله نوشته ها به کتاب «چهارمقاله» نظامی عروضی به تصحیح محمد قزوینی و به اهتمام دکتر محمد معین توجه شده است.
مجله اینترنتی تحلیلک
